text
stringlengths 101
190k
| source
stringclasses 1
value |
|---|---|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Көмүсчүт Ыстапаан этиилэригэр санаам - Вести Якутии — Главные новости Республики Саха - Якутия и Якутска
Новости
Жизнь
Политика
Общество
В блогах
Служба слухов
СулуStar
Интернет-ТВ
Саха Наука
Новое
Новости
Жизнь
Политика
Общество
В блогах
Служба слухов
СулуStar
Интернет-ТВ
Саха Наука
Следуйте за нами
facebook
twitter
instagram
pinterest
youtube
Поиск
Найдено
Поиск
Login
Новое
Меню
Следуйте за нами
facebook
twitter
instagram
pinterest
youtube
Поиск
Найдено
Поиск
Вы здесь:
Главная
В блогах
Көмүсчүт Ыстапаан этиилэригэр санаам
в (на) В блогах
Көмүсчүт Ыстапаан этиилэригэр санаам
Автор Роман Егоров 24.04.2017, 13:56 1.9k
Миэхэ элбэх үөлээннээхтэрим бэйэм көлүөнэ уолаттар (урут туста сылдьыбыт оҕонньоттор) эрийэ сырыттылар. Бэйэлэрин санааларын эттилэр. Ол эрээри үөрүүбүт уһаабата. Тустууну тэрийээччилэр уонна тренердэр кинилэргэ сыыһаларын, алҕастарын этэн көмөлөспүппүт иһин сүрдээҕин өһүргэммиттэр. Бу аата чахчы түһүү, мөлтөөһүн бэлиэтэ. Эбиитин эмэһэҕэ тэп диэбиккэ диэри аны бу суругу Олимпиец Александр Иванов кигиитинэн суруйбуппут курдук эргитэн таһааран Александр Иванову буруйдууллар. Олимпиецпытын араастан саҥаран, холуннаран барбыттар. Бу иэдээни. Онон мин быһаары биэрэргэ күһэлинним.
Бастатан Көмүсчүт диэн кимий? Бу саха үс Олимпиеһын кытары оскуолаттан ыла бииргэ үөрэммит олоҕун олоччу кинилэри кытары атаарбыт тустуу туһугар тугу сатыырын кыайарын оҥорбут киһи. Тустуу спордугар аналлаах мэтээллэри, Олимпиецтарбытыгар анаан мэтэллэри оҥортообүт көмүс тарбахтаах көмүс ууһа. Онон тустууну ханнак баҕарар үрдүкү таһымҥа кэпсэтэр, ырытыһар кыахтаах киһи. Ол иһин мин алта сыллааҕыттан кинини кытары кэпсэтэн кэлэр көлүөнэҕэ анаан хааллараары видео устуулары оҥорууну саҕалаабыппыт. Ол барыта миэхэ да, Степаҥҥа да баар. Бу да ыстатыйаны суруйарга үгэспитинэн видоҕа устан баран онтон суруйбутум. Степан Николаевич тылларын литературнай обработка эрэ оҥорон биэрдим. Көҥөммөппүн ким баҕарар ону миигиттэн устан ылан көрүөн сөп. Көҥүллүүбүн. Степан бу интервьютугар Олимпиец Александр Иванов ханан да сыһыана, сыта да суох.
Аны миигин тустууну билбэт ойоҕостон сылдьар киһи дииргит эмиэ аньыы буолуо. Биһиги оҕо сааспытыгар тыа сиригэр ол-бу телевизор, көмпүүтэр араас атын улаатан эрэр уол оҕону аралдьытар туох да суоҕа. Ол да буоллар оччотооҕу оҕолор хата үчүгэйгэ, кэрэҕэ тардыстыылара сүрдээх үрдүк этэ. Ол сиэринэн улаатан эрэр уол оҕо буоларбытынан тустууну бука бары сэҥээрэрбит. Оччолорго иккис эрэсирээттээх тустуук кумирбытынан буолара. Уол оҕо бастыҥ баҕа санаата иккис эрэсирээттээх тустуук буолуу. Танда орто оскуолатыгар первэй разрядтаах Миша Калининскайы олох эргийэ сылдьан көрөрбүт. Онтон физкултура учууталлара Петр Васильев, Николай Гаврильев олус улахан авторитетынан туһаналлара. Кинилэр тугу диэбиттэрэ, тугу саҥарбыттара тустууга разрядтаах буоланнар уолаттарга суруллубатах сокуон. Үрдүкү кылаастарга тахсыыбытыгар Москваттан анал физкультурнай үрдүк үөрэхтээх, ССРС спордун маастара И.А Халдеев Мүрүгэ үлэлии кэлиитэ оройуон уолаттарыгар улахан бумунан буолбута. Кини эппит тылынан Мүрү уолаттара хатылаан этэн нэһилиэктэртэн киирэ сылдьар муҥнахтары таах саҥата суох ыыталлара. Иннокентий Андреевич уол оҕолорго автритета оннук муҥура суох улахана. Үс тустуу спордун маастара ”үһү”,– диэнинэн биһигини сөп оҥороллоро. Сыл баһыгар атаҕар киниэхэ сборга киирдэххэ Иннокентий Андреевич үөрэтэргэр сыыһа туттубатах киһи, сыыһа саҥарбатах киһи, диэн улахан дьуһуурунай санааҕа ылларан муҥу көрөбүт. Кини тугу диэбитэ, тустуу албаһын хайдах оҥорорун, хайдах көрдөрбүтэ ханнык да сокуоннааҕар күүскэ толоруллара.
Итинник син оскуоланы бүтэрэбит. Мин төрөөбүт Тандабар Саха сирин сэттэ төгүллээх чемпиона ССРС спордун маастара М.Н.Сибряков 1968 сылаахха холкуос бэрэссэдээтэлинэн үлэлии кэлбитэ. Кини Тандаҕа билигин да үлэлии турар бэртээхэй спортзал туттарбыта. Мин бу спортзалга болуотунньук быһыытынан үлэлээбитим. Онтон ЯПУ-1 бүтэрэн дойдубутугар И.А.Халдеев уолаттара үлэлии түмсэбит. Н.Крылов, Н.Рожин, И.Захаров, А.Константинов, Н.Константинов о.д.а. бэртээхэй ССРС спордун маастардара спорт оскуола арыйан үлэни саҕалаабыттара. Эмиэ нэһилиэктэргэ Мүрүгэ тустуу спорт саалаларын тутуу нэһилиэктэргэ күөстүү оргуйбута. Оҕо саастан бииргэ улааппыт уолаттарым көҕүлээбиттэрин кэннэ ханна барыахпыный? Түсүһэн иһэр буоллахпыт. Суоттуга киирэн нэдиэлэни быһа Н.Крылов, Н.Рожин, А.Константнов буолан олох чааһынайбытыгар үлэлиир курдук буор босхо Мүрүгэ тутуллар тустуу саалатыгар мас кэртибит. Ол иһин ким да биир солкуобайы аахсыбатаҕа. Онтон кэргэннэнэн Намҥа кэлбитим эмиэ тустуу спортзалата тутуллар эбит. Аны ону тутустум. Ол аата үс спортзаланы тутуспутум, диир бырааптаахпын.
Өссө биири этиим. Мин физруктаабытым устата соххор солкуобайы кимтэн да көрдөөбөккө тустуу секциятын ыытарым. Ол да гыннар тоҕо эрэ ол үлэлээбит кэмнэрбин сүрдээх күндүтүк саныыбын. Хата манна биири санаан ааһар тоҕоостоох. Убайым И.И.Егоров кэргэнэ начальнай кылаас учуутала миигин сыллааҕы, квартальнай, нэдиэлэтээҕи былааннары бэлэмнээн поурочай былааннары оҥорорго үчүгэйдик үөрэппитэ. Онон уруоктарбар даҕаны, секцияларбар да, хайаан да поурочниктаах спортзалга киирэрим миэхэ үгэскэ кубулуйбута. Биирдэ эмэ уруокка, секцияҕа поурочнига суох киирдэхпинэ санаабар ыһыллаҕас, сыгынньах курдук куһаҕан баҕайытык сананарым. Уруоктары поурочнига суох биэрэртэн олох астыммат этим. Ити үөрэннэххэ олус туһалаах эбит этэ Ол иһин эбитэ дуу билигин даҕаны уруокка ханнык баҕарар үрдүк таһымнаах учууталлары-тренердэри кытары иитэр-үөрэтэр үлэ методикатын ырытыыга түгэнник биир тылы булабын. Хата эргиччи кыһамньылаах, олохо оннубун буларбар эргиччи көмөлөспүт, кыһамньылаах саҥаспар Егорова Мария Петровнаҕа түгэнинэн туһанан, хойутаан да буоллар ити үөрэҕин иһин махталбын биллэрэбин.
Аны 1990 сылтан предпринимателлээтим. Ынах,сылгы, сибииньэ, аҕыйах маҕаһыын өссө баан саамай улахан учредителэ ол аата бааннаах киһи буоллум. Ол үлэлии сылдьан субуота аайы Нам спорт оскуолатыгар көҥүл тустууга бириис бэлэмниирим. Намтан РСФСР үтүөлээх спордун маастара буолбут, билигин СР Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (ИТ) норуодунай депутата П.Юмшанов аан бастаан европа чемпионатыгар тахсарыгар 300 000 солкуобайы уу харчынан ботугугуу түһэн баран ууран биэрдим. Оччолорго УАЗ массыына сыаната 50 000 солкуобай. Маны харчыбын аһыйан дуу, ирдээн дуу ахтыбатым. Көмөлтөм үтүө түмүктэрдээх буолбутуттан астынан аҕынным. Өссө мин этии киллэриибинэн уонна тэрээһимминэн Намҥа түөрт бастакы спорт маастардарыгар Семен Дмитриевка, Максим Тихоновка, Николай Гоголовка, бырааттыы Николай, Владимир, Алексеевтарга аһаҕас турнирдары тэрийбитим. Хас биирдиилэригэр спортивнай олохторун кэпсиир буклет кыра кинигэ суруйталаабытым. Аҥаардас мантан да көрдөххө мин тустууттан ырааҕа суох киһибин. Билигин төһө да сааһырдарбын үлэлии сылдьар дьоҥҥо көмө буолаарай,– диэн үтүө санаанан ити ыстатыйаны бэлэмнэспитим.
Соторутааҕыта Красноярскайга И.Ярыгин бирииһэ түмүктэннэ. Интернети көрдөххө онно эмиэ тустуу ситиһиититтэн астыммакка тустуу фанаттара кириитикэ бөҕө. Кириитикэ сүнньүнэн сөп. Оччотугар бу эмиэ Олимпиец Александр Иванов кигиитинэн тустуу фанаттара интернеккэ арааһы суруйаллар дуо? Олимпийскай чемпион Павел Пинигин биир халыҥ тэтэрээти тустуу хаамыытын туһунан сурунна, дииллэр. Өссө дьиктиргиир дьон баар. Павел Павлович хас күрэхтэһии аайы итинник халыҥ тэтэрээти толору сурук суруйар. Тугу суруйар буоллаҕай?–диэн сөҕөллөр. Онтон японецтар түөрт хас биирдиитэ халыҥ кинигэ буолар материалы иорегливынан сурунан барбыттар. Ол барыта арбаныы буолуо диигит дуо? Суох оннук эрэ буолбатах. Ону ырытан сыыһаларын көрдүүллэр. Ол сыыһаларын туоратан кыайыыга тахсар хардыылары булаллар. Павел Пинигин итинник үлэлээн тустуу үрдүкү таһымыгар сылдьарын көрдөрөр. Кини ханнык баҕарар сибиэһэй Олимпиеһы кытары тустуу мындырдарын кэпсэтэр ырытар кыахтаах. Ол аата тустуу сайдыытын кытары тэҥҥэ хааман иһэр. Онтон биһиги дьон норуот нолуогунан муспут харчытынан, тустуунан сибээстээн туристаан кэлбит “Улуу” тренердэрбит төһөнү сурунан, бэлиэтэнэн кэллилэр? Муҥ саатар үөрэтэ сылдьар тустууктарын хапсыһыыларын сурунарга аналистыырга үөрэппэттэр. Сыыһаларын халтыларын бу Степан Николаевич курдук хас эмэ сыл үлэлээн этэн, ыйан биэрдэххэ бэлэми туһаммат дьону үлэлииллэр эбит диибит дуо? Саха сирин патриоттара диэххэ сөп дуо? Ол аата бу дьон үлэлээбэтэхтэр. Дьэ уонна өссө олус улаханнык хомойбуттар үһү. Хата үлэҕитигэр-хамнаскытыгар кыһамньыта суох сыһыаҥҥытынан биһигини бэтэрээннэри хомоттугут. Мин биир бэйэм суруйа олорон тустууктар спорт ветерана Көмүсчүт суруктарын остуолларыгар ууран сытыаран памятка оҥостон туһаныахтара дии санаабытым, тиэрэтэ буолан таҕыста.
Олимпиец диэн кимий? Былыргы грецияҕа Олимпийскай оонньуулары кыайбыт киһи таҥараны кытары кэпсэтэр статустаах таҥараҕа тэҥнээх дьонунан сыаналыыллара. Өллөхтөрүнэ таҥараны кытары бииргэ олорор, аһыыр бырааптаналлара. Кинилэри кириитикэлиир, саҥарар таҥараҕа айыы. Кинилэр тыыннаахтарыттан сибэтиэй дьон. Онтон биһиэхэ сахаларга хайдаҕый? Олимпиецтарбытын көҥүл саҥарабыт. Үлэтэ суох хаалларабыт. Олимпиецтарбытын муҥ саатар бэйэлэригэр туох да сыһыана суох дьыалаларынан итинник талбыт буруйдуубут, үөҕэбит. Бу аата хайдаҕый? Мин биир бэйэм бэйэбин даҕаны, Ыстапааны даҕаны тустууну билэрбинэн, ырытарбынан билигин үлэлии сылдьар тренердэртэн баҕас итэҕэс санаммаппын. Оччотугар боппуруос үөскүүр. СР правительствотын үлэһиттэрэ уонна спортивнай үлэһиттэр тренердэр Олимпиец иитэр иһин үлэлиигит. Бу иһин СР бүтсүөтүттэн сүрдээх элбэх харчы ороскуоттанар. Бары усулуобуйа олоччу оҥоһулунна. Сир аайы аныгы ирдэбиллэргэ эппиэттиир спортивнай комплекс бөҕө тутулунна.
Мин правительство салайааччыларын спортка сыһыана суох дьону өссө буруйдаабаппын. Онтон анал үөрэхтээх спорду салайааччылар уонна тренердэр үөрэтэр оҕолоро истэн турдахтарына бу Олимпиецтары хантайан туран сирэйдэригэр силлээн баран биһиги сиэннэрбитин хайдах Олимпийскай идеалларга, Олимпиец буолуҥ,–диэн үөрэтэллэрий? Эһиги кыайан үлэлиир кыаҕа да суох буоллаххатына бу баара суоҕа икки Олимпиецбытыгар сыһыаҥҥытын 180 кыраадыс уларытаргыт наада. Буолан баран биһиги Олимпиецтарбыт соҕотох бэйэлэрин эрэ интэриэстэригэр олорботтор. Республика улахан политическай боппуруостарынан дьарыктанар, норуокка ытыктанар дьон. Өскөтүн ити суруктан өһүргэнэр буоллаххытына эһигини дьон норуот кыһалҕаларын быһаарсар улахан сытыы политическай боппуруостарга ньуул дьон буоллаххыт. Онтон бөҕөс, боотур диэн кимий? Ханнык баҕарарар судаарыстыбаҕа аҕа да ууһугар бэйэтин хаан аймахтарын, дьонун норуотун иннигэр наада буоллаҕына тыынын да толук ууран көмүскүүр статустаах киһи. Эһиги ол статустан төрүт ырааххытын көрдөрдүгүт.
Бу боппуруоска спортивнай үлэһиттэр, тренердэр кимиттэн тутулуга суох булгуччу эппиэт биэрэргит наада. Олимпиецтарбытыгар маннык хаҕыс сыһыан түмүгэр 40 сыл устата Олимпийскай мэтээли аҕалар иһин үлэлэстибит, харчы бөҕөтүн ороскуоттаатыбыт, спортивнай комплекс бөҕө тутулуна эрээри тоҕо эрэ ол мэтээлбит суох. Мин элбэх сиэннэрдээх оҕонньор төһө да мөлтөөн олордорбун мас–таас курдук эппиэккитин чуолкай истиэхпин баҕарабын.
Иккис курдук мин спортивнай олоҕум бу үс Олимпиец тахсыбыт көлүөнэтигэр түбэспитинэн уонна кинилэри кытары күрэстэспит түгэннэрбинэн, чугас доҕордуу сыһыаннаахпынан, кинилэр планета чулуулара буолбуттарын кэрэһэлиир кыахтаахпынан мин эрэ буолуо дуо биһиги көлүөнэ бөҕөстөр бука бары чахчы улаханнык киэн туттабыт. Бу үс Олимпиецтыын биһиги көлүөнэ тустууктар биир тылы булбакка икки аҥы кытылга турбуппут эмиэ суох. Араас баара биһиги да сибэтиэй дьон буолбатахпыт, боростуой дьон оҥорор бары алҕаһын оҥоробут. Ол эрээри биһиги үтүө сыһыаммытыгар мэһэй бас быраҕан бэтэрээннэргитин үөрдүбэккит. Биһиги билигин үксүбүт сааһыран анал барар сирбитигэр баран эрэбит. Онтон баар өттүлэрэ мөлтөөн балыыһаттан аахпат буоллубут. Биһиги кумирбытынан буолбут, биһиги эдэр сааспытын планета саамай бастыҥ ситиһиитин ситиһэн биһиги тус олохпутун киэргэппит Олимпиец Александр Николаевич Ивановтан бырастыы гыннаран айыыттан хараттан босхолоноргутун булгуччу ирдиибит.
Билэҕит мин дьоммор-норуоппар наада диэтэхпинэ Ил дархан уон араас хамыыһыйатын, экспертэрин аһаран киллэрбит программатын кытары сыыһатын ыйан көннөрөр суолу этэн суруйарбын, ырытарбын билэҕит. Бу суругу суруйарга Степан Николаевич элбэх сыллаах ырытыылырын, бэлиэтээһиннэрин түмэн оҥорон тус бэйэтин эрэ санаата киирбитин суругу бэчээккэ бэлэмнээбит киһи быһыытынан кэрэһэлиибин. Манна күрүө намыһахтыы атын дьону күтүрүүр наадата суох. Буолан баран улуу Судаарыстыбаларга сибэтиэй киһинэн сыаналпаныахтаах Олимпиеһы.
Бу мин эппит этиилэрбэр тустууну таптааччы фанаттар санааҕыт хайдаҕый?
Узнать больше
Предыдущая статья В Верхневилюйске прошла первая межрайонная Олимпиада по ПДД
Следующая статья Театральный конкурс «Полюс. Золотой сезон» ждет новых участников
Добавить комментарийОтменить ответ
Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *
Комментарий *
Имя *
Email *
Сайт
By using this form you agree with the storage and handling of your data by this website. *
Отправить комментарий
Δ
Reply with GIF
GIPHY App Key not set. Please check settings
Cancel
Report
0share
Что вы думаете?
0 Points
Upvote Downvote
Автор: Роман Егоров
Вам может также понравиться
в (на) ЖКХ
ГУП «ЖКХ РС (Я)» объявляет «Прощеные дни» для потребителей
Подробнее
в (на) Права и Право
Глава Ленского района снова проиграл в суде предпринимателю
Подробнее
в (на) Событие
Крупнейшие российские айти-компании приедут в Якутск на форум “Цифровой алмаз”
Подробнее
в (на) Наука
Новым Президентом Академии наук Якутии избран Леонид Владимиров
Подробнее
в (на) Некролог
Памяти Семёнова Макара Семёновича
Подробнее
в (на) Общество
Работники Горного филиала ГУП «ЖКХ РС (Я)» помогают семьям мобилизованных коллег
Подробнее
Подробнее от: В блогах
Дорогие земляки, жители и гости Республики Саха (Якутия)!
Автор Вести Якутии 31.12.2021, 10:00
Подробнее
Где был Тумусов, пока горела Якутия?
Автор Петр Смирнов 20.08.2021, 16:12
Подробнее
Что происходит в России, и как это отразится на Якутии?
Автор Алексей Куприянов 16.08.2021, 12:06
Подробнее
Василий Николаев об анонимных жалобах
Автор Вести Якутии 03.08.2021, 13:44
Подробнее
Василий Николаев: Якутия должна извлекать прибыль от всех полезных ископаемых
Автор Василий Николаев 07.07.2021, 14:17
Подробнее
Глава Группы компаний «Талакан» Василий Николаев: Вчера внимательно посмотрел прямую линию с Владимиром Путиным
Автор Василий Николаев 01.07.2021, 16:06
Подробнее
Не пропустите
Осенний призыв: В Якутске будет призвано 600 человек
Автор Вести Якутии 08.11.2022, 14:39
Подробнее
Криминальная десятка районов и городов Якутии
Автор Вести Якутии 02.11.2022, 14:35
Подробнее
Глава Ленского района снова проиграл в суде предпринимателю
Автор Вести Якутии 28.11.2022, 11:38
Подробнее
Памяти Семёнова Макара Семёновича
Автор Вести Якутии 19.11.2022, 11:47
Подробнее
Якутский премьер оказался “потерпевшим” в уголовном деле о закупках кислородных станций
Автор Вести Якутии 27.10.2022, 10:54
Подробнее
Евгений Фёдоров: «В будущем году в Якутии пройдёт цикл очень серьёзных выборов»
Автор Вести Якутии 09.11.2022, 11:41
Подробнее
В Верхневилюйске прошла первая межрайонная Олимпиада по ПДД
Театральный конкурс «Полюс. Золотой сезон» ждет новых участников
Лента новостей
ГУП «ЖКХ РС (Я)» объявляет «Прощеные дни» для потребителей
Глава Ленского района снова проиграл в суде предпринимателю
Крупнейшие российские айти-компании приедут в Якутск на форум “Цифровой алмаз”
Новым Президентом Академии наук Якутии избран Леонид Владимиров
Памяти Семёнова Макара Семёновича
Работники Горного филиала ГУП «ЖКХ РС (Я)» помогают семьям мобилизованных коллег
Получайте лучшие истории прямо на почту!
Раз в неделю мы отправляем дайджест с самыми популярными статьями.
Имя
Адрес e-mail*
Подписаться
Не волнуйтесь, мы не спамим
Жизнь в Якутии
Вся Якутия в одном «Алаасе». Как гостиница в центре Якутска становится настоящим музеем
Бесплатное обучение по Охране труда
Убийство потрясшее Якутск. Что сегодня известно
Наука и технологии
Якутия завоевала звание самого креативного региона России
Научные центры соберутся в Якутске для обсуждения вопросов развития Арктики
В Якутске открыли креативный кластер “Квартал труда”
Недвижимость
До каких пор «горе-застройщикам» в Якутии будет даваться «зеленый свет» на строительство новых объектов?
Действие программы семейной ипотеки продлили до 2024 года
Мастер-план города Мирный, обновленная площадь в Удачном
Тренды
Sephora Gift Card
25 Delicious Things To Cook In September
President Jackson Wants To Know Why He’s Not Considered “Elite”
Отказ от ответственности
При использовании сайта www.V14.ru вы соглашаетесь с приведенными условиями, смотрите страницу Disclaimer.
Персональные данные
Настоящая политика обработки персональных данных составлена в соответствии с требованиями Федерального закона от 27.07.2006. №152-ФЗ «О персональных данных». Privacy.
Правовая информация
Все права защищены и охраняются законом. Legal.
Получайте лучшие истории прямо на почту! Раз в неделю мы отправляем дайджест с самыми популярными статьями.
Имя
Адрес e-mail*
Подписаться
Не волнуйтесь, мы не спамим
Свежие комментарии
«Женщины предлагали деньги и угрожали покончить с собой». Якутская правозащитница — о том, как мобилизация стала трагедией для региона и к on
Союз женских организаций Якутии: В Якутске прошел осуохай-благословение матерей на возвращение мужчин живыми!
Александр on
Коллектив ЯНИИСХ: “Пришел новый директор-ботаник… и началось”
Буккун-наах on
Союз женских организаций Якутии: В Якутске прошел осуохай-благословение матерей на возвращение мужчин живыми!
Проекты Вестей Якутии
Все о недвижимости — Sakha.Estate
Наука и технологии — SakhaNauka.ru
Происшествия, криминал, звезды и сплетни — Life14.ru
Делись новостями, создавай свои группы, приглашай друзей и общайся на медиаплатформе 4eeke.ru
© 2022 Вести Якутии.
Главная
Новости
О нас
Контакты
Реклама на портале “Вести Якутии”
Наверх
Закрыть
Новости
Жизнь
Политика
Общество
В блогах
Служба слухов
СулуStar
Интернет-ТВ
Саха Наука
Новости
Жизнь
Политика
Общество
В блогах
Служба слухов
СулуStar
Интернет-ТВ
Саха Наука
Новое
facebook
twitter
instagram
pinterest
youtube
Найдено
Поиск
Новости
Жизнь
Политика
Общество
В блогах
Служба слухов
СулуStar
Интернет-ТВ
Саха Наука
Комментарии
Закрыть
Log In
With social network:
Facebook
Privacy Policy
To use social login you have to agree with the storage and handling of your data by this website. %privacy_policy%
Cancel
Accept
Or with username:
Sign In
Имя пользователя или email
Пароль
Запомнить меня
Forgot password?
Don't have an account? Register
Forgot password?
Enter your account data and we will send you a link to reset your password.
Имя пользователя или email
Back to Login
Your password reset link appears to be invalid or expired.
Log in
Privacy Policy
To use social login you have to agree with the storage and handling of your data by this website. %privacy_policy%
|
oscar
|
Бу сайын «Кыым» хаһыат сонун ыстатыйаларынан сөхтөрдө. Хаһыат В.А. Штыров В.В. Путин бэлиитикэтин күүскэ утарыытын бэчээттиэҕэ диэн өйбүтүгэр суоҕа. Ааптарга туох ааттаах хорсун санаа киирдэ, эбэтэр салалта уоппускаҕа барбытын туһанна дуу? В.А. Штыров В.В. Путины уруккуттан буулуур, өссө 2017 с. ыам ыйын 18 күнүгэр өрө тутуллубат суруналыыс А. Проханов «Завтра» диэн хаһыатыгар улахан кириитикэни бэчээттэппитэ. В. Штыров – Россия биир биллэр баайа (3,6 млрд. солк. – “Алроса” аахсыйаларынан, хамнаабат баайынан), туохха наадыйыаҕай, эрэннэриллибит улахан дуоһунаска тиксибэтэх абата быгыахтаан эрдэҕэ. Кини Саха сирин алмааһын, көмүһүн, ньиэбин , гааһын, чоҕун, тимир суолун чааһынай илиигэ биэрбитинэн биллэр. Ити сыалга кинини Кириэмил Саха сиригэр президенинэн анал туруорбут киһитэ. Штыров хомойоро өйдөнөр – Кириэмил сыалын ситэн баран эргийэн кэбистэ, киниэхэ федеральнай дуоһунаһы биэрбэтэ.
«Кыым» 20.08.2020 нүөмэригэр «Көмүс: ким интэриэһигэр?» диэн ыстатыйаҕа бэрт килбиктик… «Биһиги былааспыт олигархтар, миллиардердар интэриэстэрин буолбакка, бастатан туран, олохтоох нэһилиэнньэ интэриэһин көрүө диэн эрэнэбит» дэниллибит. «Былаастан ирдиибит» диэхтэрин ил дархантан куттаналлара сыттаҕа. Ньиэп, гаас атыыта нэһилиэнньэҕэ туһалыыра аҕыйах. Итилэри атыылаан Арассыыйа 2016 сылга 4 трлн.солк. (баррель ньиэп сыаната 42 дуолларынан) дохуотурбута. 2000-2008 сс. баррель ньиэп сыаната 50-140 дуолларга, 2009-2015 сс. 60-110 дуолларга өрө кыырайбыта. 1999-2016 сс. Арассыыйаҕа ньиэптэн, гаастан 175 трлн.солк. (3 трлн. дуоллар) киирбитэ. Бу баай-дуол ханна барда диир буоллахха, эппиэтэ судургу. Бу кэмҥэ үөскээбит Арассыыйа 114 миллиардерын (дуолларынан) уопсай баайа 454 млрд. дуоллар буолла, бары кэриэтэ ньиэптэн, гаастан байбыттара. Арассыыйа 246 000 дуолларынан миллионердаах, бары сиртэн хостонор туһалаах баайы супту уулаан байдылар, ыга ылбыттарын ыгыстар санаалара суох. Арассыыйа нэһилиэнньэтин 1% дойду баайын 75% бас билэр. Дьэ уонна ким «Кыым» эрэйдээх сибигинэйэрин истиэҕэй, хаһыатчыттар суруйан баран куттанан салыбыраан олороллоро буолуо да буоллар.
«Кыым» 06.08., 20.08.2020 с. нүөмэрдэригэр «Иккис Сталин эргийэн кэлиэ дуо?” диэн В.Н. Степанов күүтүллүбэтэх ыстатыйата бэчээттэннэ. Ааптар билиҥҥи хаһаайыттартан кэлэйбитэ, айаҕалыы сатаан, Сталиҥҥа, ураты күүстээх энергетикалаах салайааччы диэн, тиийбитэ көстөр. Биллэн турар, бириэмэ атын, Сталин салайар ньымалара бүгүн хайдах даҕаны кыаллыбаттар, кини саҕана демократия сыта да суох этэ. Билиҥҥи иһитиннэрэр, биллэрэр технология, өй-санаа сайдыыта улуу тиран дойдуну хаанынан уһуннарыытын, мөлүйүөнүнэн дьону кыргыытын хайдах даҕаны таһаарбаттар. Владимир Николаевич А. Караулов биллиилээх дьону: РФ бэчээтин урукку миниистирэ М. Полторанины, академик В. Жуковы, устуорук Е. Спицыны кытта төгүрүк остуолга кэпсэтиитин ырыппыт. Кини М. Полторанин «Сталин курдук киһи кэлэн дойдуну түммэтэҕинэ аан дойду адьырҕалара Сибиир өттүн чаас-чаас тырыта тыытан үллэстиэхтэрэ” диирин кытта сөбүлэһэр. Маны ким ылыныаҕай, В. Путин модун ядернай куйахха тирэнэр өһөс майгытын билэн туран? Путин да кэнниттэн сымнаҕас, аан дойдуга барытыгар биһирэтиэх былааска кэлбэтэ буолуо. Миллиардердар, олигархтар кинилэр интэриэстэрин көмүскүүр, Сибиири тырыта тыыттарбат тимир-тамыр эрэти булан туруоруохтара, ол баҕас эрэбил. Улахан ааттаах дьон кэпсэтиилэригэр кыбыллар сыыһа-халты сыанабыллар дьону бутуйар туруктаахтарынан кэккэ санааларбын суруйары наадалааҕынан ааҕабын. Ырытааччылар бары Сталин соҕотох дойдуга социализм туругуруутун ситиспитэ, В.И. Ленин, социализм соҕотох дойдуга кыаллыбат, диэбитэ сыыһатын дакаастаабыта, диэбиттэр. Сэрии кэнниттэн ССРС социализм дойдуларын Арҕаа Европаҕа, Азияҕа, Соҕуруу Америкаҕа тэрийэ, өйүү сатаабыта. Сталин өлбүтүн кэнниттэн 40 да сыл тиийбэккэ сэбиэскэй дойдубут самныбыта, аан дойдуга социализм систиэмэтэ ыһыллыбыта. 40 сыл – устуоруйа кээмэйигэр чыпчылыйар кэриэтэ, оннук кылгас. Бириэмэ В.И. Ленин эппитэ сөптөөҕүн көрдөрдө.
М. Полторанин гражданскай сэрии кэнниттэн дойдуга НЭП киирэн туһалаабатаҕа диирин утарабын, сыыппаралар атыны кэпсииллэр.
Бу киһи баартыйа кистэлэҥ архыыбын көрбүт, үөрэппит анал хамыыһыйа бэрэссэдээтэлэ буолар. Кини, Швейцария бааныгар Ленин, Каменев, Зиновьев, Дзержинскэй ааттарыгар 170 – нуу мөл. франк, атын да салайааччылар бэйэлэрин ааттарыгар өлгөм харчылаахтарын Сталин булан төнүннэрбит диир. Өлбүт дьон (Ленин, Дзержинскэй) харчыларын хайдах даҕаны төнүннэрэр кыаҕа суох. Ленин харчыта (5 франк, билигин 12 буолбут) билигин даҕаны сытар дииллэр. Троцкай АХШ-гар 1 млрд. дуоллары уурбутун төнүннэрэн эрэ баран кини дойдуттан барарын көҥүллээбит. М. Полторанин этэринэн, Сталин кыраныысса таһыттан төнүннэрбит 5 млрд. көмүс солк. харчынан дойдуга индустриализацияны ыыттарбыт. Олох сымыйа. Бастакы пятилеткаҕа 1500 араас тутуу ыытыллыбыта: Днепрогэс, Запорожсталь, Турксиб, Магнитка, Беломорканал, 50 куорат (50-250 тыһ.нэһ.), СТЗ, ХТЗ, ЧТЗ, АТЗ (тыраахтардар, тааҥкалар), МАЗ, ГАЗ (массыыналар), сүүһүнэн собуоттар, фабрикалар. Ити сылларга ССРС тас дойдуларга, бааһынайдартан ньылбы хомуйан, 3,5 мөл.т. бурдугу, 47 тыһ.т. эти, 54 тыһ.т. балыгы атыылаабыта, ол содулугар, кураан суоҕа да буоллар, 7 мөл. киһи хоргуйан өлбүтэ (голодомор), 30 мөл. киһи быста дьадайбыта. Судаарыстыба бастакы пятилетка тутууларыгар 64,5 млрд.солк. ороскуоттаабыта. СТЗ (Сталинград тыраахтар оҥорор собуота) АХШ-гар тутуллубута, собуот өһүллэн 99 хараабылынан тиэллэн кэлэн таҥыллыбыта. Соҕотох ити тутууга баһаам ороскуоттаннаҕа.
1917 сылтан тиһигин быспакка бассабыыктар ис сэриигэ туруммуттара: гражданскай сэрии, кулаактар, урукку үрүҥнэр, ыраахтааҕы саҕанааҕы интэлигиэнсийэ, сэбиэскэй былааһы утарааччылар, омук үспүйүөннэрэ, таҥара дьиэтэ (147 тыһ. аҕабыыттан 120 тыһ. ытыллыбыт, 67 тыһ. таҥара дьиэтиттэн 300 хаалбыт) – И.В.Сталин норуокка кинини, сэбиэскэй былааһы утарааччылары барыларын эрэпириэссийэлиир, хам баттыыр ынырык былааны ылыммыта. Ити ыар алдьархай буруйдаммыттар дьонноругар, оҕолоругар кытта дьайан, норуот иэдээнэ диэлийбитэ. ССРС нэһилиэнньэтин 80-тан тахса бырыһыана бааһынай этэ, көҥүл бааһынайы үүрэ сылдьар кыаллыбатын ити сыллар көрдөрбүттэрэ. Бурдугу күүс өттүнэн былдьааһыны утаран соҕотох 1930 с. 13453 бааһынайдар утарсыылара (ол иһигэр 255 саалаах бастаанньалар) буолбута, итиннэ 2,5 мөл. бааһынай кыттыбыта. 6 мөл. бааһынай кулаактаммыта, олортон 4 мөл. көскө ыытыллыбыта. И.В. Сталин бааһынайдары холкуостарга холбоон кытаанах хонтуруолга ылар санааламмыта. Бастакы пятилетка түмүгүнэн, 700 тыһ. тыраахтар оҥоһуллан холкуостарга кирэдьиит бэриллибитэ улахан төһүү буолбута.
М. Полторанин И.В. Сталин 1936 с. ССРС төрүт сокуонун бэйэтэ суруйбута уонна дьэ сокуоннайдык салайара ситиһиллибитэ диир.
Кини дойду Конституциятын сирэйэ-хараҕа суох тэпсибит салайааччылартан уһулуччулаахтара буолара буолуо. Сталин 1936 с. Конституциятын 127-с ыстатыйата «Гражданам СССР обеспечивается неприкосновенность личности. Никто не может быть подвергнут аресту иначе как по постановлению суда или с санкции прокурора» диэн ыйарын үрдүнэн дойду салайааччыта бэйэтинэн партия 1937 с. от ыйынааҕы Пленумугар “Тройка” диэн дьону суута-сокуона суох ытар (высшая мера наказания) уорганы тэрийбитин ыстатыйа ааптара биһирээн суруйар, утарарын биллэрбэтэх. Сталин барахсан Р. Эйхе, Н. Хрущев, уо.д.а. “киэҥ салалта” ыкпыттарын быһа гыммакка эрэпириэссийэлэри көҥүллүүргэ тиийбитэ диэн ааспыт үйэ 80-с сылларыттан күүлэйдиир дойҕоҕу М. Полторанин бу кэпсэтиигэ эмиэ сыбаабытын ааптар Сталины «сырдатар» сүрүн куоһур оҥостор. И.В. Сталин былааспын сүтэриэм диэн олус куттанара олохтоох этэ, утарааччы элбэҕэ. Олору кытта тылынан быһаарсарын буолбакка, өлөрөн, хаайан, утары туруортаан туоратарын ордорбута. Манна атын көрүүлээхтэр, былаастан атаҕастаммыттар, сыыһаны-халтыны ыйааччылар, былаас, партия туһунан араас сураҕы тарҕатааччылар – биир тимир сиппииринэн олох суолуттан быраҕыллыбыттара. Сталин партия норуоту кыдыйар, куттуур бэлиитикэтин киэҥ далааһыннаабыта. 1918 с. олунньу 18 күнүгэр В.И. Ленин илии баттааһыннаах СНК (Совет Народных Комиссаров) “О введении внесудебных расстрелов”, аҕыйах хонон баран “О красном терроре” диэн уураахтар тахсаллар. Бу уураахтар сиэртибэлэринэн 1,5 мөл. киһи буолбута. 1934 с. ахсынньы 1 күнүгэр ССРС Ситэриилээх кэмитиэтэ (ВЦИК СССР) “Об ускоренном следствии и расстреле политических заключенных” диэн уурааҕы таһаарбыта. Сэрии куттала суоһаан иһэрэ, Сталин дойдуну таҥнарыах курдуктартан ыраастыыр былааннааҕа. Ааптар “Сталин 1937 с. былаастан туоратыллыан сөптөөҕө, онон эрэпириэссийэлэри ыытан былааһын тутан хаалбыта” диирэ олоҕо суох. Кини ити кэмҥэ кылаабынай утарсааччыларын: Троцкайы үүрбүтэ, Зиновьевы, Каменевы, Бухарины, Рыковы ыттарбыта, 1934 с. ыытыллыбыт партия 17-с “Пятилетка кыайыылаахтарын” съеһин 1966 дэлэгээтиттэн 1103 дэлэгээти хаайтарбыта, итинтэн 848 дэлэгээти ыттарбыта. Партия Киин Кэмитиэтин 139 чилиэниттэн 101 киһи ытыллыбыта. Политбюро 32 чилиэниттэн 26-та эрэпириэссийэлэммитэ. Комсомол КК 93 чилиэниттэн 73-һэ ити сыл ытыллыбыта. Партия 1936 с. от ыйынааҕы Пленумугар И.В. Сталин балаһыанньата олус бигэ этэ, республикалар, кыраайдар, обкомнар 57 бастакы сэкирэтээрдэрин улахан аҥаардара ытыллыбыт кэмнэрэ, сыл бүтүөр диэри бары ытыллыбыттара. Аармыйа, НКВД Сталин эрэллээх хонтуруолугар бааллара. Ити Пленум быһаарыыларыгар олоҕуран НКВД 00447 нүөмэрдээх бирикээһинэн суута-сокуона суох, “тройка” быһаарыытынан ССРС үрдүнэн 200 тыһ. өстөөҕү булан хаайар, олортон 75 тыһ. киһини ытар ынырык былаан республикаларга, уобаластарга ыытыллыбыта. Сүөһүнү собуойдааһын, эт пастаапкатын курдук, буруйдара өссө биллибэт дьону, туох даҕаны суута-сокуона суох! Итинэн тохтообокко, норуоту кыргыы өссө бэргээбитэ, салгыы 10 төгүл улааппыта. Балтараа сыл устата партия Политбюрота үспүйүөннэри, норуот өстөөхтөрүн, куорҕаллааччылары утары охсуһууну күүһүрдэр туһунан 31 дьаһалы (постановление) таһаарбыта, ол Сталин норуоту кыргар бэлиитикэтэ сөбүн көрдөрөр ньыма этэ. Норуот уйулҕата хамсаабыта, киһи барыта кутталга олорбута, ким баҕарар, араас мөккүөрү улахан илистиитэ суох, үҥсэн, утарсааччытын суох оҥорон ситиһэр түгэнэ үөскээбитэ. Салайааччы барыта, кутталыттан өйө сүтэн, Р. Эйхе курдук, бэриниитин көрдөрөн, куоталаһа-куоталаһа тыһыынчанан дьону уган биэрэ олорбута. Киһи бэркиһиэх, ССРС үрдүнэн холобура суох кыргыыны утарар күүс көстүбэтэх. Аҕыйах утарааччы, С. Орджоникидзе курдук, бэйэтигэр тиийиммитэ. Р. Эйхени, сорудаҕы толорбутун кэнниттэн биир сылынан сиһин тоһутан, харахтарын тэһэн баран ыппыттара. Дьону кырбаан-муҥнаан этитиини эмиэ Сталин дьаһалынан партия Политбюрота көҥүллээбитэ. НКВД наркома Н. Ежов (уһуллубут нарком Г. Ягоданы түрмэҕэ үлтү кырбаан өлөрбүттэрэ) 20 ый устата дьону хаайыы, ытыалааһын хаамыытын туһунан Сталиҥҥа 15 тыһ. отчуоту, боротокуоллары ыыппыт, күҥҥэ 25 докумуон кэлэр эбит. Бэйэтэ ити кэмҥэ Сталиҥҥа 290-на сылдьыбыт уонна уопсайа 850 чаас кэпсэппит. Балтараа сыл устата (1937-38 сс.) 1мөл. 575 тыһ. 259 киһи хаайыллыбыт, кинилэртэн 681692 киһи ытыллыбыт, бары чэгиэн, үлэ саастаах дьон (1953 с. Ис дьыала министерствотын ыспараапката). ССРС Куттал суох буолуутун кэмитиэтин (КГБ) 1988 с. от ыйын 16 күнүгэр биэрбит ыспараапкатынан 1921-1954 сс. 3 778 234 киһи хаайыллыбыт, олортон 786 098 киһи ытыллыбыт. Ити сылларга араас буруйдааһыҥҥа (кулаактааһын, норуоттары көһөрүү, холуобунай дьыалалар) 41 мөл. киһи түбэспит. Улахан салайааччылары Политбюро көҥүллээтэҕинэ эрэ ыталлара. 1937-38 сс. НКВД Политбюроҕа 383 испииһэги киллэрбит. Маршал Г.К. Жуков 1938 с. сэтинньи 12 күнүгэр Сталин уонна Молотов элбэх илиискэ суруллубут, 3 167 киһини ытар испииһэккэ, аахпакка, кимнээҕи ыталларын билэ сатаабакка, кини көрөн турдаҕына илии баттаабыттарын 1957 с. партия бэс ыйынааҕы Пленумугар кэпсээбитэ. Сталин барыта 41 391 киһи ытыллар 361 испииһэккэ илии баттаабыт. Молотов 43 569 киһилээх 373, Ворошилов 18 474 киһилээх 186, Каганович 19 110 киһилээх 189, Жданов 20 985 киһилээх, Микоян 62 киһилээх 10 испииһэккэ илии баттаабыттар. Салайааччылар бары кэриэтэ ытыллыбыттара норуот хаһаайыстыбатыгар ыар охсууламмыта. Кыһыл Аармыйа сэрии бастакы ыйдарыгар улахан хотторууну ылбыта эрэпириэссийэҕэ уопуттаах командирдар суорума суолламмыттарыттан диэн элбэхтэ суруллубута.
Индустриализацияны Сталин Гулаг хаайыылаахтарынан ситиспитэ диэн олох сымыйа дойҕох. Ырытааччылар пятилеткалар баараҕай тутууларыгар хаайыылаахтар оруоллара 6-10% эбит диэн дакаастыыллар уонна туос аччык, үлтү кырбана сылдьар, туох да бырааба суох муҥнаах туох аанньа үлэлиэҕэй. Хаһан даҕаны кулут үлэтэ айымньылаах үлэҕэ кубулуйбатаҕа, ол иһин былыр кулуттааһыннаах тутул сууллубута. Эрэпириэссийэни Сталин бэйэтэ саҕалаабытын, салайбытын, олустаатым диэн 1938 с. тохтото быһыытыйбытын элбэх докумуоннар бигэргэтэллэр. Кини бэйэлээх ханнык эрэ Эйхелэри истиэ, кинилэртэн куттаныа баара дуо. Нарком Н. Ежову партия ыйыытын токурутта диэн хаайан, үлтү кырбаан өлөрбүттэрэ. Кини Сталин дьаһалын толордоҕо эрэ дии. Ол да буоллар, Сталин террортан аккаастамматаҕа. Ежову солбуйбут НКВД наркома Л.П. Берия саҕана 1939-40 сс. 135 695 киһи хаайыллыбыта, олортон 4 201 киһи ытыллыбыта. Берия 15 000 Польша эписиэрдэрин ытыалааһыҥҥа, норуоттары көһөрүүгэ (депортация миллионов людей) сирэй буруйдаах.
Дьону кыдыйбакка, сордообокко ССРС ситиспитин курдук олоруохха сөбүн сэрии кэнниттэн быстар дьадаҥы, тыа хаһаайыстыбатынан эрэ олорбут Соҕурууҥҥу Азия судаарыстыбалара дакаастаатылар.
И.В. Сталин олус күүстээх санаатынан, тулхадыйбат дьулуурунан, толкуйдуур култуурата үрдүгүнэн, билиитинэн тэҥнэһэрэ суох этэ. Модун судаарыстыбаны салайарга хаһаайыстыба бары салааларыгар, экономикаҕа, бэлиитикэҕэ дириҥ билии наадатын өйдүүрэ. 22 тыһыынча кинигэлээх бибилэтиэкэтин үгүс туомнарыгар кини бэлиэтээһиннэрэ бааллар. Ол гынан баран нуучча литературатын улуу гуманизмын, киһи илиичинэһин үрдүктүк тутарын, киһини аһыныы, харыһыйыы чыпчаалын иҥэриммитин кыайан дакаастаабатаҕа. Эрэпириэссийэлээбит дьонун аһынарын туһунан биир даҕаны докумуон, ахтыы суох. Кэлин элбэх хамыыһыйалар эрэпириэссийэлэммит дьон 75% олох буруйдара суоҕун дакаастаабыттара. Ф.М. Достоевскай өскөтө биир оҕо ытыыр буоллаҕына, ол дойду дьоло суох, диэбитэ (“Мир не стоит капли детской слезы. Если плачет хоть один ребенок, то этот мир несчастен”). Итиэннэ Дмитрий Карамазов быраатыгар Алешаттан (“Братья Карамазовы”): “Аан дойду дьоно дьоллоохтук олорорун туһугар биир оҕону муҥнаан-сордоон өлөрүөҥ этэ дуо?” – диэн ыйытар. Алеша Карамазов сөптөөх эппиэти биэрбитэ, ону айымньыны аахпыттар билэллэр. Арай, иккис Сталин кэлэн: “Дойду кыра чааһын хаанынан уһуннарабын, ордубут чааһыгар дьоллоох олоҕу аҕалабын”, – диэтэҕинэ, ааптар В.Н. Степанов үөрүүнэн сөбүлэһэр туруктаах.
Дьэ, бу тугуй? Хайдах өйдүөххэ сөбүй? Дойду лиидэринэн Кытайы аан дойдуга бастыҥ миэстэҕэ таһаарбыт Дэн Сяо-пин, Сингапуру чэлгиппит Ли Куан Ю курдук холобурдары ырыппыта буоллар дойдубут кыаҕар сыһыары тутан мадьыаллаан көрүөх этибит. Саарбах холобурдары онтон-мантан тырыта тыытан, Сталины дуйдуу сатаабыттарын (Е. Спицын 8 эрэ тыһ. командир ытыллыбыт диэн хомойуох курдук.) саха дьонугар сыбаан ааптар Нина Андрееваҕа (өтөр өлбүтэ) маарыннаата, баар-суох ырытааччыбыт олох сайдыбатын көрдөрдө. Эбэтэр, бу буккуур кэмҥэ ааптар туох сыаллаах дьону бутуйа сатаата?
Иннокентий ОКОНЕШНИКОВ.
Орто Халыма.
Поделиться ссылкой:
Facebook
WhatsApp
Twitter
Telegram
Печать
Похожая запись
Умер устроивший бой с тенью африканский боксер
9 Июн 2022 tuymaada
Адреса для получения вакцины от COVID-19 в городе Якутске на 20 июня 2022 года
20 Июн 2022 tuymaada
Түмсүүлээх үөгэттэр
17 Мар 2020 Туймаада
Навигация по записям
Протесты в Беларуси: Лукашенко освободил от должности посла Беларуси в Латвии
На Лене строится гигантский газохимический завод
Добавить комментарий Отменить ответ
Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *
Комментарий
Название*
Электронная почта*
Веб-сайт
Сохранить моё имя, email и адрес сайта в этом браузере для последующих моих комментариев.
КЭЛИҤҤИ ТАҺААРЫЫЛАР
2 Дек 2022
Небензя назвал инициативу о трибунале по Украине попыткой покрыть беззаконие Запада
1 Дек 2022
Итальянский журналист Палмери: бан сборной России справедлив
30 Ноя 2022
Энергетики назвали ситуацию на Украине близкой к катастрофической
29 Ноя 2022
Гендиректор «Зенита» назвал виновника массовой драки в матче со «Спартаком»
28 Ноя 2022
Россиянам рассказали о риске переводов денег между своими счетами
27 Ноя 2022
Ротавирус у детей. Чем при кишечном гриппе поможет пробиотик?
26 Ноя 2022
Сербы пришли на матч чемпионата мира в футболках российской сборной
25 Ноя 2022
В каком возрасте снимается с воинского учета рядовой: по достижении 50 или 51 года?
24 Ноя 2022
Аналитики Bloomberg сообщили о «крахе» платежной системы «Мир»
23 Ноя 2022
Депутаты исключат из запрета на митинги и шествия богослужения
22 Ноя 2022
Суперкомпьютер предсказал победителя ЧМ-2022
21 Ноя 2022
Комментарийдар
Кугдаров к записи Диктатура уонна демократия
Мета
Войти
Лента записей
Лента комментариев
WordPress.org
О нас
Сетевое издание TUYMAADA.RU. Свидетельство о регистрации СМИ Эл № ФС77-71324 от 17 октября 2017 г. Выдано Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций.
|
oscar
|
Дьокуускайга аһыллыбыт «Церковь саентологии» диэн секта аҥаардаах итэҕэл тэрилтэтэ аһыллыбытын туһунан элбэх СМИ ырытыһан эрэр. Саҥа дьыл бырааһынньыгын иннинэ Опера уонна балет театрын киэҥ уораҕайыгар куорат баай-талыы дьоно мустан саентологтар кииннэрэ аһыллыбытын үөрэн-көтөн туран бэлиэтээбиттэр.
Дьокуускайдааҕы саентологтар салайааччылара Айиол Новиков диэн «Байанай-центр», «Царская охота» булт тэрилин атыылыыр маҕаһыыннар хаһаайыттара эбит. Эҕэрдэ тылы «Оптимист», «Апельсин» эргиэн кииннэрин баһылыга Иван Иванов эппит.
Саалаҕа мээр быыбарыгар кыттыахтаах урбаанньыт олорор сурахтаах. Бу киһи саентологтар «бырааһынньыктарын» тэрийсиигэ улахан кыттыыны ылбыт диэн кэпсииллэр.
Саентология диэн тугун-ханныгын, тугу кытары «сиэнэрин» араас суруйуулартан ылыаҕыҥ. Бу сымыйа итэҕэли нацистарга быраастыы сылдьыбыт, араас дьиикэй уопуттары оҥорсубут - Рон Хаббард олохтообут. Дьадайан быстан эрэр киһи, бу үөрэҕин күүһүнэн өлөрүгэр, этэргэ дылы, сытыйа байбыт. Сүрүн санаата, идиэйэтэ диэн - үлэ биэрээччи киһини, кини бэйэтин тус сыалыгар, байарыгар-тайарыгар эрэ туттар суруугун курдук көрөр. Уйулҕатыгар дьайан зомби оҥорон кэбиһэр.
Саентологтар үлэлиир – дьону харчыларын ыһыгыннарар сирдэригэр (маҕаһыыннарга, маркеттарга, салоннарга) дьол, үөрүү-көтүү, көтөҕүллүү туругун үөскэтэллэр эбит. «Соһуччу» бырааһынньыктары тэрийэр, бэлэх-туһах туттарар, атыылаһааччытыгар, килийиэнигэр кини «уратытын, дьиктитин» туһунан санааны иҥэрэр. Биллэн турар, «дьолломут» киһи бу сиргэ хаттаан эргиллиэн баҕарар. Ол аата харчытын, бэйэтэ да билбэтинэн, чуолаан бу маҕаһыыҥҥа (салоҥҥа) тэбиир төрүөттэнэр.
|
oscar
|
Аммосов, Максим Кирович (22.12.1897—28.07.1938) — сэбиэскэй государственнай уонна партийнай үлэһит, Сибииргэ Сэбиэскэй былааһы олохтуур иһин охсуһуу кыттыылааҕа. М. К. Аммосов П. А. Ойуунускайдыын и И. Н. Бараховтыын, 1922 сыл муус устарыгар Саха АССР тэрийсибит киһинэн буолар. 1937 с. ЦК ВКП(б) Киин кэмитиэтин ыйыытынан М. К. Аммосов Киргизия киин куоратыгар Фрунзеҕа, Киргизия обкомун VIII пленума буола турдаҕына, тиийэр. Кулун тутар 22 күнүгэр обком бастакы сэкиритээринэн талыллар. Бу күннэргэ V Суһал бүтүн киргиистэр Сэбиэттэрин сийиэһэ түмүктэнэр. Бу сийиэскэ Максим Кирович салалтатынан Киргизскай ССР Конституцията ылыллар. Онон Аммосов Киргизия судаарыстыбалаах буолуутугар сүдү улахан суолталаах киһинэн ааҕыллар. 1937 сыл от ыйыгар Киргизия хомуньуус баартыйатын I сийиэһигэр М. К. Аммосов I Киин Кэмитиэт бастакы сэкиритээринэн талыллыбыта.
М. К. Аммосов аатын Саха государственнай университета сүгэр (1990 сылтан).
Ис хоһооно
1 Олоҕун олуктара
1.1 Аммосов М. К. үлэлээбит сирдэрэ:
2 Өссө маны көр
3 Сигэлэр
Олоҕун олуктараПравить
Билэ:Ammosov 1.jpg
Аммосов (уҥаттан бастакы) Сталинныын уонна кини соратниктарын кытта түспүт хаартыската
Ахсынньы 22 күнүгэр 1897 с. Нам улууһун Хатырык нэһилиэгэр Анастасия Леонтьевна уонна Кир Васильевич Аммосовтар дьиэ кэргэннэригэр төрөөбүт. Дьоно быстар дьадаҥы буолан түөрт сааһыттан таайыгар (убайыгар, абаҕатыгар?) Д. М. Аммосовка иитиллибит. Дьокуускайдааҕы куорат училищетын, Дьокуускайдааҕы учуутал семинариятын, Москватааҕы Кыһыл профессура Институтун бүтэрбитэ.
Аммосов М. К. үлэлээбит сирдэрэ:Править
1918 с. от ыйа — атырдьах ыйа — Оробуочайдар дьокутааттарын Сэбиэтин чилиэнэ уонна сэкирэтээрэ, үөрэх хамыһаара;
атырдьах ыйа 1918 с. — кулун тутар 1920 с. — Сибииргэ сыылкаҕа сылдьыбыт. Томскайга, Иркутскайга, Челябинскайга подпольнай үлэҕэ сылдьыбыт;
кулун тутар 1920 с. — олунньу 1921 с. — Саха Сиригэр сэбиэскэй былаас олохтонуутугар Сибревком боломуочунайа, Саха Сирин оргбюротун бэрэссэдээтэлэ;
олунньу 1921 с. — алтынньы 1921 с. — Саха Сирин губревкомын бэрэссэдээтэлэ;
алтынньы 1921 с. — бэс ыйа 1922 с. — РКП(б) губбюротун Саха сиэксийэтин сэбиэдиссэйэ, автономия туһунан туруорса Москваҕа командировкаҕа ыытыллыбыт;
бэс ыйа 1922 с. — кулун тутар 1923 с. — Саха уобалаһын бюротун секретара, ОК РКП(б) секретара;
кулун тутар 1923 с. — алтынньы 1923 с. — Саха АССР атыыга уонна промышленноска народнай комиссара;
алтынньы 1923 г. — от ыйа 1925 с. — Москваҕа ВЦИК-ка Саха АССР бэрэстэбиитэлэ;
от ыйа 1925 с. — атырдьах ыйа 1928 с. — Саха АССР народнай комиссардарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ;
атырдьах ыйа 1928 с. — балаҕан ыйа 1930 с. — ЦК ВКП(б) эппиэттээх инструктора;
балаҕан ыйа 1930 с. — олунньу 1932 с. — Институт Красной профессуры истээччитэ;
олунньу 1932 с. — олунньу 1934 с. — Арҕаа-Казахстан обкомун бастакы сэкирэтээрэ;
олунньу 1934 с. — олунньу 1937 с. — Караганда уонна Хотугу-Казахстаан обкомнарын сэкирэтээрэ;
кулун тутар 1937 с. — бэс ыйа 1937 с. — Фрунзе горкомун бастакы сэкирэтээрэ;
ыам ыйа 1937 с. — сэтинньи 1937 с. — Киргизия Киин Кэмитиэтин бастакы сэкирэтээрэ.
М. К. Аммосов 1937 с. репрессияламмыта. Сэтинньи 1937 сыл 16 күнүгэр Фрунзе куоракка сымыйа буруйдааһын түмүгэр хаайыллыбыта. 1938 сыл от ыйын 28 күнүгэр Москва куоракка ытыллыбыта.
|
oscar
|
Арҕаа өттүгэр элбэх муннуктаах Гидра баһа диэн астеризм баар. Гидра ζ-та, ε-та, δ-та, σ-та уонна η-та киирэллэр. Араабтар Чөмчүүк оҕуруо диэн ааттыыллар.
УстуоруйатаПравить
Былыргы бөлөх. Клавдий Птолемей «Альмагест» каталогар «Уу Үөнэ» диэн ааттаах киирбит. Былыргы гириэктэр Геракл иккис хорсун быһыытыгар Лерней гидратын кыттаа сибээстииллэр.
|
oscar
|
Кыыс оҕо аҕатын суолун батыһарын бүгүҥҥү сэһэргэһээччим үтүө холобуругар көрөбүт. Кинини үс тылынан кылгастык билиһиннэриэххэ сөп. Суоппар, булчут, уус. Людмила Ивановна Тарасова тимир көлөнү эрэллээх доҕор оҥостубутун, оҕо сааһыттан булт абылаҥар ылларбытын сэргии ааҕыҥ.
ИЛЛЭЭХ-ЭЙЭЛЭЭХ ДЬИЭ КЭРГЭН
– Людмила Ивановна, кэпсэтиибитин билсиһииттэн саҕалыахха.
– Мин Үөһээ Бүлүү улууһун Хоро нэһилиэгэр биэс оҕолоох Тарасовтар дьиэ кэргэннэригэр күн сирин көрбүтүм. Ыал кыратабын. Аҕабыт Иван Игнатьевич өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр чемпион суоппар этэ. Соторутааҕыта биһиги кэккэбититтэн туораан, ол кутурҕаныгар сылдьабыт. Ийэбит Мария Никифоровна “Холбос” потребуопсастыбаҕа 40-ча сыл экономистаабыта.
Бииргэ төрөөбүт эдьиийбит үйэтин-сааһын тухары реанимацияҕа үлэлээбитэ. Орто убайым куорат дьаһалтатыгар үлэлиир. Уонна атыттар – бары суоппардарбыт. Кыра эрдэхпитинэ төрөппүттэрбит дьиэбит аанын таһыттан хатаан бараллара. Убайбыт көрө-харайа хаалара. Киэһэ кэлбиттэрэ, бырааттарын, балтыларын көтөҕөн, кууһан баран олорор буолар үһү. Бииргэ төрөөбүттэр иллээхпит-эйэлээхпит, мэлдьи көмөлөсүһэбит, өйөһөбүт.
– Оччотооҕу кэм оҕолоро, бука, үлэни өрө тутан улааттаххыт?
– Оннук. Туохха барытыгар тутуспутунан сылдьарбыт. Икки сыл тэрилтэҕэ мас саһааннаабыппытын өйдүүбүн. Кыра эрдэхпититтэн ийэбитин батыһан, сир астыы үөрэммиппит. Аҕабытын кытта өрүскэ балыктыырбыт. Арыый улаатан баран, куска сылдьыһар буолбутум. Бэйэбит бултуур сирдээхпит, онно сыл аайы тахсабыт. Кустаабатаҕым икки-үс сыл буолла. Сааһырдым, солом суох да курдук.
Билигин “Дилижанс” диэн такси сулууспатыгар үлэлиибин. Сарсыарда 5.30 чаастан диализ ылар дьону таһабыт. Бүтэһик ыарыһахтар түүн 12 чааска бүтэллэр. Онтон поликлиника, маҕаһыын, ресторан үлэһиттэрин дьиэлэригэр илдьэбит-аҕалабыт.
ИРЭЭППИН ЭРЭ БУЛТУУБУН
–Оскуолаҕа үөрэнэр кэммэр ийэлээх аҕам “Минскэй” матассыыкыл атыылаһан биэрбиттэрэ. Хаппыыста, от лааҕырыгар сылдьыбытым. Арааһа, онно үлэлээн ылбыт хамнаспар эбэн ыллылар этэ дуу. Убайдарым эмиэ “Юпитер”, “Планета”, “Урал” матассыыкыллаахтара. Дьэ, онон кустуу барарбыт.
–Бастакы булкун өйдүүгүн? Дьоҥҥут өттүк харалаах, илии тутуурдаах кэллэххитинэ, үөрэ көрсөллөрө буолуо?
–Кус буолуо. Өссө куобах этэ дуу. Күһүн саабын ыллым да, соҕотоҕун куобахтыы тахсарым. Биирдэ эмит дьүөгэлэрбин илдьэ барааччыбын. Кинилэр үүрэн биэрэллэрэ. Ол саҕана куобах элбэх этэ.
Биирдэ күһүн өрүскэ киирэн, үс хааһы өлөрөн, ийэбин соһутан турабын. Аҕам баһылыгы кытта кэпсэтэ олорбута быһыылаах. Кинини күүтэ сатаан баран, бэйэм барбытым.
Байанай биэрдэҕинэ биэрэр. Кэмигэр сырыттахха, элбэҕи баспакка. Кэлин кус көҥүллэммит күннэригэр нэдиэлэ курдук тахсан киирэбин. Ирээппин, сөп буолары бултаатахпына, бүтэбин уонна кэлэн дьоммор үллэрэбин. Аҕабыт дьоммутугар, ыалларбытыгар тэҥ гына түҥэтэрэ. Хаһан да хаһааммаппыт. Ньукуолун күн сиирбитин эрэ булунабыт.
–Хара тыа иччитэ күндүлээбит, маанылаабыт биир эмэ түгэнин ахтан ааһыаҥ дуо?
–Биир сарсыарда сэттэ чааска иннэнэн тэһэ астарбыт курдук уһуктубутум. Дьонум утуйа сыталлара. УАЗ-пын собуоттаат, трассаҕа тахсыбытым. Арай иннибэр улардар олороллоро. Сэттиэлэр дуу, хастар дуу. Онтон биирдэстэрин таппытым, атыттары сырсыбатаҕым. Онон аҕыйах мүнүүтэ иһигэр сүүнэ улахан улары бултаан кэлбитим. Аҕам олус соһуйбута. Кур улар дэҥҥэ көстөр эбит. Этэ сылгы киэнин курдуга. Үс буолан сатаан сиэбэтэхпитин сарсыныгар убайым кэлэн тобоҕолообута.
ТИМИР КӨЛӨМ – АРАХСЫСПАТ АРГЫҺЫМ
–Оскуоланы бүтэрбитим кэннэ аҕам УАЗ массыына ылбыта. “Оҥостубат буоллаххына, гарааска киллэрэн туруоран кэбис”, – диирэ. Онон бэйэм көрүнэргэ үөрэммитим. Кини ыйан-кэрдэн эрэ биэрэрэ.
Ол саҕана Үөһээ Бүлүүгэ суол-иис куһаҕан этэ. УАЗ массыынанан таксилыырбыт. Аны суотабай төлөпүөн диэн суох. Улуус киинигэр киллэрэн баран, кими да сүтэрбэккэ, барыларын төттөрү илдьэ кэлэҕин. Билигин суотабай төлөпүөннээх эрээри, ардыгар сүтэрсэбит (күлэр). “Бачча чааска бу маҕаһыыҥҥа көрсөбүт”, – диэн баран түһэртээн кэбиһэрим. Болдьоммут кэмҥэ бары баар буолаллара. Ол саҕана массыына да аҕыйах. Хоро, Үөһээ Бүлүү, Бүлүү эбэтэр Ньурба хайысханан сылдьарым. Дьокуускайга бэйэм наадабар кэлэн барарым.
Икки сылтан бэттэх Владивостоктан массыына сүүрдэн аҕалар буоллум. Бастакы сырыыбар, ыллым да, соҕотоҕун барбытым. 2 ГИС холбонобун уонна айанныыбын. Уопсайа 10-чата сырыттым. Сакаастыыллар эбэтэр бэйэм манна аҕалан атыылыыбын. Кыһыҥҥы өттүгэр хайалаах сирдэргэ сэрэхтээх диэн барбаппын-кэлбэппин.
–Уопсайа хас массыыналана сылдьыбыккыный? Ханнык маарканы ордороҕунуй?
–Биэс массыыналана сылдьыбытым, кэнники 2 иномарка – “Филдер” уонна “Ипсум”. Бастакы УАЗ-игым 5-6 сыл сулууспалаабыта, үс УАЗ массыынанан уопсайа 15 сыл сүүрбүтүм.
Тыаҕа сылдьарга, биллэн турар, УАЗ-ка тэҥнэһэр суох. Былыргы “Ипсум” олус үчүгэй массыына дии саныыбын.
Билигин үлэбэр “Филдеринэн” сылдьабын. Гаас уматыктаах, быдан экономичнай. Хара сарсыардаттан киэһэ хойукка диэри сүүрэрбэр күҥҥэ 400-500 солк. барыыбын. Гаас оборудованиелара уруккутааҕар тубуста. Сыаналаах, ол эрээри онтун толуйар. Биллэн турар, сэрэхтээх.
–Куорат суолун-ииһин туох дии саныыгыный?
–Оҥоро сатыыллар. Тутулла илик сирдэргэ куһаҕан. Аа-дьуо, сыыйа-баайа тупсан иһиэ буоллаҕа. Куоракка сорох аадырыстары билбэппин, онон күчүмэҕэйдэри көрсөбүн. Кыһын тымныыга туман быыһынан үлэлээбитим.
–Сорох суоппардар навигаторынан эрэ сирдэтинэр курдуктар. “Уҥа бар, хаҥас туораа” диэн салайан абырыыр быһыылаах.
–Аныгы таксилар – түөрэ бары 2 ГИС көмөтүнэн сылдьаллар. Ол сирдьиппит сороҕор олус ырааҕынан эргитэр ээ.
–Инньэ гынан, массыына уруулун эрийбитиҥ хас сыл буолла?
–Һуу, ырааттаҕа дии! Үйэм-сааһым тухары массыына ыытан кэллим. А, В, категориялаах суоппар быраабын 18-19 сааспар ылбытым. Уонча сыллааҕыта С категорияны туттарбытым. Онтон Мииринэйгэ үөрэнэ таарыйа, аны D категорияны ылбытым. Онон А, В, С, D категориялаах суоппарбын. “Технолог общепита” диэн идэлээхпин, үс сыл повардаабытым. 5 разрядтаах алмааһы кырыылааччы дипломун ылан, собуокка үлэлээн истэхпинэ, тэрилтэм моҥкуруут баран сабыллыбыта. Бу курдук тимир көлөнү арахсыспат аргыс оҥостон соҕотох, көҥүл сылдьарга үөрэнэн хаалбыппын.
–Доруобуйаҥ уйдар эрэ, сөбүлүүр идэҕинэн үлэлиир буоллаҕыҥ. Суоппардар үксүн систэрэ мөлтүүр дии.
–Кырдьык даҕаны, сиһим грыжаланан, 3-4 ый хаампакка сыппытым. Бүлүүгэ таксилыы сылдьан, маҕаһыынтан таһаҕастаах куулу аҥаардаан баран, икки илиибэр тутан тахсан истэхпинэ, сыыһа туттубутум. Куоракка эпэрээссийэлэммитим. Билигин этэҥҥэ, мэһэйдээбэт курдук.
–Биир эмэ мүччүргэннээх сырыыгын кэпсиэҥ дуо?
–Мүччүргэннээх диэн суох быһыылаах. Быыбарга элбэхтэ сүүрбүтүм. Биирдэ Үөһээ Бүлүү баһылыгын быыбарыгар 5-6 массыынанан үлэлээбиппит. Сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри ыаллары кэрийэрбит. Биэс эр киһи ортотугар мин соҕотох дьахтар суоппарбын. Тымныыга айаннаан иһэн, көлүөһэлэрэ тэстэн, тыыннара тахсан хаалар түгэннэрэ баара. Саппаастара суох буолан, миигиттэн көрдүүллэрэ. Туормастарын убаҕаһа бүтэн хааллаҕына, эмиэ миигиттэн ылан тутталлара.
–Ыраах айаҥҥа турунаргар хайаан да тугу уктаҕыный?
– Массыынам аптечкатын мэлдьи илдьэ сылдьабын. Уонна таҥаспын. Владивостокка ылыахтаах тимир көлөбүн үчүгэйдик бэрэбиэркэлээн баран атыылаһабын. Барытын биллэриинэн көрөбүн.
–Иллэҥ кэмҥэр тугунан дьарыктанаҕыный?
–Өрүскэ күөгүлүүбүн. Илими кыайа тутабын. Остолобуойга үс сыл үлэлээбит киһи ааһан иһэн астыыбын. Бырааһынньыкка эҥин бэрэскилииргэ көмөлөһүннэрэллэр.
Эдэр сылдьан уһанар этим. Ол-бу бытархайы барытын. Сундуук сакаастыыллара. Аҕам тимиринэн, маһынан бэркэ уһанара. Киниэнэ барыта бөҕө, хаачыстыбалаах буолара. Былырыын уһанар инструмент арааһын ылыммытым. Суоппарбыттан уурайдахпына дьарыктаныам. Кийиитим оҕолорго оҕуруонан ону-маны оҥортороро. Онно эмиэ үөрэммитим.
Аҕам барахсан үлэһитэ, сымнаҕаһа, булчута, сатаабата диэн суоҕа. Дьиэтин тас олбуорун сыбааркалаан барытын бэйэтэ саҥардыбыта. Хос сиэнигэр ааспыт сайын хачыал оҥорон биэрбитэ. Ылсыбытын тиһэҕэр тиэрдэрэ. Ийэбин кытта эйэ дэмнээхтик 53 сыл олорбуттара. Күндү киһибин олус истиҥник саныыбын уонна суохтуубун.
–Людмила Ивановна, сэргэх кэпсээниҥ иһин махтанабын. Айаныҥ алгыстаах, суолуҥ мэлдьи көнө буоллун.
Сонуннар
06.12.2022 | 11:00
Кадеттар оскуолаларын бастакы сыбаайата түстэ
06.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 6 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
05.12.2022 | 18:00
11 ый иһигэр 10 622 оҕо төрөөтө
05.12.2022 | 16:00
Дьиэ кэргэн саҥа дьыллааҕы хаартыскаларын куонкуруһа ыытыллар
05.12.2022 | 14:00
ЫБММ сотрудниктара хаан туттардылар
05.12.2022 | 12:00
Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат конгреһын кыттыылаахтара кэллилэр
05.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 5 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
03.12.2022 | 18:00
Өбүгэ ситимэ — эр дьон кылаан кыахтарыгар
03.12.2022 | 14:00
«Үлэ кыбаартала» — сайдыы территорията
02.12.2022 | 18:00
Дьокуускай 100 бастыҥ үөрэнээччитигэр стипендия олохтонно
02.12.2022 | 16:00
Тымныы Оҕонньорго баҕа санааларбытын суруйабыт
02.12.2022 | 12:00
Охчуттар мэтээллэри аҕалаллар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 2 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньытааҕы сокуоннар
02.12.2022 | 09:00
Биэнсийэни иккитэ ылыахтара
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
01.12.2022 | 15:05
Комплекс оҥорор ордук
Ордук ааҕаллар
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Дьон | 25.11.2022 | 16:00
Юрий Попов: «Барыта улахан үлэттэн тахсар»
Дьокуускайга Тупсарыы үс сыла биллэриллэн, бу диэн эттэххэ, киин куоракка, чахчы, үтүмэн үлэ ыытылынна, ону олохтоохтор даҕаны бэйэҕит көрө-истэ сылдьаҕыт. Быйыл сайын «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» федеральнай бырайыагынан Дьокуускай куоракка 75 тиэргэн тупсаран оҥоһулунна. Саамай элбэх эбийиэккэ бэдэрээтчитинэн «Основа» ХЭТ үлэлээтэ. Онон бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр бу тэрилтэ эдэр салайааччыта Юрий Поповы...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Саха сиригэр коронавирус дьаҥынан сибээстээн хааччаахтыыр миэрэлэр Ил Дархан дьаһалынан 2021 сыл от ыйын 15 күнүгэр диэри уһатыллыбыттара.
Куорат баһылыга Евгений Григорьев куораттааҕы суһал штабы кытта коронавируснай инфекцияны тарҕаппат сыаллаах тэрээһиннэри ыытыы тула мунньахха улахан болҕомтону дезинфекцияҕа уурары тоһоҕолоон бэлиэтээбитэ.
Ити хайысханан туох үлэ барарын биһиги туһааннаах тэрилтэ салайааччыларыттан ыйыталастыбыт.
Куорат хаһаайыстыбатын үлэлэтэр сулууспа салайааччыта Айаал Егинов эппитинэн, элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр подъездтарыгар, уопсастыбаннай миэстэлэргэ дезинфекция толору кээмэйинэн ыытыллар. Ол эрэн син-биир Салайар хампаанньалар (УК) үлэһиттэриттэн улахан тутулуктааҕын бэлиэтээтэ.
Айаал Егинов – “Куорат хаһаайыстыбатын үлэлэтэр сулууспа” МХТ салайааччыта :
– Элбэх кыбартыыралаах уопсай дьиэлэр дезинфекцияларын өрөспүүбүлүкэ кылаабынай бырааһын ыйыытынан Салайар хампаанньалар (УК) 2020 сыл кулун тутар ыйыттан оҥороллор. Биһиги, Уокуруктааҕы дьаһалта куорат хаһаайыстыбатын үлэлэтэр сулууспата, ити ыытыллар үлэни хонтуруоллуубут. Ол курдук былырыын кулун тутар ыйтан 2885 элбэх кыбартыыралаах дьиэлэри бэрэбиэркэлээтибит. Хомойуох иһин, Салайар хампаанньалар ортолоругар дезинфекцияны сүгүн оҥорбот мөлтөх үлэлээхтэр бааллар. Кинилэр тустарынан биһиги кэтээн көрөр, хонтуруоллуур уорганнарга биллэрэбит. Биһиги кинилэри эппиэтинэскэ тардар боломуочуйабыт суох.
Роспотребнадзор биһиэхэ ханнык элбэх кыбартыыралаах дьиэҕэ коронавирус дьаҥынан ыалдьыбыт киһи баарын этэр. Биһиги дезинфекциянан дьарыктанар тэрилтэлэри кытта дуогабардаахпыт, ол иһин кинилэри итинник ыалдьыбыт киһи олорор дьиэтигэр ыытабыт. Үлэ хайдах ыытыллыбытын биһигини сэргэ Салайар хампаанньа уонна элбэх кыбартыыралаах дьиэттэн бэрэстэбиитэл – итиннэ олорор киһи хонтуруоллаһаллар. Бу нэдиэлэҕэ Роспотребнадзор сайаапкатынан 775 элбэх кыбартыыралаах дьиэни дезинфекциялаттыбыт. Итини таһынан биһиги уопсастыбаннай миэстэлэргэ – оптуобус тохтобулларыгар, ыскамыайкаларга, ону сэргэ куораттааҕы култуура уонна сынньалаҥ пааркатыгар эмиэ дезинфекция үлэтин ыытабыт. Бэс ыйа саҕаланыаҕыттан сэттэ толору эргиири 57 тыһыынча кв.м кэриҥэ иэннээх сиргэ оҥордубут. Онно 198 оптуобус тохтобула, 536 оҕо уонна спорт балаһааккалара, 39 болуоссат уонна сквердэр, 144 ыскамыайка, култуура уонна сынньалаҥ пааркатыгар 2100 кв.м иэннээх сир дезинфекцияланна. Роспотребнадзоры кытта бииргэ хааччахтааһын миэрэлэрэ уһуллуохтарыгар диэри үлэбитин салгыыбыт.
Салгыы биһиги дьон-сэргэ тоҕуоруһар, күн аайы айанныыр уопсастыбаннай тырааныспарын салайааччыларын кытта кэпсэттибит.
Валерий Домотов – “ЯПАК” МУТ салайааччыта:
– Күн аайы суоппардар уонна кондуктордар Роспотребнадзор ыйыытыгар сөп түбэһиннэрэн хлоркалаах уунан убуорканы оҥороллор. Бэрэбиэркэ түмүктүүр тохтобулларга – автовокзалга уонна куорат таһынааҕы тохтобулларга ыытыллар. Нэдиэлэ ахсын толору озоннааһыны оҥоробут. Озон оптуобус иһин бүтүннүү дезинфекциялыыр аналлаах. Дезинфекция арааһын барытын үлэ харыстабылын инженерэ, дезинфекцияҕа тэрилтэбит эппиэттээх сирэйэ Семен Жирков хонтуруоллуур. Күн аайы үлэһиттэрбитигэр, суоппардарга уонна контролердарга коронавирустан харыстанар тэриллэри – мааскалары, бэрчээккэлэри 2 чаас буола-буола уларытталларыгар тиийэр ахсааны биэрэбит. Наһаа итии буолан билигин бэрчээккэлэрин кэппэттэр. Итини сэргэ биһиги тэрилтэбитигэр кэлэр дьоҥҥо барыларыгар термометрия оҥоробут. Дезинфекция өттүнэн биһиги оптуобустарбытын элбэхтик бэрэбиэркэлээбиттэрэ. Улахан туох да буруйу-сэмэни булбатахтара. Күн аайы 30 оптуобус тахсан үлэлиир. Ыстараап сыаната улаханын билэбит. Биһиэхэ сотору-сотору Роспотребнадзор, Административнай хамыыһыйа, Прокуратура, судаарыстыбаннай автонадзор Управлениета, судаарыстыбаннай автоинспекция бэрэбиэркэ ыыталлар. Чуолаан дезинфекция өттүнэн Роспотребнадзор уонна Административнай хамыыһыйа хонтуруоллууллар. Дезинфекция өттүнэн күүскэ үлэлиибит. Хас биирдии суоппары, кондукторы кытта өйдөтөр үлэ ыытабыт. Онон биһиэхэ дезинфекция 100% толору ыытыллар диэн этиэхпин наада.
Андрей Косицкай – «Союз Авто» коммерческайа суох тэрилтэ салайааччыта:
– Хас биирдии эриэйсэ кэнниттэн күн аайы дезинфекциялыылларын ирдиибит. Административнай хамыыһыйа уонна биһиги, салайааччылар, түмүк тохтобулларга тиийэн бэрэбиэркэлиибит. Бу нэдиэлэҕэ барыллаан ааҕыынан 76 оптуобус бэрэбиэркэлэннэ. Олортон 69 оптуобус үчүгэй туруктаах, 7 туруга мөлтөх. Мөлтөх туруктаахтары линияттан тута устубаппыт, оптуобус сырыытыгар, бастатан туран, пассажирдарга охсуулаах буолуо диэн. Ол оннугар сарсыныгар тахсарын көҥүллээбэппит, графикка киллэрбэппит, күнү быһа оптуобуһу сууйан-ыраастаан, дезинфекциянан дьарыктанарга бириэмэ биэрэбит. Оптуобуһун дезинфекциялаабат суоппардары кытта өйдөтөр үлэни ыытабыт, биһиги ыстарааптыыр эҥин бырааппыт суох. Ыстараабынан Административнай хамыыһыйа дьарыктанар. Оннук түбэлтэлэр бааллар. Төһөнү төлүүрү суут уураахтыыр. Сууматын этэр буоллахха, сыыспат буоллахпына мааската суох оптуобуһу ыытыы иһин ыстараап 5 тыһыынча солкуобайга диэри, быраабыланы кэһии ыстатыйатыттан көрөн 200 тыһыынча солкуобайга тиийэ бааллар этэ. Күн аайы линияҕа 300-чэ оптуобус тахсар. Холобур, бүгүн эбиэккэ 290 баар этэ. Билигин олортон 266 оптуобус хаалан сүүрэ сылдьар. Күн устун оптуобус аҕыйааһынын биричиинэтэ араас – оптуобус алдьанар, суол саахалыгар түбэһэр. Атын сиртэн кэлэн үлэлиир омук суоппардарын ахсаана аҕыйаата. Билигин кинилэр уопсай ахсаантан 25% курдугу ылаллар. Урут арыый элбэхтэр этэ. Вакцинация туһунан этэр буоллахха, омук гражданнарын страховой полистаах уонна снилстаах эрэ буоллахтарына туруораллар үһү. Оннук докумуоннаах киһи аҕыйах. Онон быһыыны ыларга кэлии, омук дьоно мэһэйдэри көрсөллөр, ол иһин бытаан. Билигин кэлэктииппитигэр 100 эрэ киһи прививкалаах.
Куорат баһылыга Евгений Григорьев дезинфекцияны ыытар бэдэрээччиктэр үлэлэрин хаачыстыбатын хонтуруоллуур наадалааҕын бэлиэтиир. Кини Куорат хаһаайыстыбатын үлэлэтэр сулууспа Роспотребнадзоры кытта ити хайысханан үлэни күүһүрдэллэригэр этэр уонна нэһилиэнньэни подъездтар дезинфекцияларыгар көхтөөхтүк кытталларыгар ыҥырар. Элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр олохтоохторо бэйэлэрин интириэстэрин көмүскээн, доруобуйаларын туһугар туруналлара тоҕоостоох. Ол туһунан интервью биэрэрэригэр Куорат хаһаайыстыбатын үлэлэтэр сулууспа салайааччыта Айаал Егинов эмиэ этэн турар. Кини Салайар хампаанньалар дезинфекцияны ыыппат түбэлтэлэригэр, олохтоохтор бииргэ мустан мунньахтаан, дезинфекцияны туруорсан, харчытын төлөөбөппүт, эбэтэр атын Салайар хампаанньаҕа көһөбүт диэхтэрин сөп, оччоҕо эрэ ити хайысханан хамсааһын тахсыаҕа диир.
Сонуннар
09.12.2022 | 18:00
Медколледжка волонтер күнүн бэлиэтээтилэр
09.12.2022 | 17:00
«Эдэр уус» күрэх түмүктэннэ
09.12.2022 | 15:00
«Сосновый бор» лааҕыр үлэтин саҕалаата
09.12.2022 | 15:00
Устудьуоннар тутар этэрээттэрэ — куораты тупсарыыга төһүү күүс
09.12.2022 | 13:00
«Сэрии оҕолоро» уопсастыбаннай тэрилтэ кинигэтэ сүрэхтэннэ
09.12.2022 | 11:00
Дьокуускай оскуолаларыгар харантыын биллэрилиннэ
09.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 9 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
08.12.2022 | 17:00
Альберт Семенов анал эпэрээссийэ кыттыылаахтарын чугас дьоннорун кытта көрүстэ
08.12.2022 | 15:00
ЫБММ управлениета баҕа өттүнэн баһаары умуруорааччылары наҕараадалаата
08.12.2022 | 13:00
«Аэрофлот» 2023 сыллааҕы субсидиялаах билиэттэри атыылаан эрэр
08.12.2022 | 11:00
Дьиэ кэргэттэри өйөөһүҥҥэ 880 мөл. солк. тахса туһуланна
08.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 8 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
07.12.2022 | 17:00
«Герой күнэ» патриотическай ырыа II-с ыччат бэстибээлин гаала-кэнсиэрэ буолар
07.12.2022 | 15:00
Дьокуускайга аһымал кэнсиэр ыытылынна
07.12.2022 | 13:00
Евгений Григорьев тутааччы-хампаанньалар салайааччыларын кытта көрүстэ
07.12.2022 | 11:00
Дьокуускай куораттааҕы Дуума аһымал аахсыйаҕа кытынна
07.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 7 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
06.12.2022 | 17:00
«Норуот бүддьүөтэ» куонкурус сүүмэрдээһинигэр кыттыҥ
06.12.2022 | 15:00
Сүөһү аһылыгын тиэйиигэ субсидия көрүллэр
06.12.2022 | 13:00
Саха сирин талааннаах оҕолоро наҕараадаланнылар
Ордук ааҕаллар
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 04.12.2022 | 16:00
Аар Саарынтан алгыстаммыт Күн Сандаара
Кэлиҥҥи сылларга айылҕаттан айдарыылаах, олоххо ураты көрүүлээх, тарбахтарыгар талааннаах, илиилэринэн илбийэн эмтиир сахалыы эмчиттэри хаһыаппытыгар үгүстүк сырдатан кэллибит. Бүгүн мин биир дойдулаахпын, алгысчыт, сахалыы эмчит Саргылаана Винокурова-Күн Сандаараны билиһиннэриэхпин баҕарабын. Күн Сандаара Нам улууһун Салбаҥ нэһилиэгиттэн төрүттээх. Ол гынан баран өр сылларга Сунтаарга олорбут буолан, Сунтаарын ордук чугастык саныыр. Кулгаахпар...
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Дьон | 08.12.2022 | 09:00
Рево Алексеев: «Саха киһитэ ыра сатыа суохтаах!»
Орто саастаах дьон үлэттэн сылайдаҕына, хаһан биэнсийэҕэ тахсабыт диэн өрө тыыналлар. Оттон бүгүҥҥү ыалдьыппыт Рево Захарович Алексеев 85 хаарыгар үктэнэн да баран күн бүгүҥҥэ диэри мууһура үлүйбүт киһини быыһыырга олоҕун анаабыт үлэтигэр — Дьокуускайдааҕы научнай-чинчийэр кииҥҥэ түбүгүрэ сылдьар. Бэйэтин сааһыгар лаппа эдэрчи көрүҥнээх, саастаах киһи диэтэххэ, үчүгэйдик көрөр-истэр, сорох кырдьаҕас...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МБУ Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Учуонайдар АЛРОСА өйөбүлүнэн алтан харахха мониторинг түмүктэрин таһаардылар - Эдэрсаас – сахалыы сонуннар – новости на якутском языке
Skip to content
YSIA.RU
ЯКУТИЯ-DAILY.RU
ФОТОБАНК
Медиацентр
Рекламодателям
Сүрүн сирэй
Уопсастыба
Бэлиитикэ
Экэниэмикэ
Айылҕа харыстабыла
Тыа хаһаайыстыбата
Култуура
Үөрэх уонна наука
Тырааныспар
Успуорт
Бэрээдэк
Сынньалаҥҥа
Интервью
Сүбэһит
Тургутук
Ыйаахтар
Нацбырайыактар
Search for:
СҮРҮН СИРЭЙ
Сүрүн
Учуонайдар АЛРОСА өйөбүлүнэн алтан харахха мониторинг түмүктэрин таһаардылар
Айылҕа харыстабыла Сүрүн
Учуонайдар АЛРОСА өйөбүлүнэн алтан харахха мониторинг түмүктэрин таһаардылар
15:30 23.09.2022 14:42 23.09.2022
Надежда Егорова
Орнитологтар бөлөхтөрө алтан хараҕы (пискулька) үөрэтэр научнай чинчийиилэрэ салҕанар. Бу сэдэх хааһы аан бастаан 2005 сыллаахха Мууна өрүс алын өттүгэр (Эдьигээн уонна Өлөөн оройуоннарынан устар, Өлүөнэ хаҥас салаата) булбуттара. Бу сэдэх көрүҥ Айылҕа харыстабылын аан дойдутааҕы сойууһун Кыһыл кинигэтигэр киллэриллибитэ.
edersaas.ru
Аан дойдуга сэдэх көтөрү харыстааһын таһымын үрдэтиэхтээх бырайыагы АЛРОСА РНА Сибиирдээҕи салаатын криолитозона биологическай кыһалҕаларыгар институтун орнитолог-учуонайдарын кытары олоххо киллэрэр. От ыйыгар ыытыллыбыт эспэдииссийэ түмүктэрин туһунан эспэдииссийэ салайааччыта, биология наукатын хандьытаата, институт ыстаарсай научнай үлэһитэ Евгений Шемякин кэпсээтэ.
АЛРОСА өйөбүлүнэн
Алтан харах курдук сүтэн эрэр сэдэх көтөрү үөрэтэр уонна харыстыыр аналлаах бырайыак – Саха сирин айылҕатын чөлүгэр түһэрэргэ АЛРОСА бырайыактарыттан биирдэстэрэ.
АЛРОСА хаас бу көрүҥүн чинчийэргэ ураты интэриэстээх. Алтан харах сылдьар “Бэкэ” диэн ураты харыстанар сир таһыгар алмааһы хостуур хампаанньа “Үөһээ Мууна” хайа хостуур комплексын эбийиэктэрэ бааллар. Учуонайдар ол иһигэр, алтан хараҕы харыстааһын стратегиятын дьаһалларын сайыннарар туһугар, ити оройуоҥҥа уйаланар алтан харах тарҕаныытын сыаналыахтаахтар этэ. Ол иһин, алтан харах туһунан өссө элбэҕи билээри уонна хаас ханна көтөрүн, кыстыырын уо.д.а. үөрэттэрии хас да көрүҥҥэ передатчиктары иилбиттэрэ, АЛРОСА былырыын Саха сиригэр Мууна өрүскэ учуонайдар эспэдииссийэлэрин үбүлээбитэ.
«Биһиги бу үлэни РНА СС криолитозона биологическай кыһалҕаларыгар институтуттан биир идэлээхтэрбитин кытары тэҥҥэ ыытабыт”, – диэн айылҕа харыстабылын уонна Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктарын кытары үлэҕэ отделын начаалынньыга Алена Дьяконова кэпсээтэ. Ол курдук, быйыл көтөрдөрү тутар, бэлиэлиир уонна көтөр суолларын үөрэтэр дьаһаллары ылыммыттар. Бырайыак аан дойдутааҕы таһымнанара саарбаҕа суох. Тоҕо диэтэххэ, алтан харах Кытайга кыстыыр, Саха сирин орнитологтара Кытайга биир идэлээхтэрин кытары бииргэ үлэлиир санаалаахтар.
Эспэдииссийэ-2022
Эспэдииссийэ быйыл АЛРОСА Экологияҕа киинин уонна РНА СС криолитозонаҕа биологическай кыһалҕаларын институтун икки ардыгар дуогабар чэрчитинэн ыытылынна. Орнитолог-учуонайдар Мууна өрүскэ алтан хараҕы үөрэтэр сыаллаах-соруктаах барбыттара.
Эспэдииссийэ көмөтүнэн АЛРОСА бырамыысыланнай эбийиэктэрин таһыгар олохсуйбут сэдэх көтөрдөр тарҕанар туруктарын сыаналыырга көмөлөстө. Тоҕо диэтэххэ, сүрүн уйаланар сирдэриттэн биирдэстэрэ Удачнайдааҕы Хайа-байытар кэмбинээт Улахан Муунатааҕы сириттэн чугас баар. Учуонайдар ону таһынан көтөр харыстабылын стратегиятын оҥорорго үлэлээтилэр.
«Биһиги эспэдииссийэ кэмигэр алтан харах уйаланар саҥа сирдэрин буллубут. Урут бу хаастар Мууна өрүс аллараа сүүрүгэр бааллара бэлиэтэнэ илигэ. Бу алтан харах ахсаана элбээбит уонна кинилэр тарҕаналларыгар усулуобуйа тупсубут буолуон сөбүн этэр”, – диэн Евгений Шемякин кэпсээтэ.
Көтөрдөрү учуоттааһын өрүс кытылынан 250 килэмиэтир устатыгар ыытылынна. Көтөрдөр олохсуйар сирдэрин кээмэйин сыаналыырга кинилэр маршруттарын учуоттааһын ньымата туһанылынна.
Хаастар ханна кыстыылларый?
Хаастар сыл устата ханна көтөллөрүн уонна уйаланар сирдэрин быһаарарга Druid 10 GSM-передатчига туһанылынна. Орнитологтар эспэдииссийэ кэмигэр передатчиктары саастаах уонна эдэр көтөрдөргө иилбиттэрэ. Алтан харахтары эрэһиинэ тыылар көмөлөрүнэн туппуттара. Бу кэмҥэ хаастар көтөр дьоҕурдара мөлтүүр, онон ити кэмҥэ кинилэри сырсан эбэтэр кытыл очуостарыгар сүүрдэн тутуохха сөп.
Передатчиктар көтөрдөргө сиргэ да, салгыҥҥа да сылдьалларыгар мэһэйдээбэттэр. Алтан харахтарга алта передатчик иилилиннэ: иккини – хоҥор хааска, иккини – көҕөҥҥө. Көҕөн кус уйаланар сириттэн көтөр бириэмэтин, алтан хараҕы кытары кыстыыр сирдэрэ төһө сөп түбэһэрин быһаараары итинник передатчиктары туһаннылар.
Арҕаа уйаланар көтөрдөр кыстыыр сирдэрэ быһаарылла илик, барыллаан чахчынан, Кытайга, Кореяҕа бааллар. Сорох көрүҥнэр уонна пааралар Японияҕа көстүбүттэрин туһунан сибидиэнньэлэр бааллар.
Хаастар Хара уонна Каспийскай муоралар кытылларыгар, ону таһынан Азербайджан, Болгария, Греция, Балкан тумул арыыларыгар, Болгария, Румыния, Венгрия сирдэригэр уйаланаллара быһаарыллыбыта.
«Ол гынан баран, Саха сиригэр уйаланар алтан харахтар чопчу ханна кыстыыллара билиҥҥитэ чопчу биллибэт. Ону таһынан Саха сиригэр уйаланар миэстэлэрин, эрэгийиэҥҥэ хаас уопсай туругун туһунан сибидиэнньэлэр суохтарын кэриэтэ”, – диэн орнитолог бэлиэтээн эттэ.
Ахсааннара
2022 сыл эспэдииссийэтин түмүгүнэн сабаҕалаатахха, көтөрдөр ахсааннара, урукку чинчийиилэри кытары тэҥнээтэххэ, уларыйбат. Мууна өрүс устатыгар учуонайдар алтан харах алта ийэ ууһун (4-7 эдэр особа) регистрациялаатылар.
Учуонайдар алтан хараҕы эрэ буолбакка, бу сиргэ баар атын да көтөрдөрү уонна кыыллары үөрэттилэр.
«Мууна өрүс бэйэтэ уратылаах эбит. Өрүс хочотугар көтөрдөр уйаланалларыгар, төрүөх үөскүүрүгэр муҥутуур усулуобуйа баар эбит. Чуолаан, биһиги сапсан, хоҥор хаастары, орланов-белохвостов уо.д.а. көрдүбүт», – диэн учуонай түмүк оҥордо.
Орнитологтар чинчийии кэмигэр сапсан (мохсоҕол бөлөҕүн бэрэстэбиитэлэ) хойуутун бэлиэтээтилэр. Бу сиэмэх көтөр эдэр уонна саастаах көтөрдөрү аһылык оҥостуон сөп.
Ону таһынан учуонайдар сиэмэх кыыллар ортолоругар хагдаҥ эһэ хас да уратытын көрдүлэр. «Биһиги, бэл, хоҥор хаастар үөрдэригэр хараҥа кэмҥэ кыыл бултуурун кэтээн көрдүбүт. Өрүс сүнньүгэр бөрөлөр элбэх суоллара кинилэр эмиэ бу кэмҥэ хаастары бултуу тахсалларын көрдөрөр”, – диэн кэпсэтээччим эбэн эттэ.
АЛРОСА учуонайдар чинчийиилэригэр 3 мөлүйүөн кэриҥин ыытта.
«2022 сыл чинчийиилэрэ АЛРОСА хампаанньа үлэтэ-хамнаһа тулалыыр эйгэ туругар хайа эмэ өттүнэн куһаҕаннык дьайарын булбатылар, ону фауна арааһа уонна Кыһыл кинигэҕэ киллэриллибит көрүҥнэр бааллара бигэргэтэр. Сыл аайы өр кэмҥэ ыытыллар наука мониторина айылҕа уларыйыыларын кэтээн көрөргө уонна үлэ хайысхатын сөптөөх стратегиятын кэмигэр туһанарга көмөлөһүөҕэ”, – диэн Евгений Шемякин кэпсээнин түмүктээтэ.
Өлөр, симэлийэр кутталлаах алтан харах Айылҕа харыстабылын аан дойдутааҕы сойууһун Кыһыл испииһэгэр, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Кыһыл кинигэтигэр киллэриллибитэ. Көтөр бу көрүҥүн сүтэр төрүөттэрэ, көтөрдөр кыстыыр сирдэрэ күн бүгүҥҥэ диэри быһаарылла илик.
Алтан харах маҥан сүүстээх хааска маарынныыр, ол эрэн, кинитээҕэр куолаһа улахан. Уйаланар сирэ Евразия хотугу өттүн ылар. Скандинавскай тумул арыыга эмиэ баара бэлиэтэнэр. Арассыыйаҕа Кольскай тумул арыыттан Анаадыр хомотугар тиийэ тарҕаммыт. Уйаланар сүрүн сирдэрэ Саха сирин Хотугулуу-Арҕаа өттүгэр, Мууна өрүс тардыытыгар бааллар.
«Саха сирэ», edersaas.ru анаан Дмитрий ОСИПОВ суруйуутуттан тылбаас
0
0
Навигация по записям
Кэнники хонукка коронавирустан 829 киһи үтүөрдэ
Ойуур баһаарыттан сэрэхтээх буолууга эрдэттэн бэлэмнэнэллэр
Маны ааҕыҥ
Өлөөн улууһугар оскуола-саад иккис үөрэх дьылын саҕалаата
Учуонайдар сэдэх көтөрү үөрэттилэр
Бүлүү өрүскэ хатыыс ыаматын ыыттылар
Кэлэр кэми бииргэ түстээн
АЛРОСА корпоративнай университета
Уважаемые читатели!
Мы рады вам сообщить, что начал работу новый сайт «Саха Сирэ»!
Полную подборку новостей Якутии и Якутска читаете тут
Уопсастыба
Сунтаар ийэлэрэ сылаас олбохтору, сэлиэччиктэри тигэллэр
Уопсастыба
Бүгүн сорох улуустарга күүстээх тыал түһэрэ күүтүллэр
Сүрүн
Михаил Николаев үрдүк наҕарааданы ылла (ВИДЕО)
Уопсастыба
Томтор нэһилиэгин баһылыгынан Мирон Свинобоев талылынна
Көр. Аах. Туһан.
16+
Редакция аадырыҺа
677000, Дьокуускай куорат, Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: edersaas@mail.ru, gazetasakhasire@mail.ru
Edersaas.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев
Тэрийэн таһаарааччылар: «Сахамедиа РИИХ АО». Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77 — 74960 (25.01.2019)
Edersaas.ru саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
«Нэhилиэкпит, улууспут олоҕор бэлиэ суолу хаалларбыт ытык дьоннорбут тустарынан кэлэр көлүөнэҕэ тиэрдии – биhиги, оҕолор, ытык иэспит” диэн санаалаах Дьааҥы улууһун Боронук оскуолатын IX кылааһын үөрэнээччитэ Наташа Степанова хос хос эһэтиттэн саҕалаан, төрдүлэрин туһунан архыып докумуоннарын чахчыларын, үһүйээннэри хомуйда.
Былыр этэллэринэн, киһи төрдүн-ууһун ахсыс-тохсус көлүөнэҕэ диэри билиэхтээх. Билигин кырдьаҕастарбыт аҕыйаабыттарынан, эрдэ ол туһунан хасыһан үөрэппэтэх буоламмыт, билигин төрүттэрбитин ааҕа билэрбитигэр уустук буолла. Сорох түбэлтэҕэ кырдьаҕастарбыт бэйэлэрэ да төрүччүлэрин үчүгэйдик билбэттэр.
Дьэ ол иһин, мин бэйэм төрдүбүн-ууспун билээри, төрүччүбүн үөрэтээри, эбэбин Данилова Анастасия Васильевнаны кытта үлэлээтим. Хос эһэм Ырыабыс Баһылай туһунан ахтыыны эбэбинэн эдьиийдэрим Колесова Вера Васильевна, Аммосова Елена Васильевна биэрдилэр.
Эбэм Анастасия Васильевна үлэ, СӨ тыатын хаһаайыстыбатын бэтэрээнэ. Кини 1950 с. Верхоянскай оройуонун Мачах учаастагар төрөөбүтэ. Бүтэрэн, Тюменскай уобалас Ишим куоратыгар арыы сыаҕын маастарын идэтигэр үөрэммитэ. Идэтинэн Намңа, онтон Боронукка үлэлээбитэ. Үлэтигэр үрдүк көрдөрүүлэрин иһин оройуоңңа ыытыллыбыт тыа хаһаайыстыбатын дьаарбаңкатын хас да төгүллээх призера, 2002 сыллаахха өрөспүүбүлүкэтээҕи тыа хаһаайыстыбатын дьаарбаңкатыгар 2-с миэстэлээх. Билигин төһө да биэнсийэҕэ олордор, сүөһүлээх-астаах, улахан хаһаайыстыбаны тутан олорор.
МИН ТӨРДҮМ — ЫРЫАБЫСТАР
ХОС ХОС ЭҺЭМ СЛЕПЦОВ МИХАИЛ ФЕОФАНОВИЧ — ЫРЫА МЭХЭЭЛЭ
Хос хос эһэм, Слепцов Михаил Феофанович, дьоңңо-сэргэҕэ Ырыа Мэхээлэ диэн аатынан биллэр. Кини туһунан уос номоҕо буолан хаалбыт хас да үһүйээн баар.
Ырыа Мэхээлэ иччилээх куоластаах ырыаһыт
Слепцов Михаил Феофанович уруккута Буустаах нэһилиэгин учаастагар Дьокуускайдыыр айан улахан суол ортото, Ырыабыс хайатын анныгар олорбут. Дьон-сэргэ кинини Ырыа Мэхээлэ диэн ааттыыр эбит. 8 оҕолоох эбит, кэргэнэ эрдэ өлбүт.
Бу Слепцовтар аймах былыр былыргыттан бары ырыа дьоҕурдаах уонна бары кыайыылаах отчут-масчыт, сылгыһыт, булчут дьон эбиттэр. Ырыа Мэхээлэ аатын кытта Ырыа Хайата ыкса сибээстээх, бу хайа анныгар дьиэ-уот туттан олохсуйбута үһү. Ырыа Мэхээлэ алдьархайдаах иччилээх куоластаах киһи этэ дииллэр. Кини ыллаатаҕына, күөх тиит хагдарыйар, күөх ойуур, хайа кытта ыллаһара эбитэ үһү. Оннооҕор Испирдиэн ойуун Мэхээлэ ырыатыттан кутун-сүрүн баттатан, ситэри истибэтэ үһү.
Испирдиэн ойуун эмиэ сүрдээх күүстээх хомуһуннаах ойуун буолан, уос номоҕор хаалбыт. Испирдиэн Ырыа Мэхээлэни кытта Олдьо Төрдө диэн сиргэ олорбут, Саккырыыртан төрүттээх киһи. Саккырыыртан олохтоох Колесов Роман диэн эбээн баайа баара үһү. Бу баай биир уол оҕолоох эбит. Бу оҕо сүүрбэ сааһын туолуута ыалдьан өлөн хаалбыт. Төрөппүттэрэ уолларын олус аһыйбыттар. Испирдиэнтэн үңэн-сүктэн көрдөспүттэр: «Биһиги оҕобут өлөн хаалла, ону эн хайдах эрэ тириэрэр кыахтаах буоллаххына, баһаалыста туруор эрэ». Онуоха Испирдиэн: «Туруоруутун туруоруом. Ол буолан баран, киһи дьүһүннээх киһи буолуо суоҕа. Ону кэрэйбэт буоллаххытына туруоруом”, — диэбит. «Хайдах баҕарар буоллун, туруор эрэ»,- диэбиттэр. Испирдиэн сэттэ күннээх түүнү быһа кыыран өлбүт киһини тириэрдибит. Өлбүт киһи иккистээн тиллиитигэр икки хараҕын муус курдугунан түңнэри көрөн турбут. Туох да аһыгар топпот буолбут. Бу тириэрпит киһитэ төһө уһуннук олорбута биллибэт.
Ырыа Мэхээлэ- күүстээх киһи
Ырыа Мэхээлэ күүһүн туһунан уос номоҕор киирбит кэпсээннэр бааллар. Ол курдук, биир баай Ырыа Мэхээлэни хаңыл аты сыһыттара ыңырбытыгар тиийэн, ол аты икки кулгааҕыттан туппутугар хам хараҕаламмыт курдук туран биэртэ үһү.
Мачахтан чугас Чэй Быһыт диэн сиргэ үрүйэни быһаары, быһыт тутуутугар ыңырбыттарыгар эрбиитэ да, сүгэтэ да суох тиийэн, сыгынньах илиитинэн маһы тостурута тутан эбэтэр тиити силистэри түөрэ тардан, быһыты начаас оңорбута дииллэр.
Ырыа Мэхээлэ Олдьо түгэҕин саҕаланыытыгар наһаа кэрэ сиргэ олохтоох эбит. Бу сиргэ хас да центнердээх улаханнаах кыра икки таас баар. Улахан таас “Ырыа» диэн ааттаах, бу тааһы Ырыа Мэхээлэ көтөхпүт үһү. Бу сир “Таас көтөхпүт» диэн ааттанар.
Ырыа Мэхээлэни кытта ситимнээх сир ааттара:
Ырыа Хайа — Олдьо Төрдүгэр Ырыа Мэхээлэ олорбут хайата.
И.А.Худяков “Описание Верхоянского округа” диэн кинигэтигэр Верхоянскайтан 60 биэрэстэлээх Дулгалаахтыыр суолга, Олдьоҕо, 1830-с сыллардаахха диэри ханнык да хайа суох этэ диэн кэпсииллэр эбит. 1840-с сылтан арсыын курдук үрдүктээх кыра томтор баар буолбут. 1870-c cылларга бу томтор улаатан хайа моһуоннаах буолбут.
Таас көтөхпүт – Ырыа Мэхээлэ хас да центнердаах улахан тааһы көтөхпүт сирэ. Бу Олдьо Төрдүгэр киириигэ баар сир.
Ырыа Мэхээлэ аата — архыып докумуонугар
Архыып көрдөрөрүнэн, Слепцов Михаил Феофанович — Ырыа Мэхээлэ 1857 сыллаахха Олдьо Төрдө диэн Буустаах тоҕойугар төрөөбүт.
1927 сыллааҕы биэрэпис көрдөрөрүнэн, оччолорго 70 саастаах, огдообо эбит. Ырыаччы диэн хос ааттаах. Сүөһү ииттээн, бултаан, балыктаан, айаҕын ииттэн олорбут. 1926-1927 cc. Прокопий (26 саастаах), Василий (20 саастаах), Михаил (15 саастаах), Акулина (25 саастаах) оҕолорун кытта олорбут. Бу сыл 10 тииҥи, 2 куобаҕы, 3 хааһы, 3 хабдьыны, 10 куһу бултаабыттар. 20 буут мундуну, 1 буут алыһары, 22 буут сордоҥу балыктаабыттар. Барыта 11 төбө сүөһүлээхтэр. Онтон биэһэ ыанар ынах. Сылгылара суох.
Мантан көрдөххө, хос хос эһэм Ырыа Мэхээлэ дьадаңытык олорбут. Сүрүн дьарыктара: сүөһү иитиитэ уонна булт, балыктааһын.
***
Онон, хос хос эһэм Ырыа Мэхээлэ дьоңңо-сэргэҕэ биллибитинэн:
Иччилээх тыллаах ырыаһыт;
Илиитигэр бэрт күүстээх киһи;
Олорбут сиригэр баар хайа Ырыа Хайа диэн кини аатынан ааттаммыт.
Күүстээх буолан, хас да центнердаах тааһы көтөхпүт сирин Таас көтөхпүт диэн ааттаабыттар;
2. ЫРЫА МЭХЭЭЛЭ ОҔОЛОРУТТАН БИИРДЭСТЭРЭ — МИН ХОС ЭҺЭМ СЛЕПЦОВ ВАСИЛИЙ МИХАЙЛОВИЧ — ЫРЫАБЫС БАҺЫЛАЙ
Ырыа Мэхээлэ аҕыс оҕолооҕо. Кини оҕолоро — ырыаҕа-тойукка талааннаах ыччаттар. Мээнэҕэ кинилэри Ырыабыстар диэбэтэхтэр эбит.
Мих хос эһэм Слепцов Василий Михайлович-Ырыабыс Баһылай — ырыаһыт, тойуксут. Үйэтин тухары сылгыһыт. Сэрии сылларыгар Кылыгырга сылгыны үүрүүгэ сылдьыбыта. 1941-1942 сс. килбиэннээх үлэтин иһин мэтээлинэн наҕараадаламмыта.
Василий Михайлович 1902 с. төрөөбүт. Ийэлэрэ эрдэ өлөн, сорох оҕо урууларыгар иитиигэ баран улааппыттара. Баһылай аҕатыгар Слепцов Михаил Феофановичка олорон улааппыта.
Баһылай кыра эрдэҕиттэн аҕатын ырыатын-тойугун истэ улааппыт буолан, бэйэтэ сыыйа ыллыыр идэлэммит, кинини кытта убайа Байбал эмиэ ыллаһара үһү. Оҕолор аттарын, оҕустарын мииннэллэр эрэ, бары ыллаабытынан сылдьан, Буустаах тоҕойугар улааппыттар.
Убайа Байбал оҕо эрдэҕинэ, Саккырыырга иитиллибит, элбэх оҕоломмут, Эмидирээн диэн сиргэ олорбут.
Баһылайы олохтоох сыылынай нууччалар ааҕарга, суруйарга үөрэппиттэр, онон син кыра үөрэхтээх эбит. Ол иһин 1930 с. Мачахха бастакы артыал тэриллиитигэр мунньахтаан, бырыбылыанньа бэрэссэдээтэлэ оңорбуттар, хас да сыл үлэлээбитин кэннэ уурайан, сылгыһыт, булчут буолбут. Ханна да үлэлээтэр ырыатын умнубат эбит.
Сэрии сылларыгар Мачахха «Кыһыл Ыллык» колхозка 260 ынах сүөһү, 380 сылгы, 180 таба баара. Онно үлэ бары салаатыгар Слепцовтар биир бастың, тутаах дьон эбиттэр. Баһылай — бастың булчут. Суордаахтан төрүттээх Старостина Вера Егоровна диэн колхоз бастың ыанньыксытын кэргэн ылан, оҕо бөҕөнү төрөтөллөр.
Улуу Кыайыы ыһыаҕар аҕатын Мэхээлэни ыллыаң дуо диэбиттэрин, “доруобуйам куһаҕан” диэн аккаастаабыта үһү,- «Ити оҕобун Баһылайы ыллатың”,- диэбитэ дииллэр. Ол иһин Баһылай ол ыһыахха ыллаабыт. Ону «Наһаа уһуннук ыллыыр эбиккин”,- диэн сороҕун ситэ ыллаппатахтара диэн кэпсээбиттэрэ.
Оҕолорун үөрэттэрээри, 50-с сылларга Остуолбаҕа көһөн кэлэн олохсуйар. Онно сүөһүгэ үлэлииллэр. Кэргэнэ Вера Егоровна бастың ыанньыксыт буолан, оройуон сэбиэтин депутатынан талыллар.
Баһылайы бырааһынньыктарга куруутун ыңыран ыллаталлар эбит, ол гынан баран “олус кылгастык ыллатаҕыт, саңардыы дьэ уобараспар киирэн, тылым-өһүм дьэ аһыллан эрдэҕинэ, «чэ, бүт» диэн тохтотон кээһэҕит”, — диэн, кэнники сүгүн ыллаабат буолбут.
Баһылай ырыатын биир фольклор хомуйааччы 1950 сылларга кэлэ сылдьан суруйбута үһү, онтон Верхоянскайга олордоҕуна, 1975-1976 с. Саха радиотыттан кэлэн магнитофоңңа устубуттара, кэлин дэң-дэң радионан ыллаталлара үһү.
Сааһыран да баран, оҕонньор олус ыраас туттуулаах, бэйэтин наһаа көрүнэр кырдьаҕас этэ. Баатылы сиригэр оттуур сирдээҕэ, дьиэлээҕэ. Сылын аайы совхозка 3-4 тонна оту оттооччу, олус чэпчэки, үчүгэй кыраабыллары оңороро.
Көһө сылдьан, оҕолорун барыларын үөрэттэрбитэ. Билигин олус элбэх сиэннэрдээх. 1989 сыллаахха өлбүтэ.
“Кини ырыалара олоңхо-тойук аңардаах буолаллар эбит. Аһыллан ыллаатаҕына, 5-6 чаас ыллыыра, ону ол саҕана оҕолоро «оҕонньор, бүт да бүт», -диэн сыанаттан түһэрэллэрэ, оччоҕуна кыратык хомойон, мүчүк гына-гына түһэрэ, билигин да харахпытыгар көстөр», — диэн оҕолоро ахталлар.
Нэhилиэкпит, улууспут олоҕор бэлиэ суолу хаалларбыт ытык дьоннорбут туhунан кэлэр көлүөнэҕэ тиэрдии – биhиги, оҕолор, ытык иэспит.
Төрүччү. Дьааҥы ытык дьонун үтүө олохторун үөрэтэн, кэлэр көлүөнэҕэ тиэрдэр иэстээхпит
##издательствокэскил #мыбудущеероссии #мыбудущеероссиикэскил#боронук#бэлэм буол#дьааҥы#кэскил#төрүччү
1 129
Читать далее
Нуучча дуобатыгар күрэх ыытылынна
05.12.2022 16:11
Бука бары — сүлүөккэ!
30.11.2022 15:00
Мин улахан дьиэ кэргэним
28.11.2022 16:52
Тыҥааһыннаах күрэх буолан ааста
28.11.2022 16:06
“Саха тылын, литературатын, кэпсэтии тылын олимпиадатын саҥалыы...
24.11.2022 17:48
Ордук черепаханы сөбүлүү көрдүм
24.11.2022 16:54
Добавить комментарий Отменить ответ
Сохранить моё имя, email и адрес сайта в этом браузере для последующих моих комментариев.
Пожалуйста, введите ответ цифрами:
17 − пять =
Новости
«Сирдьит сулус» ааҕааччы кэнпириэнсийэтэ: Чулуу киһи оҕо сааһа 05.12.2022 18:33
Читательская конференция «Путеводная звезда»: Мои размышления о прочитанной книге М.Е. Николаева «Слово к молодежи» 05.12.2022 17:58
Читательская конференция «Путеводная звезда»: Афоризмы Михаила Николаева 05.12.2022 17:22
Драмкуруһуок иитиллээччилэрэ остуоруйаны туруордулар 05.12.2022 16:59
Оҕо талаанын арыйан 05.12.2022 16:46
Нуучча дуобатыгар күрэх ыытылынна 05.12.2022 16:11
IT-школа «Алтан» провела Scratch Хакатон 2022 для джуниоров 05.12.2022 15:51
Дэлэгээттэр кэпсииллэр 05.12.2022 13:40
Олоҥхо дойдута 05.12.2022 13:23
Будущее за юными исследователями! 05.12.2022 12:52
Календарь
Декабрь 2022
Пн
Вт
Ср
Чт
Пт
Сб
Вс
1 2 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31
« Ноя
Опрос
Резултаты
-
Төрүччү. Дьааҥы ытык дьонун үтүө олохторун үөрэтэн, кэлэр көлүөнэҕэ тиэрдэр иэстээхпит
Төрүччү. Дьааҥы ытык дьонун үтүө олохторун үөрэтэн, кэлэр көлүөнэҕэ тиэрдэр иэстээхпит
#1. Сколько разновидностей хомуса (варгана) в мире насчитывается?
101
101
132
132
162
162
Следующий
#2. В каком году открылся Музей хомуса народов мира в г. Якутске?
1991
1991
1990
1990
1996
1996
Следующий
#3. Строен станом, словно копье, Стремителен, как стрела, Был он лучшим среди людей, Сильнейшим среди людей…
Буура Дохсун
Буура Дохсун
Нюргун Боотур
Нюргун Боотур
Дыырай Бухатыыр
Дыырай Бухатыыр
Следующий
#4. Художник, написавший серию «Якутский героический эпос Олонхо»
Тимофей Андреевич Степанов
Тимофей Андреевич Степанов
Афанасий Николаевич Осипов
Афанасий Николаевич Осипов
Афанасий Петрович Мунхалов
Афанасий Петрович Мунхалов
Следующий
#5. В каком году был создан научно-исследовательский институт Олонхо при СВФУ им. М.К. Аммосова?
2009
2009
2008
2008
2010
2010
Следующий
#6. В каком году ЮНЕСКО объявило Олонхо одним из шедевров устного нематериального наследия человечества?
2005
2005
2000
2000
2002
2002
Финиш
Об издательстве
Карта сайта
Контакты
СМИ о нас
Партнеры
Горячие линии и телефоны доверия
ИНН 1435273090
Дата регистрации: 23.10.2013
г. Якутск, ул. Орджоникидзе, 31
Cетевое издание keskil14 зарегистрировано в Федеральной службе по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций 07 декабря 2020 г. 0+
Регистрационный номер
Эл № ФС77-79667.
Учредитель — государственное автономное учреждение Республики Саха (Якутия) «Детское издательство «Кэскил»» имени Н.Е. Мординова-Амма Аччыгыйа (ОГРН 1131447014434). Главный редактор — Жиркова Татьяна Ильинична. Тел.: +7(411)234-11-12 E-mail: keskilpress@mail.ru
|
oscar
|
Коронавирустан өрүттүбүт дьоҥҥо дириҥэтиллибит диспансеризация ыытыллыаҕа. Икки түһүмэҕинэн барыаҕа. Бастакы түһүмэххэ хроническай инфекционнайа суох ыарыыларга бэрэбиэркэлиэхтэрэ, манна сэттэ чинчийии киириэхтээх. Иккис түһүмэххэ диагнозтары чуолкайдааһын ыытыллыахтаах – үс чинчийии киирэр.
Медицинскэй чинчийии түмүгэр ханнык эмэ ыарыы көһүннэҕинэ, ыарыһаҕы диспансернай учуокка туруоруохтаахтар. Туһааннаахтарга медицинскэй көмө уонна реабилитация оҥоһуллуохтаах.
Дойду бэрэсидьиэнэ В.В.Путин бу соругу от ыйын 1-кы күнүттэн толорон барарга соруйбута. Диспансеризация бу ыйтан саҕаланна.
Социальнай реклама дэлэйиэхтээх
Интэриниэт ситимигэр реклама 5 бырыһыана социальнай хайысхалаах буолуохтаах. Маннык ирдэбиллэр телевидениенэн уонна баннердарынан бэриллэр рекламаҕа эмиэ турдулар.
Дьокуускайга социальнай рекламалаах баннердар номнуо баар буоллулар.
ИП-лартан кассовай
тиэхиньикэ ирдэнэр
Үлэ дуогабарынан үлэһиттэрэ суох предпринимателлэр, бэйэ оҥорон таһаарар бородууксуйатын атыыга таһааралларыгар, араас өҥөнү оҥороллоругар хонтуруоллуур кассовай тиэхиньикэлээх буолаллара булгуччу ирдэнэр буолла.
Гражданнары регистрациялааһын түргэтээтэ
От ыйыттан гражданнар кэлбит сирдэригэр регистрацияланаллара түргэтээтэ. Регистрациялыыр уорган биир күн иһигэр (урут үс күн этэ), сайаапка киирээтин кытта, гражданнары кэлбит сирдэринэн бэлиэтиэхтээх уонна регистрацияламмытын туһунан сибидиэтэлистибэ туттара охсуохтаах буолла.
Гаджеттарга бэйэ сыһыарыылара
От ыйын 1-кы күнүттэн араас гаджеттары оҥорон таһаарааччылар тэрилгэ баар браузерга Арассыыйаҕа оҥоһуллубут поисковигы туруорар эбээһинэстэннилэр.
Гражданин атыыласпыт гаджетынан туттарыгар, бэйэтин дойдутун поисковигынан туһаныахтаах. Оннук бэйэ сыһыарыыта суох гаджеты атыылаабыт хампаанньалар административнай эппиэтинэскэ тардыллар буоллулар. Дуоһунастаах сирэйдэртэн 30-50 тыһ. солк., хампаанньалартан – 50-200 тыһ. солк.
Тыа хаһаайыстыбатыгар өйөбүл
Аграрийдар от ыйыттан регион иһигэр биллэриллэр ыксаллаах быһыы-майгы олохтонуутуттан тыа хаһаайыстыбатын страховкалааһын дуогабарын түһэрсэр кыахтаннылар. Саҥа сокуон старховкаланааччыга субсидия кээмэйин эмиэ чопчулуохтаах.
Дьарыктаах буолуу биир кэлим реестрэ
От ыйыттан дьарыктаах буолуу биир кэлим реестрэ цифровой платформаҕа олохтонно. Манна гражданнар туһааннаах үлэ миэстэтин, оттон үлэһиккэ наадыйааччылар каадырдары булар кыахтаныахтара. Маннык тэйиччиттэн олорон үлэ уонна дьарыктаах буолуу кииннэригэр илэ көрсүһэн ыытыллар үлэ тэҥинэн барыахтара.
Уһук Илин гектарын ылар сир кэҥээтэ
Уһук Илин гектарын биэрэр регионнар ахсааннарыгар Мурманскай уобалас, Ненецкэй автономнай уокурук уонна Ямало-Ненецкэй автономнай уокурук киирдилэр. Маны тэҥэ Красноярскай кыраай 23 муниципалитетыгар, Архангельскай уобаласка, Коми өрөспүүбүлүкэтигэр уонна Карелияҕа сир ылыахха сөп буолла. Чуолкай ханнык сирдэри биэрэллэрин олохтоох былаастар бэйэлэрэ чопчулуохтаахтар.
Бастакы алта ый устата, ол аата 2021 сыл иккис аҥаарын устата, биир гектар сири олохтоох пропискалаах эрэ дьон ылар бырааптаахтар. Оттон 2022 сыл олунньутуттан - ким баҕалаах сир ылар кыахтанар.
Саанан-саадаҕынан эргинии быраабылата кытаатар
Сааны-саадаҕы харайыы быраабылаларын кэһии иһин, бу от ыйытан саҕалаан ыстараап 10 тыһ. солк. тиийдэ. Эбэтэр буруйдаах саатын былдьатан, сааны-саадаҕы тутар бырааба 3 сылга тиийэ быһыллыан сөп буолла.
Росгвардия соторуднигын ирдэбилин толорботох юридическэй сирэй 500 тыһ. солк. тиийэ ыстарааптаныан сөп.
Шахтердарга
медицинскэй болҕомто
Сир анныгар үлэлиир шахтердарга хас симиэнэ аайы медицинскэй чинчийии олохтонно. Маны таһынан диспансеризация, профилактическай чинчийиилэр киириэхтэрэ.
Баһаарынай суох буоллаҕына компенсация
Баһаарынайдар, таможня үлэһиттэрэ, холуобунай систиэмэ, накаастабыл систиэмэтин үлэһиттэрэ олохтон туоруур түгэннэригэр дьиэ кэргэттэрэ ый аайы ылар компенсацияланар буоллулар. Компенсация кээмэйэ суох буолбут киһи хамнаһын уонна иитэр киһитэ суох хаалбыт дьон биэнсийэлэрин арытын толорон биэрэр сыаллаах ааҕыллыаҕа.
Туристарга кешбэк уонна саҥа ирдэбиллэр
От ыйыттан Арассыыйаҕа сынньанар устудьуоннарга уонна оскуола үөрэнээччилэригэр, чуолаан “Россия – страна вохможностей” куонкурус кыайыылаахтарыгар, кешбэк кэлэн түһэр буолла. Маныаха 2 млрд. солк. көрүлүннэ.
Краснодарскай кыраайга бары гостиницалар уонна санаторийдар сынньана кэлээччилэр ПЦР-анаалыс эбэтэр быһыыны ылбыттарын туһунан ыспыраапкалаах кэлэллэрэ булгуччулаах буолла.
Чэпчэтиилээх ипотека
От ыйыттан чэпчэтиилээх ипотека усулуобуйата уларыйан, аны 2017 сылтан бэтэрээ төрөөбүт биир да оҕолоох ыал 6 бырыһыаннаах ипотеканы, 12 мөл. солкуобайга тиийэ ылар кыахтанна.
Сонуннар
02.12.2022 | 12:00
Охчуттар мэтээллэри аҕалаллар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 2 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньытааҕы сокуоннар
02.12.2022 | 09:00
Биэнсийэни иккитэ ылыахтара
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
01.12.2022 | 15:05
Комплекс оҥорор ордук
01.12.2022 | 15:00
Бүгүн саҥа дьыллааҕы харыйа уота сандаарыа
01.12.2022 | 15:00
Субсидия кээмэйэ улаатар
01.12.2022 | 14:00
Кадеттарга – саҥа оскуола
01.12.2022 | 13:00
Саҥа сулууспаҕа эрэл улахан
01.12.2022 | 12:00
Кииннэммит библиотека ситимэ анал бырагырааманы оҥордо
01.12.2022 | 11:00
Ыччаппыт талаанынан сөхтөрдө
01.12.2022 | 10:00
Сэргэх көрсүһүү
01.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
01.12.2022 | 09:30
Дьокуускайга — бастакы харыйа уота
01.12.2022 | 09:00
Владимир Трегубов: «Дьокуускайга дьиэ тутуута биир кэлимник барыа»
30.11.2022 | 22:38
Сүдү үлэтэ — духуобунай нэһилиэстибэбит
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Аҕа уонна уол оҕо күнүн, Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылын чэрчитинэн, Чурапчы улууһун Сылаҥ нэһилиэгэр XXII-с Бүтүн өрөспүүбүлүкэтээҕи “Аҕа күрэҕэ” күөн күрэс буолан ааста.
Барыта 17 хамаанда кыттыыны ылла. Күрэх олус сытыы, тыҥааһыннаах буолла. Күрэххэ кыттааччы аҕа уонна уол оҕо бэйэлэрин айымньылаахтык билиһиннэрдилэр, 7 көрүҥ тургутан көрүү күрэхтэрин аастылар.
“Аҕа күрэҕэ” күөн күрэс үөрүүлээх сабыллыытыгар улуус Аҕа баһылыга Степан Саргыдаев, СӨ “Аҕаларын лигатын” бэрэссэдээтэлэ Айхал Габышев, СӨ Үлэҕэ уонна нэһилиэнньэ үлэлээх буолуутун миниистирин солбуйааччы Афанасий Постников, Сылаҥ нэһилиэгин баһылыга Егор Сивцев, улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Мария Кронникова, Чурапчы нэһилиэгин баһылыга Владимир Сивцев кыттыыны ыллылар.
Уопсай түмүккэ, 1 миэстэ уонна квадроцикл хаһаайынынан Таатта улууһун Туора Күөл нэһилиэгин олохтоохторо, Дьүлэйдэээҕи ОДьКХ сыбаарсыга, нэһилиэк аҕаларын «Дохсун» эр дьон ансаамбылын түмсүүлэрин салайааччыта, нэһилиэк дьокутаата, нэһилиэк муҥхатын салаайыччаларыттан биирдэстэрэ Петр Чупров уолунаан Арсенныын буоллулар! Онон, кинилэр эһиилги “Аҕа күрэҕэ” Таатта улууһугар ыытылларын ситистилэр.
Иккис миэстэ уонна “Регулмото” матассыыкыл хаһаайыннарынан былырыыҥҥы өрөспүүбүлүкэтээҕи “Аҕа күрэҕин” призердара, Болтоҥо нэһилиэгиттэн Яков Кривошапкин уолунаан Михаиллыын буоллулар. Кинилэргэ Айхал Иванович дьиэ кэргэнин аатыттан анал “СКС”-саа сэртипикээтэ туттарылынна.
Онтон үһүс миэстэ уонна Чурапчы улууһун дьаһалтатын убаһаны ылыыга сэртипикээтинэн Дьокуускай куораттан Александр Винокуров уолунаан Арсенныын наҕараадаланнылар.
Туһаныллыбыт сигэ: https://xn--80aa7aggbp2b.xn--p1ai/article/49182
Тарҕат:
Ситимнээх ыстатыйалар
Дьокуускайдааҕы "Аҕа күрэҕэ - 2022" тэрээһин түмүктэрэ
БОЛҔОЙУҤ – КУОНКУРУС! – МИН АҔАМ БАРЫТЫН САТЫЫР!
Аҕа күрэҕэ түмүктэннэ
“Аҕа күрэҕэ – 2019” Мэҥэ Хаҥаластар кыайдылар
“Аҕа күрэҕэр” бэлэмнэнэллэр
Санааҕын суруй
Ааккыт-суолгут
Отправить
Отменить
Бүтэһик сонуннар
Спорт
Маҥнайгы мэйджор
“World Marathon Majors” диэн улахан марафоннар сиэрийэлэригэр эр-биир кыттыбыт уонна…
Уопсастыба
Үлэбэр бырааһынньыкка курдук кэлэрбиттэн үөрэбин, дьоллонобун
Уопсастыба
Үүнэ-сайда тур, тапталлаах ЛИССИЭЙБИТ!
Сонуннар
Атах тымырын ыарыытын, баалаппакка, кэмигэр эмтэниҥ!
Дьон
Этитиинэн суруйар эдэр прозаик Сардаана Корякина бастакы кинигэтэ таҕыста
© 2022 KYYM.RU
«КЫЫМ»
Тэрийэн таһаарааччы: “Ситим” медиа-бөлөх ХЭУо
Сүрүн эрэдээктэр:
М.Г. Дегтярева
Эрэдээксийэ аадырыһа: 677027, Дьокуускай к., Киров уул. 18, В блок, 710 оф.
Аан ситим нүөмэрэ:
+7 (914) 820-09-75
Биллэрии өҥөтө:
+7 (924) 367-01-56, +7 (4112) 34-05-03
Реклама өҥөтө:
+7 (914) 280-11-20, +7 (4112) 42-59-47
E-mail : kyymgazeta@gmail.com
Сибээс, информационнай технология уонна маассабай коммуникация эйгэтин кэтээн көрөр федеральнай сулууспа 08.05.2019 бэлиэтэммит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-75678
|
oscar
|
МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ "БЕРТ-УСОВСКИЙ ЦЕНТР ДОСУГА "АЙЫЛГЫ" МУНИЦИПАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ "БЕРТ-УСОВСКИЙ НАСЛЕГ"
Главная
История
Формирования
Структура
Документы
ПБ и ПН
Контакты
Опрос
НОКу
Архив за 29 апреля 2022
29 апреля, 2022
🔆🔆🔆Бүгүн муус устар 29 күнүгэр Бэрт-Ууһун нэһилиэгин «АЙЫЛГЫ» сынньалан киинигэр Аан дойдутаа5ы💃🕺🏻ҮҤКҮҮ КҮНҮНЭН🌸🌹🌸🌹🌸🌹🕺🏻 «ҮҤКҮҮ КЫРДАЛА»< 💃🌹🌸🌹🌸🌹🌸дьоро киэһээ буолан ааста👍👍👍 "Дьүкээбил", "Кэрэли", " Дойдууна" 💃💃💃🕺🏻🕺🏻🕺🏻үҥкүү бөлөхтөрө салайааччы, хореограф Людмила Алексеевна Федорова үс көлүөнэнэн араас кэрэттэн кэрэ үҥкүүлэри бэлэмнээн, төрөппүттэр, үҥкүү бөлөхтөрүн кыттааччыларын көмөлөрүнэн уран тарбахтаах Мария Иннокентьевна Боярова, Варвара Семеновна Маркова үҥкүү көстүүмнэрин тигэн нэһилиэккэ биир умнуллубат тэрээһини бэлэх оҥордулар👍👍👍🔆🔆🔆 Элбэх о5ону, ыччаты, улахан дьону түмэр үҥкүү алыптаах эйгэтэ чэчирии сайдан, бар дьон биһирэбилин ылан сырдыкка үрдүккэ кынаттаатын💃💃💃🕺🕺👍👍👍🔆🔆🔆🙌🙌🙌
Опубликовано в Uncategorized
Комментариев нет »
Версия для слабовидящих
Поиск по сайту
Поиск
Instagram
🤠🤩🤠🤩🤠🤩
🔆🔆🔆Бүгүн муус устар 29 күнүгэр Бэрт-Ууһун нэһилиэгин "Айылгы" сынньалан киинигэр Аан дойдутаа5ы
🔆🔆🔆Муус устар 29 күнүгэр Бэрт-Ууһун нэһилиэгин "Айылгы" сынньалан киинигэр Аан дойдутаа5ы
Бугун, Кулун тутар 11 кунугэр, Людмила Федорова салайааччылаах "ДОЙДУУНА' ункуу беле5е Найахыга ыытыллыбыт ункуу курэ5эр ДИПЛОМАНТ l степени буолбуттарынан кыргыттарга э5эрдээ! Молодцыы! 💐💐💐👍🏻👍🏻👍🏻👏🏻👏🏻👏🏻инникитин ессе да урдук ситиьиилэри, сонун ункуулэри бэлэхтии тураргытыгар ба5арабыт!🙌🏻🙌🏻🙌🏻
Режим работы
Понедельник 9:00 — 18:00
Вторник 9:00 — 18:00
Среда 9:00 — 18:00
Четверг 9:00 — 18:00
Пятница 9:00 — 18:00
Суббота Закрыто
Воскресенье Закрыто
Апрель 2022
Пн
Вт
Ср
Чт
Пт
Сб
Вс
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30
« Мар Май »
Архивы
Архивы Выберите месяц Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Май 2022 Апрель 2022 Март 2022 Февраль 2022 Январь 2022 Декабрь 2021 Ноябрь 2021 Октябрь 2021 Сентябрь 2021 Июнь 2021 Май 2021 Апрель 2021 Март 2021
|
oscar
|
Сэтинньи 22 күнүттэн Дьокуускайга саха тылын уонна литературатын учууталларын II Өрөспүүбүлүкэтээҕи сийиэстэрэ саҕаланна. Тэрээһиннэрэ бүгүн түмүктэнэллэр, салгыы Олоҥхо декадатын тэрээһиннэрэ салҕаналлар.
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна. Киэҥ далааһыннаах тэрээһин Саха АССР 100 сылыгар, бастакы учуонай лингвист, саха суругун-бичигин төрүттээччи С.А. Новгородов төрөөбүтэ 130 сылыгар, Тыл туһунан сокуон 30 сылыгар ананна.
Бэлиэтээн эттэххэ, II Өрөспүүбүлүкэтээҕи сийиэс учууталлар уонна Ил Түмэн дьокутааттар көрсүһүүлэриттэн саҕаламмыта. Мунньахха Тыл туһунан сокуон туолуутун ырытыстылар, уларытыылары киллэрии тула кэпсэттилэр, уопут атастастылар.
Санатан эттэххэ, бастакы сийиэс 2017 сыллаахха тэриллибитэ.
Сонуннар
06.12.2022 | 13:00
Саха сирин талааннаах оҕолоро наҕараадаланнылар
06.12.2022 | 11:00
Кадеттар оскуолаларын бастакы сыбаайата түстэ
06.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 6 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
05.12.2022 | 18:00
11 ый иһигэр 10 622 оҕо төрөөтө
05.12.2022 | 16:00
Дьиэ кэргэн саҥа дьыллааҕы хаартыскаларын куонкуруһа ыытыллар
05.12.2022 | 14:00
ЫБММ сотрудниктара хаан туттардылар
05.12.2022 | 12:00
Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат конгреһын кыттыылаахтара кэллилэр
05.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 5 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
03.12.2022 | 18:00
Өбүгэ ситимэ — эр дьон кылаан кыахтарыгар
03.12.2022 | 14:00
«Үлэ кыбаартала» — сайдыы территорията
02.12.2022 | 18:00
Дьокуускай 100 бастыҥ үөрэнээччитигэр стипендия олохтонно
02.12.2022 | 16:00
Тымныы Оҕонньорго баҕа санааларбытын суруйабыт
02.12.2022 | 12:00
Охчуттар мэтээллэри аҕалаллар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 2 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньытааҕы сокуоннар
02.12.2022 | 09:00
Биэнсийэни иккитэ ылыахтара
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
Ордук ааҕаллар
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Дьон | 25.11.2022 | 16:00
Юрий Попов: «Барыта улахан үлэттэн тахсар»
Дьокуускайга Тупсарыы үс сыла биллэриллэн, бу диэн эттэххэ, киин куоракка, чахчы, үтүмэн үлэ ыытылынна, ону олохтоохтор даҕаны бэйэҕит көрө-истэ сылдьаҕыт. Быйыл сайын «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» федеральнай бырайыагынан Дьокуускай куоракка 75 тиэргэн тупсаран оҥоһулунна. Саамай элбэх эбийиэккэ бэдэрээтчитинэн «Основа» ХЭТ үлэлээтэ. Онон бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр бу тэрилтэ эдэр салайааччыта Юрий Поповы...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
– Биһиги улахан уолаттарбыт нуучча тыллаах оҕо уһуйааныгар иитиллибиттэрэ. Ол гынан баран дьиэбитигэр сахалыы эрэ кэпсэтэбит уонна оҕолортон сахалыы саҥаралларын ирдиибит, нууччалыы саҥаралларын бобор да этибит диэххэ сөп. Оннук эрэ гынан тылбытын тутан хаалбыппыт.
Кыралар уһуйааннара сахалыы уонна убайдарын үтүктэллэр. Кэтээн көрдөххө, оҕолор мультфильм, тэлэбиисэр, YOUTUBE көрөн, нуучча тылын кэпсэтэр ньыматын иҥэринэллэр эбит. Биһиги да көлүөнэ оҕолоро онно холобур буоллахпыт дии.
Төрөөбүт тылы билии атын тылы үөрэтэргэ мэһэй буолбатах. Бэйэбит холобурбутуттан, уу сахалыы тыллаах Айыы Кыһатыгар 6-с кылааска үөрэнэр уолбут нуучча тылын олимпиадатын муниципальнай түһүмэҕин призера буолбута.
Биирдэ аэропортка бары таксинан барбыппыт, суоппар сахалыы кэпсэтэрбитин истэн: “Хайа улуустан сылдьаҕытый?” – диэн соһуппута. Куорат оҕолоро сахалыы саҥарбаттар диэн өйдөбүл олохсуйбута киһини хомотор.
Билигин куоракка даҕаны, Саха сирин киин улуустарыгар даҕаны оҕолор үксэ нууччалыы кэпсэтэр буолбуттар. Ону батыһан, үйэлэрин тухары нууччалыы соччо кэпсэппэтэх эбэлэр, эһэлэр эмиэ нууччалыы саҥараллар.
Мин бэйэм кэтээн көрөрбүнэн, саха тыллаах оҕо наһаа сэмэй буолар. Математикаҕа алын кылаас оҕолорун үөрэтэр этибит: сөпкө суоттаан да баран, саҥарбакка олорор буолааччылар. Ити көстүү, мин санаабар, билиҥҥи кэмҥэ соччото суох, санаабыккын этинэр, ыйытартан толлубат буолар ордук. Былырыын улахан уолбут МГУ мехмат лааҕырыгар сылдьыбыта. Бастакы үс күнүн кимниин да билсибэккэ, кэпсэппэккэ атаарбыт этэ, наһаа да куһаҕан лааҕырга кэллим дии санаабыт этэ. Онтон дьэ оҕолору кытары билсэн, учууталга уруок бүппүтүн кэннэ кэлэн суоттаабытын көрдөрөн, атыннык, ордук суоттаабыккын диэн хайҕанан, лааҕырын сөбүлээн кэлбитэ.
Уопсайынан, элбэх учуутал “сахалыы толкуй” диэн баар диир. Ол курдук, Өрөспүүбүлүкэтээҕи физико-математическай оскуола бастакы дириэктэрэ Алиев Исмаил Шахбаз-оглы Новосибирскайга үлэлии сылдьан, дьикти толкуйдаах саха оҕолорун көрөн кэлбит диэн уос номоххо кэпсээн баара биллэр. Мин бэйэм биирдэ итинник курдугу көрсүбүтүм, үөрэтэ сылдьыбыт куруһуокпутугар 2-с кылааска үөрэнэр нууччалыы саҥарар оҕо биир садаачаны кыайан суоттаабатаҕа. Ону мин киниэхэ садаача усулуобуйатын уруһуйдаан көрдөрбүтүм, арай киһим, ону көрөөт, түргэн үлүгэрдик суоттаабыта. Кэлин ийэтиттэн оҕоҕут сахалыы саҥарар этэ дуо диэн ыйыппытым. Ону бастаан сахалыы саҥаран иһэн, чуолкайа суохтук саҥарарыттан сылтаан, логопед биир тылы талыҥ диэбитигэр, нуучча тылыгар көспүппүт диэбитэ.
Толкуйдааһын айылҕата – өссө да киһи аймахха арылла илик кистэлэҥ. 20-с үйэттэн саҕалаан, учуонайдар оҕо хайдах саҥарар буоларын, иккис тылы хайдах ылынарын, ол үөрэнэригэр хайдах дьайарын, о.д.а. чинчийэллэр.
Эрдэ иккис тыл киһини бутуйар диэн санаалар баар этилэр. Бастакынан элбэх тылы билии киһи сайдыытыгар туһалаах эрэ буоларын Л.С. Выготскай 1935 с. эппитэ. 1962 с. Монреаль куоракка билингвтэри үөрэппит учуонайдар У. Ламберт уонна Э. Пол түмүктэрэ эмиэ сүрдээх сэдэх – икки тыллаах оҕолор өй-билии өттүнэн сайдыылара биир тыллаах эт саастаах оҕолоруттан үрдүк, толкуйдара быдан имигэс, айар-тутар дьоҕурдара олус сайдыылаах, садаача суоттуулларыгар икки тылынан толкуйдуур ньымаларын ордук туһаналлар диэн.
Интэриниэт, араас технологиялар сайдан, кэлэр сылларга аан дойду экономическай укулаата уларыйара чахчы. Роботтар киһини элбэх эйгэҕэ солбуйан эрэр түгэннэрэ элбээтэ. Оннооҕор атыылааччыта суох маҕаһыыннар баар буолан эрэллэр. Маннык түгэҥҥэ үлэ миэстэтэ былдьаһык буолуо. Ол иһин оҕолорбут күрэстэһиигэ хапсар буоллуннар диэн, үөрэххэ талаһыах тустаахпыт. Онно төрөөбүт тылбыт мэһэй буолбакка, олус көмөлөөх инструмент буолар диэн өйдүөхтээхпит.
Интэриэһинэй конференция
Вилюяна Никитина – “Ийэ тыл кэскилэ” уопсастыбаннай түмсүү салайааччыта:
– Татар, саха, башкир, черкес, чуваш, о.д.а. омук эдэр ыччатын көҕүлээһиннэринэн бэс ыйыгар "За языки РФ" диэн уопсастыбаннай хамсааһын тэриллибитэ.
Бу хамсааһын соругунан РФ норуоттарын тылларын сайдыыларын туһугар түмсэн үлэлэһии буолар. Ол чэрчитинэн "Арассыыйа норуоттарын тылларын харыстааһыҥҥа бастыҥ холобурдар" диэн бастакы онлайн конференция от ыйын 24 күнүгэр буолан ааста.
Конференцияҕа 9 тыл этээччи араас регионнарга тэриллибит, оҥоһуллубут бырайыактар тустарынан кэпсээтэ. Римма Гумирова (Татарстан) уонна Дьулустаан Осипов (Саха сирэ) модератордаан ыыттылар. Саха сириттэн икки киһи дакылааттаата: юрист, сахалыы суруйар блогер Сандаара Кулаковская уонна Сахалыы Бикипиэдьийэни төрүттээччи, сүрүннээччи Халан Павлов. Сандаара Кулаковская оҕолорго аналлаах юридическай өйдөбүллэри быһаарар, үөрэтэр ютуб-ханаалын, оҕолорун көрөн олорор ийэлэргэ аналлаах "Туһалаах декрет" диэн сахалыы куурустарын, оҕолорго аналлаах кинигэтин туһунан олус тэтимнээхтик, сэргэхтик сырдатта. Халан бэйэ омугун тылынан Бикипиэдьийэни тэрийии суолтатын, хардыыларын, ис хоһоонун сиһилии быһаарда.
Тылы үөрэтии сынньалаҥ лааҕырдарын туһунан Нальчик куораттан Мадина Хакуашева, Чувашияттан Александр Блинов, Кабардино-Балкарияттан Тембулат Афашагов кэпсээтилэр. Бу лааҕырдары судаарыстыбаттан үбү эрэйбэккэ, актыбыыстар бэйэлэрэ тэрийэллэр эбит. Уонна маннык үлэ тылы харыстыыр эрэ буолбатаҕын, омук үгэһин, сиэрин-туомун, өйүн-санаатын тиэрдэрин бэлиэтээтилэр.
Коми өрөспүүбүлүкэтиттэн Марина Федина Тыл саҥа технологияларын киинин үлэтин кэпсээтэ. Онно тылбаас Бюрота диэн баар. Ол бюро үлэһиттэрэ официальнай тэрээһиннэри кэрийэннэр, тута тылбаастаан иһэллэр эбит. Онон мунньахтар, төгүрүк остуоллар, конференциялар барыта икки тылынан бараллар. Онтон да атын цифровой эйгэҕэ финно-угорскай тыллар туттуллууларын кэҥэтэр үлэлэрэ баһаам.
"Карел тылын дьиэтэ" диэн тыл эйгэтин үөскэтэр эбии үөрэхтээһин көрүҥэ оҕолору төрөөбүт тылынан саҥардар ньыма быһыытынан туттулларын Наталья Антонова билиһиннэрдэ. Табрис Яруллин татардыы подкастар, Алина Крестьянинова удмурт тылынан блогинг тыл сайдыытыгар суолталарын болҕомтоҕо уурдулар.
Олус интэриэһинэй кэпсээннэри иһиттибит, элбэҕи биллибит, араас регионнар тыл туһугар үлэлэрин билистибит. Маннык конференциялар өссө да тэриллэллэрэ былааннанар.
Сонуннар
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Окт 24, 2021 sakha, yakut, yakutia, yakutsk, медия, саха, сельское, улус, хозяйство, якут, якутия, якутск, サハ
«Улус медия» сайт хаартыската.
“Айылҕаҕа куһаҕан күн-дьыл диэн суох” дииллэр эрээри, тыа хаһаайыстыбатыгар эҥкилэ суох сыл тосхойбутун өйдөөбөппүн. Буолаары буолан, Саха сирэ курдук кылгас сайыннаах, кэмчи сииктээх, быһата, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанарга дьүөрэлэспэт килиимэттээх хотугу эрэгийиэҥҥэ остуоруйа олоҕун тэрийэр дэбигис кыайтарбат. Ону быйыл кэлэн ааспыт уот кураан сайыммыт өссө төгүл итэҕэттэ. Мантан аллара өрөспүүбүлүкэбит агро-бырамыысыланнай комплекса сүрүн көрдөрүүлэргэ 9 ый түмүгүнэн хайдах-туох туруктааҕын билиһиннэрэбит.
Сүөһү аҕыйыыр, ынах эбиллэр
Ынах сүөһү бары киэптээх хаһаайыстыбаларга 238185 ахсааннаах иитиллэн турар. Ол эбэтэр былырыыҥҥы туһааннаах кэм көрдөрүүтүттэн 0,5 %-нан аҕыйах. Ити иһигэр ынах төбөтө 79339-ка тиийэн 4,5 %-нан эбиллии бэлиэтэннэ. Маны исписэлиистэр тыа сирин ыалыгар 35 тыһыынчаны “тэбэн” биэриэхтээх ынаҕы харыстаан, былырыын күһүн идэһэҕэ ыччат сүөһүнү хото туттуунан быһаараллар.
Сылгы ахсаана былырыыҥҥы таһымыгар турар. Аһаҕас халлаан анныгар кыстыыр айылҕа оҕото кыһарҕаннаах тымныы кыһын охсон, төрүөҕэ аанньа тахсыбата. Сибиинньэ ахсаана – 20662 төбө, бу көрдөрүү былырыыҥҥы таһым 82,5 %-гар тэҥнэһэр. Ити оннугар таба (171916) 2,2 уонна көтөр (950913) 13,5 %-ныынан эбилиннилэр.
Төрүөх төрдө – сиэмэлээһиҥҥэ
Быйыл сиэмэлэниэхтээх 61756 ийэ сүөһү баарыттан искусственнай сиэмэлээһин былааныгар 34,5 тыһ. төбө турар (55,8 бырыһыана хабыллыахтаах). Отчуоттанар кэмҥэ “Сахаагроплем” СБТ былаанын 67,2% толорон, төрүөх биэриэхтээх сүөһү 37,6 %-ын хапта. Бары киэптээх хаһаайыстыбаларга 23198 ынах сиэмэлэннэ (ааспыт сыл туһааннаах кэмиттэн 699 төбөнөн элбэх), ити иһигэр ыаллар кэтэх хаһаайыстыбаларыгар – 8499, бааһынай хаһаайыстыбаларга – 6561, тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэлэригэр – 8138 төбө.
Улуустардааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениеларын дааннайдарынан, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн ынах 82,6 бырыһыана ууланан, 66432 ньирэй төрүөҕэ ылылынна (былырыыҥҥы туһааннаах кэм көрдөрүүтүттэн 3 %-нан ордук). Биэ 57,6 бырыһыана ууланан, 68327 кулун (0,5 %-нан аҕыйах), ийэ таба 52,4 бырыһыана ууланан, 41364 тугут (3 %-нан аҕыйах) төрөөтүлэр.
Эт-үүт үөтэлээбэт, сымыыт – дэлэй
Үүт баалабай ыама 126684,7 туонна (былырыын баччаҕа ыаммыт кээмэйтэн 3,2 %-нан аҕыйах) буолла. Хаалыы тахсыбыт төрүөтэ – саас уһуннук хатаан, хаһаайыстыбалар сайылыкка хойутуу көһүүлэрэ, ону тэҥэ курааннаан, уот туран, сүөһү мэччирэҥэ мөлтөҕө.
Ыаммыт үүттэн төһөтө тутулунна? Быйыл ыаммыт үүтү 20 улууска уонна Дьокуускай куорат уокуругар 35 соҕотуопкалыыр тэрилтэ тутара быһаарыллыбыта. Ынах сүөһүнү иитиини судаарыстыба өйүүр мэхэньииһимэ уларыйбытын аахсан, 2021 сылга 57421 туонна үүтү соҕотуопкалыыр былаан ылыллыбыта. Балаҕан ыйын 1 күнүнээҕи туругунан, 41978,5 туонна тутулунна, ол эбэтэр былааннаммыт кээмэйтэн 73,1 бырыһыана.
Сүөһү уонна көтөр этин оҥорон таһаарыы тыыннаах ыйааһынынан 4324,2 туоннаҕа тэҥнэстэ. Бу көрдөрүү ааспыт сыл баччатыгар оҥоһуллубуттан 11,8 %-нан итэҕэс. Намтааһын сылгыны төрүөҕэ аҕыйаҕынан эккэ туттуу 24,1 %-нан түспүтүттэн таҕыста. Итиэннэ көтөр этин оҥоруу кээмэйэ эмиэ балачча аҕыйааһына (21,4 %-нан) сүрүн оҥорон таһаарааччы – “Сайсары” АУо (Нерюнгритааҕы көтөр фабриката) ааспыт сыл бүтүүтүгэр үп-харчы өттүнэн кыпчыттаран, бройлер сымыытын хойутаан баттаппытыттан төрүөттээх.
Оттон сымыыты оҥорон таһаарыы 28,1 %-нан эбиллэн, 117253,1 тыһ. устуука буолла.
Кураан сайын үүнүүнү сарбыйда
Быйыл саас өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 46717 гектарга тыа хаһаайыстыбатын култуурата ыһыллыбыта: итинтэн туорахтаах култуурата – 10618, хортуоппуйа – 6556, аһаҕастык үүннэриллэр оҕуруот аһа – 1340, сүөһү аһылыгар аналлаах култуура – 28203.
Сайын саҕаланыытыгар уһуннук ардаабакка, сир-уот кууран-хатан, тыа хаһаайыстыбатын култуурата уонна от мөлтөхтүк үүннүлэр. Сорох улуустарга аһыҥа турда. Ону тэҥэ Куорунайга, Намҥа, Сунтаарга уонна Бүлүүгэ ойуур уота тэнийэн, быһыыны-майгыны уустугурда сырытта.
Отчуоттанар кэмҥэ 9350 гектартан баалабайынан 9639 туонна туорахтаах култуура хомуйулунна (былырыыҥҥыттан 5 %-нан ордук, гектартан ортотунан 10,3 ц үүнүү ылылынна).
Бу кэмҥэ хортуоппуй хомуура, сүнньүнэн, түмүктэннэ: 6496 гектартан эбэтэр ыһыллыбыт иэниттэн 99 бырыһыана хостонно. Орто үүнүү гектартан 89,8 ц (2020 с. гектартан 115,3 ц этэ). Барыта 58368 туонна хостонно (былырыыҥҥы туһааннаах кэм көрдөрүүтүттэн 18 %-нан аҕыйах).
Оҕуруот аһа эмиэ ыһыллыбыт иэниттэн 99 бырыһыана хомуйулунна. Гектартан ортотунан 133,8 ц үүнүү (былырыын 186,7 ц этэ) ылыллан, 26850 туонна (ааспыт сыл баччатыгар баартан 14% итэҕэс) оҕуруот астанныбыт.
Өрөспүүбүлүкэ улуустарыгар 392804,1 туонна от кэбиһилиннэ. Бу көрдөрүү былырыыҥҥыга 12 %-нан тиийбэт. Сүөһүгэ дороххой аһылык чычырбаһын ситэрэргэ анаан мобильнай биригээдэлэр былаан ылынан, ыраах быраҕыллан сытар сирдэргэ тиийэн оттоотулар. Кинилэр күүстэринэн 37470,3 туонна от бэйэ туһанарыгар уонна атыыга анаан бэлэмнэнилиннэ.
Маны таһынан 22921 туонна (-14,8%) сиилэс угулунна, 10671 туонна (-22%) сенаж сууланна.
Бааһынайдары өйөөһүн күүһүрэр
Быйыл “Агростартап” гранын ылар баҕалаахтар өрөспүүбүлүкэ бары улуустарыттан сайаапка киллэрбиттэриттэн бырайыагы көмүскүүргэ 158 кыттааччы аһарыллыбыта. Кинилэр холбоон 336 мөл. солк. суумалаах өйөбүлү көрдөөбүттэрэ. Куонкурус хамыыһыйата бырайыагы көмүскээһин түмүгүнэн 38 саҕалааччы пиэрмэргэ 127,5 мөл. солк. суумалаах “Агростартап” гранын биэрдэ. Кинилэр истэриттэн 16-та эт уонна үүт хайысхалаах ынах сүөһүнү, 11-рэ сылгыны иитиини сайыннарыыга ананна. 5 пиэрмэр көтөрү иитэр, 3 пиэрмэр оҕуруот аһын уонна бурдугу үүннэрэр былааннаахтар. Кыайыылаахтар истэригэр таба иитиитин, балыктааһыны уонна сир аһын астааһыны сайыннарар бырайыактаахтар бааллар.
Дьиэ кэргэн пиэрмэлэрин сайыннарыыны өйөөһүҥҥэ Амма, Үөһээ Бүлүү, Бүлүү, Куорунай, Мэҥэ Хаҥалас, Нам, Ньурба, Өлүөхүмэ, Сунтаар, Таатта, Уус Алдан, Хаҥалас, Чурапчы улуустарыттан 19 пиэрмэр хапсан, 176,6 мөл. солк. кээмэйдээх үп тиксэриллиэҕэ.
Сүөһүнү иитэр хаһаайыстыбалары үп-харчы өттүнэн чэбдигирдии бырагыраамата быйыл салҕанан, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 375,8 мөл. солк. көрүллүбүтэ. Сүүмэрдээһин түмүгэр 145 хаһаайыстыба, ол иһиттэн 101 бааһынай хаһаайыстыба, талыллан бырагыраама өйөбүлүнэн туһанар буолла.
Салаалары сайыннарар көмөлөр
Быйыл племенной ыччат сүөһүнү атыылаһыыга 128,2 мөл. солк. көрүллүбүтэ, ол иһигэр федеральнай бүддьүөттэн – 117,9 мөл. солк., өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн – 10,3 мөл. солк. Тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччулар өрөспүүбүлүкэ племенной хаһаайыстыбаларыттан 730 убаһаны, 237 ынах сүөһүнү, 25 сибиинньэни атыыластылар. Өрөспүүбүлүкэ таһыттан 150 тиҥэһэни атыылаһан аҕаллылар: Бүлүү улууһунааҕы “Тыымпы” ПК Красноярскай кыраайтан кыһыл эриэн боруода 50 бургунаһы, “Батамайдааҕы” ХЭУо (Ленскэй) Архангельскай уобаластан холмогор боруода 100 бургунаһы ыллылар. Ону тэҥэ килиэккэлээх кыылы иитээччилэр Татарстантан 400 кииһи атыыласпыттарын аҕалыахтара.
Көтөрү иитии салаатын сайыннарыыга 419,2 мөл. солк. тиксэрилиннэ. Бырамыысыланнай төрүккэ үлэлиир тэрилтэлэр 9 ый түмүгүнэн 100285,7 тыһ. устуука сымыыты оҥорон таһааран, 752,8 мөл. солк. суумаҕа батардылар. Ол эбэтэр ааспыт сыл туһааннаах кэмиттэн 25,7 %-нан элбэх сымыыты ыллылар. Ити иһигэр “Дьокуускайдааҕы көтөрү иитэр фабрика” АУо 45,2% эптэ (57685,2 тыһ. сымыыт).
Түргэнник ситэр салааны сайыннарыы дьаһалларын олоххо киллэрэн, көтөр иитэр фабрикалар нэһилиэнньэҕэ 76006 сымыыттыыр кууруссаны уонна чоппуусканы атыылаатылар. Бу көрдөрүү былырыыҥҥытааҕар 17,6 бырыһыанынан ордук. Дьокуускайдааҕы фабрика 56031, “Сайсары” АУо (Нерюнгри) 11553, “Новай” сопхуос” АУо (Мииринэй) 8422 төбөнү батардылар.
Сибиинньэни иитииттэн ылыллар бородууксуйаны элбэтэр туһуттан бу салааны өйөөһүҥҥэ 96,1 мөл. солк. тиксэриллибитэ. “Хатастааҕы сибиинньэ комплекса” ХЭУо уонна “Сибиир” ПТХК 9 ыйга 576,9 туонна эти оҥорон таһаардылар. Отчуоттанар кэмҥэ 136 мөл. солк. суумаҕа 517,9 туонна сибиинньэ этин батардылар.
Ити хаһаайыстыбалар өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо этинэн хааччыналларын тупсарарга анаан 1,5-2 ыйдаах сибиинньэ оҕолорун улуустарга атыылааһыны тэрийдилэр. Барыта 3797 төбө батарыллан, ааспыт сыллааҕыны 5,3 %-нан куоһарда.
Саҥалыы сэбилэнии – сарсыҥҥыны тэринии
Тыа хаһаайыстыбатын потребительскай кэпэрэтииптэрин матырыйаалынай-тэхиньиичэскэй базаларын бөҕөргөтөр инниттэн үүтү уонна эти астыыр саҥа тиэхиньикэ-тэрил атыылаһалларыгар, буойуна сыаҕын туталларыгар анаан “Амма”, “Чурапчы”, “Дүпсүн” (Уус Алдан), “Якутнацпродукт” (Мэҥэ Хаҥалас), “Бөртө Ас” (Хаҥалас), “Дьааҥы бородууктата” (Үөһээ Дьааҥы) кэпэрэтииптэргэ субсидия көрүҥүнэн 44,8 мөл. солк. кээмэйдээх грант үбэ бэрилиннэ. Грант ылааччылар хас биирдии 3 мөл. солкуобайдарыгар 1 үлэ миэстэтин таһаарыахтаахтар уонна бородууксуйаны батарыыны 8% улаатынныарыахтаахтар.
Сиртэн үүнүүнү ылыыга үлэлэһэр хаһаайыстыбалар базаларын хаҥатыыга, саҥардыыгаэмиэ өйөбүл оҥоһуллар. Ол курдук, Амма Сэргэ Бэһигэр А.К. Фомин бааһынай хаһаайыстыбата 500 туонна оҕуруот аһа батар истээх эбийиэгин алтынньыга үлэҕэ киллэриэҕэ. “Якутопторг” АУо 2,5 туонна хортуоппуйу харайар тутуута саҥалыы сөргүтүллэр. Өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн ити эбийиэктэри тутууга 29,6 мөл. солк. кээмэйдээх өйөбүл оҥоһулунна. Тулагы Сыырдааҕар “Саюри” ХЭУо сылы эргиччи үлэлиир тэпилииссэтин комплексын 3-с уочарата сэтинньигэ үлэҕэ киирэрэ былааннанар.
Сүөһү аһылыгын оҥорон таһаарыыны сайыннарыыга тосхоллоох муниципальнай бырагыраамалары өйөөн, кыттыгас үбүлээһиҥҥэ быйыл өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 105 мөл. солк. тиксэрилиннэ. Барыта 16 улуус сүүмэрдээһини ааспыта. Улуустар бу сыалга бүддьүөттэриттэн 97,9 мөл. солк. көрбүттэрэ.
Түмүк оннугар
Тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы бырагырааматын өйөөһүҥҥэ быйыл өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 10 млрд 241,6 мөл. солк., федеральнай бүддьүөттэн 638,6 мөл. солк. көрүллүбүтэ. Алтынньы 1 күнүнээҕи туругунан, үбүлээһини толоруу 81,6 бырыһыаҥҥа тэҥнэстэ. Бу иһиттэн өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 8 млрд 681,5 мөл. солк., дойду хааһынатыттан 198,1 мөл. солк. тиксэрилиннэ. Быйыл муниципальнай оройуоннар уонна куораттардааҕы уокуруктар тыа хаһаайыстыбатын үлэтин өйөөһүҥҥэ судаарыстыба сорох боломуочуйаларын толороллоругар анаан 5 млрд 762,9 мөл. солк. кээмэйдээх субвенция көрүллэн турар. Мантан отчуоттанар кэмҥэ 5 млрд 151,5 мөл. солкуобайа тиксэрилиннэ. Ити иһигэр кэтэх сүөһүлээх ыалларга 1 млрд 69,4 мөл. солк. (туолуута – 85,3%) бэрилиннэ. Сүөһү бородууксуйатын оҥорон таһаарыыны, астааһыны итиэннэ сиртэн үүнүүнү ылыыны хааччыйар хайысхаларга 2 млрд 792,7 мөл. солк. (97,6%) тустаахтарга тиэрдилиннэ. Оттон 9 ый түмүгүнэн 17 млрд 660,6 мөл. солк. кээмэйдээх тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйата оҥоһуллан таҕыста. Былырыыҥҥы туһааннаах кэм таһымыгар тэҥнээтэххэ, 97,3 бырыһыана оҥоһулунна.
Василий Никифоров
Подробнее: https://ulus.media/article/28051
Навигация по записям
Олохтоох маҕаһыыннарга тоҕо үүттэн оҥоһуллар бородууксуйа аҕыйаата?
Төрдүс промышленнай революция уонна эдэр ыччат
от adminNB
Похожая запись
Республика Саха (Якутия)
В Якутии принят государственный бюджет республики на 2023 год
Ноя 30, 2022 adminNB
Республика Саха (Якутия) Сахалыы Хангалас
Сылгыhыттар эбии көрүллэр үп сыспай сиэллээҕи дэлэтэргэ төһүү буолуоҕар эрэнэллэр
Ноя 28, 2022 adminNB
Мнение эксперта Республика Саха (Якутия) Сахалыы
ТЫА ХАҺААЙЫСТЫБАТЫН САЙДЫЫТЫГАР ТӨҺӨ ҮП КӨРҮЛЛҮӨЙ?
Ноя 27, 2022 adminNB
Добавить комментарий Отменить ответ
Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *
Комментарий *
Имя *
Email *
Сайт
Δ
Поиск
Свежие записи
В Якутии принят государственный бюджет республики на 2023 год
Сылгыhыттар эбии көрүллэр үп сыспай сиэллээҕи дэлэтэргэ төһүү буолуоҕар эрэнэллэр
ТЫА ХАҺААЙЫСТЫБАТЫН САЙДЫЫТЫГАР ТӨҺӨ ҮП КӨРҮЛЛҮӨЙ?
О роли М.Е. Николаева в развитии сельского хозяйства Республики Саха
В Чурапчинском районе презентовали пилотный проект по развитию сельского хозяйства
Свежие комментарии
adminNB к записи Моменты ярмарки «Рыба Якутии — 2022»!
adminNB к записи В Якутии сбор картофеля, зерну и овощей составляет всего треть от плана – власти винят погоду
adminNB к записи Помощь фермерам на сенокосе и уборке урожая!
adminNB к записи Фермер Розалия Петрова: «Первый урожай молодого картофеля поступит в продажу уже в начале августа»
https://sites.google.com/view/buy-serge-mouille/ к записи О пространственном развитии и территориальном управлении в контексте народосбережения в Республике Саха
|
oscar
|
Саҥа талыллыбыт Солоҕон нэһилиэгин баһылыга Александра Павловна Александрова, өбүгэбит үтүө үгэһин салҕаан, чугастааҕы кыра күөллэргэ күһүҥҥү муҥханы тэрийэри көҕүлээтэ. Бу күннэргэ Чохооной, Сытыган, Таала күөллэрин муҥхалыырга түөрт уончалыы киһи кытынна. Ордук Сытыган күөлэ, элбэх лэһигирэс собонон күндүлээн, дьонун-сэргэтин үөртэ. Манна сылдьыбыт дьон, куул аҥаардыы инчэҕэй собону ылан, илии тутуурдаах, өттүк харалаах тиийэн, дьиэ кэргэттэрин уот диэки көрдөрдүлэр. Айылҕабыт бэрсиититтэн нэһилиэкпит кырдьаҕастардаах ыалларыгар биирдии солуур собону түҥэтэн, үөрбүт ыал үксээтэ.
Быйыл күһүн 97 сааһын туолбут улууспут Бочуоттаах олохтооҕо, бар дьоно ытыктаан Сэбиэт Маарыйа диэн ааттыыр Мария Григорьевна Тарасова дойдутун дьонугар, ыччатыгар бары үтүөнү баҕаран туран, Солоҕон нэһилиэгин салалтатыгар, дьокутааттарыгар барҕа махталын тиэрдэр. Минньигэс собо миинин хайгыы олорон, Мария Григорьевна сүдү кырдьаҕаспытын Уустарабыһы ахтан-санаан ааста. Семен Григорьевич Алексеев-Уустарабыс Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр муҥханы баһылаан-көһүлээн тэрийэн, бар дьонун аччыктыыртан быыһаабытын саас-сааһынан сэһэргээтэ, үтүө үгэс умнуллубатаҕыттан долгуйда.
Александр Тарасов, нэһилиэк Бочуоттаах олохтооҕо
Тарҕат:
Санааҕын суруй
Ааккыт-суолгут
Отправить
Отменить
Бүтэһик сонуннар
Дьон
Нарыйаана Данилова: "Бойобуой доҕотторун туһугар олоҕун толук уурда"
1996 сыллаахха хаһыат эйгэтигэр саҥардыы сыстыбыт эдэр үлэһит Чечня сэриитигэр сиэртибэ…
Уопсастыба
Күнтэгил, Сахат, Аламай
Култуура
Монголия киинэтин күннэригэр ыҥыраллар
Сонуннар
Арктика өссө биир улууһугар түргэн интэриниэт киирдэ
Сонуннар
"Кыым" хаһыат байыастарга таҥаһынан көмөнү ыытта
© 2022 KYYM.RU
«КЫЫМ»
Тэрийэн таһаарааччы: “Ситим” медиа-бөлөх ХЭУо
Сүрүн эрэдээктэр:
М.Г. Дегтярева
Эрэдээксийэ аадырыһа: 677027, Дьокуускай к., Киров уул. 18, В блок, 710 оф.
Аан ситим нүөмэрэ:
+7 (914) 820-09-75
Биллэрии өҥөтө:
+7 (924) 367-01-56, +7 (4112) 34-05-03
Реклама өҥөтө:
+7 (914) 280-11-20, +7 (4112) 42-59-47
E-mail : kyymgazeta@gmail.com
Сибээс, информационнай технология уонна маассабай коммуникация эйгэтин кэтээн көрөр федеральнай сулууспа 08.05.2019 бэлиэтэммит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-75678
|
oscar
|
Ко́рсика (фр. Corse [kɔʁs], Халыып:Lang-co, ит. Corsica) — Средиземном улаханынан төрдүс арыы. Это один из 27 регионов Франция 27 эрэгийиэниттэн биирдэстэрэ. Ол гынан баран атын эрэгийиэннэртэн туспа стаатустаах — Корсика Сирин Түмэтэ (фр. Collectivité Territoriale de Corse). Киин куората — Аяччо. Олохтоохторун ахсаана — 314 486 (2011) киһи (Францияҕа 25-с), сүнньүнэн корсиканецтар.
Ис хоһооно
1 Географията
2 Биллэр дьоно
3 Эбии көр
4 Литература
5 Сигэлэр
ГеографиятаПравить
Корсика спутниктан
Сирин иэнэ 8680 км². Корсика эрэгийиэҥҥэ Соҕуруу Корсика уонна Үөһээ Корсика дэпэртээмэннэр киирсэллэр.
Арыы ортотугар 3000 миэтэрэ үрдүктээх хайалар бааллар. Өрүстэрэ, хайа үрэхтэрэ буолан аал сылдьыбат: Гравона, Рестоника, Тараво, Тавиньяно, Риццанезе уо.д.а. Ордук бөдөҥ өрүһэ — Голо (90 км).
Биллэр дьоноПравить
Корсикаҕа (Аяччо) Наполеон Бонапарт, Аббатуччи диэн байыаннайдар дьиэ кэргэттэрэ төрөөбүттэрэ. Сорох сабаҕалааһынынан Корсикаҕа Христофор Колумб төрөөбүт буолуон сөп.
Эбии көрПравить
Фронт национального освобождения Корсики
Озеро Ротондо
ЛитератураПравить
Корсика // Брокгауз уонна Ефрон энциклопедическай тылдьыта: 86 туомнаах (82 т. уо. 4 эб.). — СПб., 1890—1907.
|
oscar
|
Улахан Араҥас (латыынныы Ursa Major) — хотугу халлаан сулустарын бөлөҕө. Халлааҥҥа көстөр иэнэ 1280 квадрат кыраадыс (сулустар бөлөхтөрүгэр үһүс улахан).
Улахан Араҥас
Сэттэ сулуһа тутаахтаах хомуоска маарыҥныыр халыыбы көрдөрөр.
Икки сулустара Алиот уонна Дубхе 1,8 сулус улаханнаахтар. Хомуос икки кытыы сулустартан (α уонна β) Хотугу сулуһу булуохха сөп.
Кулун тутар уонна муус устар ыйдарга ордук көстөр.
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Улахан_Араҥас_(сулустар_бөлөхтөрө)&oldid=285585»
|
oscar
|
Идеология ыар тыыныгар саба баттатан олорбут урукку иэдээннээх олохпутун саныыбын. Кыргыллан, симэлийэн сүтэн хаалбакка, сап саҕаттан салҕанан, улуу омук эмтэркэйэ буоларбытын туоһулаан сайдыылаах олох эргииригэр олорсон өрө охсон таҕыстыбыт.
Ол туоһута – өй-санаа сайдыытын муҥур уһугар сахалар атын омуктар ааттаахтарын кытта биир кэрдиискэ турабыт. Улуу быһыйдар, сымсалар, аан дойду Олимпиадатын үрдүк кэрдииһигэр тахсыбыттарга сахалар бастакы миэстэҕэ бааллар.
Маннык омук бэйэтин сокуоннай быраабын туһанан сирдээх-уоттаах, айылҕалаах буолуохтааҕар ханнык да саарбахтааһына суох, бэйэтин быраабын туһанарыгар ким да мэһэйдэһиэ суохтаах. Наада буолар түбэлтэтигэр “хатыламмыты сүүстэ хатылаа” диэн норуот өһүн хоһооно баар. Ол өс хоһоонугар олоҕуран өссө төгүл хатылаан этэбин: “Саха омук бэйэтин сирин, айылҕатын тутан олорон инники олоҕун оҥосторугар толору бырааптаах. Бу туһунан Конституцияҕа уонна Аан дойду норуоттар бырааптарын Устаабыгар сурулла сылдьар. Российскай Федерацияны кытта сыһыан Федеративнай дуогабардарынан быһаарыллыахтаахтар. Олох сорох салааларыгар интеграционнай сыһыаннаһыылар хайаан да тутуһуллуохтаахтар. Өскөтүн маннык сыһыаннаһыылар олохтонор түгэннэригэр Саха сирин төрүт олохтоохторо уонна РФ икки ардыларыгар тэҥ быраапка, көҥүлгэ олоҕурбут историческай докумуоннар суруллан илии баттаныахтара.
Дьэ маннык норуоттар икки ардыларыгар дьиҥнээх доҕордуу сыһыан олохтонноҕуна саҥа Россия хаһан да өлөн-охтон биэриэ суоҕа. Холобур аҕалабын: Сэбиэскэй Сойуус норуоттарын быраабын, көҥүлүн сиргэ-буорга тэпсэн идеология күүһүнэн хам баттаабыта. Ол иһин Сэбиэскэй Сойуус кыра омуктара, нууччалар да бары ол коммунистическай тутулу абааһы көрөллөрө, өстүйэллэрэ, Сэбиэскэй Сойуус ыһыллан сүтэр кэмин кэтэһэллэрэ. Ити норуот хаанын тохпут сүөһү курдук үүрүллэ сылдьыбыт кэммит 73 сыл устата салҕанан барбыта.
Билигин саҥа сайдыылаах олоххо үктэммит Саха сирин олохтоохторо демократическай, прогрессивнай хайысханы тутуһаммыт, национальнай интэриэстэрбитин олоххо киллэрэн норуокка тарҕатан сокуоннай төрүккэ киллэриэхтээхпит. Ол национальнай интэриэспитигэр эппиэттиир дьаһаллар тустарынан ааттаталыыр буоллахха:
1. Саха тылын бастакы миэстэлээх государственнай тыл быһыытынан билинэн иитэр-үөрэтэр тэрилтэлэртэн саҕалаан общественнай түмсүүлэргэ, бары мунньахтарга сахалыы сурук-бичик туттулларын ситиһиэххэ. Нуучча тыла государственнай тыл быһыытынан нууччалар бөлөхтөөн олорор сирдэригэр уонна Россияны кытта сыһыаҥҥа туһалаах буолара саарбаҕа суох.
2. Сэбиэскэй Сойуус Конституциятын сүрүн Ыстатыйата «Свобода, равенство наций и братство».
3. Саҥа Россия Конституциятын сүрүн ыстатыйата – «Право наций, свобода наций и свобода слова».
Сэбиэскэй уонна саҥа Россия Конституцияларын ити ыстатыйаларын тэҥнээн көрүҥ, туох уратылардаах эбитий? Сэбиэскэй Сойуус Конституциятыгар омук бырааба уонна тылга көҥүлэ диэн отой суох. Саҥа Россия Конституциятыгар киһи, омук бырааба, көҥүлэ бастакы миэстэҕэ турар. Ол быраабын омук тыллаах буолан, тылынан таска таһааран көмүскүүр. Арҕааҥы эйгэ дойдуларыгар киһи быраабын, тылга быраабын олус күүскэ көмүскүүллэр. Ити холобурдарга биһиги, сахалар, хаһан үөрэнэрбит буолла?!
Пётр ГУЛЯЕВ,
быраабы көмүскээччи.
Нам улууһа,
Түбэ нэһилиэгэ.
Поделиться ссылкой:
Facebook
WhatsApp
Twitter
Telegram
Печать
Похожая запись
Туспа көрүүлээх учуонай этэ
31 Июл 2022 tuymaada
Хаһыат нөҥүө кэпсэтии туһата
16 Авг 2020 tuymaada
Голикова предложила ввести нерабочие дни с 30 октября по 7 ноября
20 Окт 2021 tuymaada
Навигация по записям
Европарламент принял резолюцию с призывом отключить Россию от SWIFT
Аһаппыт суорум арыаллаабыта буолуо
Добавить комментарий Отменить ответ
Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *
Комментарий
Название*
Электронная почта*
Веб-сайт
Сохранить моё имя, email и адрес сайта в этом браузере для последующих моих комментариев.
КЭЛИҤҤИ ТАҺААРЫЫЛАР
Патриарх Кирилл призвал руководство России к «повороту на Восток»
5 Дек 2022
Число погибших при взрыве газа в доме в Нижневартовске возросло до шести
4 Дек 2022
2 Дек 2022
Небензя назвал инициативу о трибунале по Украине попыткой покрыть беззаконие Запада
1 Дек 2022
Итальянский журналист Палмери: бан сборной России справедлив
30 Ноя 2022
Энергетики назвали ситуацию на Украине близкой к катастрофической
29 Ноя 2022
Гендиректор «Зенита» назвал виновника массовой драки в матче со «Спартаком»
28 Ноя 2022
Россиянам рассказали о риске переводов денег между своими счетами
27 Ноя 2022
Ротавирус у детей. Чем при кишечном гриппе поможет пробиотик?
26 Ноя 2022
Сербы пришли на матч чемпионата мира в футболках российской сборной
25 Ноя 2022
В каком возрасте снимается с воинского учета рядовой: по достижении 50 или 51 года?
24 Ноя 2022
Аналитики Bloomberg сообщили о «крахе» платежной системы «Мир»
23 Ноя 2022
Комментарийдар
Кугдаров к записи Диктатура уонна демократия
Мета
Войти
Лента записей
Лента комментариев
WordPress.org
О нас
Сетевое издание TUYMAADA.RU. Свидетельство о регистрации СМИ Эл № ФС77-71324 от 17 октября 2017 г. Выдано Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций.
|
oscar
|
Сайын быстах кэмҥэ үлэ булан хамнастанар оҕо элбэх. 14-18 саастаах оҕолор үөрэхтэрин кэннэ иллэҥ кэмнэригэр эбэтэр сынньалаҥнарыгар үлэлииллэрэ сокуонунан өйөнөр.
Быстах кэмҥэ үлэлиир оҕолор көмө харчыны ылар кыахтаахтар. Дьарыктаах буолуу киинэ оҕолорго хамнастарыгар эбии 5 727,75 солк. биэрэр.
Обургу оҕолору үлэнэн хааччыйан биһиги инникитин үлэһит, эппиэтинэстээх уопсастыба дьонун иитэн таһаарабыт.
Көмөнөн туһаныыга сайаапкаларгытын көҥүл формаҕа суруйан orrsp211463@mail.ru электроннай почтаҕа ыытыаххытын сөп.
Эбии ыйытыыларгытын төлөпүөнүнэн биэриэххитин сөп:
318574,
318512
Сонуннар
01.12.2022 | 11:00
Ыччаппыт талаанынан сөхтөрдө
01.12.2022 | 10:00
Сэргэх көрсүһүү
01.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
01.12.2022 | 09:30
Дьокуускайга — бастакы харыйа уота
01.12.2022 | 09:00
Владимир Трегубов: «Дьокуускайга дьиэ тутуута биир кэлимник барыа»
30.11.2022 | 22:38
Сүдү үлэтэ — духуобунай нэһилиэстибэбит
30.11.2022 | 18:30
Босхо юридическай көмө
30.11.2022 | 18:00
Дьонноох киһи тутайбат
30.11.2022 | 17:30
Үлэбит дьоһун сыанабыла
30.11.2022 | 16:58
5555 киһи дьыктаан суруйда
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
'''Мигалкин Иван Васильевич''' - саха норуодунай бэйиэтэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ.
|
oscar
|
Онуоха РФ территориятыгар «Цептер» мааркалаах иһити атыылыыр «ЦЕПТЕР Интернациональ» ХЭО докумуон бөҕөтүн тиһэн ыыппыт. Россияҕа дьиҥнээх «Цептергэ» сыһыана суох эрээри, эмиэ ити логотибы туһанар, ханна оҥоһуллубута биллибэт «Нaus Muller Zepter» диэн фирма иһити-хомуоһу атыылыыр эбит. Оттон сэрэйдэххэ, «аймахтарбыт» кытайдар обургулар дьыалалара буолуохтаах. Дьиҥнээх «Цептер» иһитэ Италияҕа оҥоһуллар эбит. Уонна табаар аатыгар «Нaus Muller Zepter» диэн суруйбаттар үһү, көннөрү «ZEPTER» эбэтэр «ZEPTER International» дииллэр эбит.
|
oscar
|
Саҥа сыл маҥнайгы, үбүлүөйдээх улахан, бэлиэ тэрээһининэн буолла,тохсунньу 15 күнүгэр, Үлэ кыһыл Знамята, Бочуот Знага уордьаннар кавалердара, Саха АССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Кэбээйи, Нам оройуоннарын Бочуоттаах гражданина, кыраайы үөрэтээччи Василий Егорович Колмогоров төрөөбүтэ 100 сылыгар.
Тэрээһин буолан ааста И. Е. Винокуров аатынан Намнааҕы педколледжка. Бу тэрээһиҥҥэ анаан оҥоһуллан турда, дириҥ ис хоһоонноох, Нам улуустааҕы библиотека оҥорбут, Василий Егрович олорбут олоҕун , үлэтин, дьиэ кэргэнин кэпсиир кинигэлэрин быыстапката.
Быыстапкаҕа киирбиттэрэ Василий Егорович туһунан ахтыылар, Кэбээйигэ, Намҥа үлэлээбитин туһунан кинигэлэр, ыстатыйалар.
Үөрүүлээх, үбүлүөйдээх тэрээһиҥҥэ кыттыыны ыллылар Юрий Иннокентьевич Слепцов – Нам улууһун Аҕа баһылыга. Иван Иванович Левин – Кэбээйи улууһун Аҕа баһылыга, Сииттэ нэһилиэгин Аҕа баһылыга – Семен Тимофеевич Тимофеев.
Егор Михайлович Ларионов, Гаврил Гаврильевив Местников, Никифор Дмитриевич Терехов, Роза Андреевна Иванова, Кэбээйи улууһун делегацията уонна Василий Егорович Колмогоров оҕолоро — Василий Васильевич Колмогоров, Иван Васильевич Колмогоров, Мария Васильевна Сайдыкулова, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ уо.д.а. Тэрээһин биир тыынынан, үрдүк таһымнаахтык, истиҥник ааста.
|
oscar
|
“Дойдубутугар хааччахтар киирэ туралларынан уонна экономическай балаһыанньанан дьоҕус уонна орто бизнестаах дьоммутугар араас хабааннаах көмөлөрү оҥорбуппут. Ол эрээри билигин да дьоҕус, орто бизнеска кыаллыбатах боппуруостар бааллар”, – диэн иһитиннэрэр Ил Дархан Айсен Николаев предпринимательствоны салайар туһааннаах сэбиэт мунньаҕар.
Ил Дархан мунньахха предпринимательство эйгэтигэр өссө туох көмө киириэҕин иһитиннэрдэ. Бастатан туран, көмө коммунальнай өҥөлөрү төлөөһүҥҥэ киириэҕэ. Предпринимателлэр бырааптарыгар боломуочуйалаах Альбина Кычкина иһитиннэрбитинэн, билигин үгүстэр коммунальнай өҥөлөрүгэр иэстээх олороллор, ол түмүгэр туһааннаах тэрилтэлэр сылааһы, уоту, ууну биэрэллэрин тохтотон кэбиһэллэр. Предпринимателлэр сүрүн кыһалҕалара – коммунальнай өҥө сыаната үрдүгэ. “Билигин дьону аһатар тэрилтэлэр үксүн ууларыгар кыһалҕатыйан олороллор. Ону таһынан Алдан оройуонун предпринимателлэрэ уокка сыана үрдүгүн этэллэр”, – диэн иһитиннэрэр кини.
Айсен Николаев коммунальнай өҥөнү төлөөһүҥҥэ предпринимателлэртэн үгүс этии киирэ турарын, онон бу боппуруоһу бырабыыталыстыба, коммунальнай өҥөлөрү биэрэр туһааннаах тэрилтэлэр ырытан көрүөхтэрин наадатын этэн туран, кини быйыл сыана үрдээһинин тохтоторго, коммунальнай өҥөлөрүгэр иэстээх предпринимателлэргэ мораторий биллэрэргэ, Алдан оройуонугар уокка сыана үрдээһинин көрөргө сорудахтаата. Онон Ил Дархан этиитинэн ууга, уокка, ититиигэ иэстээх предпринимателлэргэ коммунальнай өҥөнү биэрэр тэрилтэлэргэ иэстэрин кыралаан төлөһөллөрүгэр кыах бэрилиннэ.
Иккиһинэн, мунньахха социальнай суолталаах аска-үөлгэ, табаарга сыана үрдээһинин боппуруоһун туруордулар. Сыана бэлиитикэтин судаарыстыбаннай кэмитиэтин салайааччыта Антонина Винокурова иһитиннэрбитинэн, социальнай суолталаах ас-үөл испииһэгэр кэлиҥҥи икки сылтан бэттэх оҕуруот аһа уонна фрукта эмиэ киирэн турар. Кини этэринэн, от ыйын 1 күнүгэр диэри биэдэмистибэ муниципальнай тэриллиилэри кытары бу испииһэги хаттаан көрүөҕэ. Ону сэргэ табаарга атыы сыанатын эбиигэ эмиэ кыһалҕалар баалларын эттэ. Бу боппуруоһунан кинилэр Антимонополия федеральнай сулууспатын кытары үлэлэһиэхтэрэ.
Түмүккэ Ил Дархан Айсен Николаев билиҥҥи балаһыанньаҕа Координационнай сэбиэт үлэтин-хамнаһын эмиэ уларытан биэриэхтээҕин, муниципальнай тэриллиилэри кытары быһаччы үлэлии олоруохтааҕын, предпринимателлэри кытары элбэхтэ көрсөн кэпсэтиэхтээҕин, кинилэр кыһалҕаларын быһаарыыга биир сүрүн оруолу ылыахтааҕын эттэ.
Аграфена КУЗЬМИНА
0
0
Навигация по записям
Гагарины кытта бастакынан сибээстэспит саха
Альберт Бүлүүйүскэй: «Киһи көттө!»
Маны ааҕыҥ
Айсен Николаев: Кыстыгы туоруурга көмө оҥоһуллуоҕа
Бүгүн Ил Дархан быһа биэриигэ тахсыаҕа
Ил Дархан нэдиэлэтэ (Балаҕан ыйын 12-18 күннэрэ)
Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ тирэх буолар соруктаах
Илиҥҥи экэнэмиичэскэй пуорум хаһааҥҥытааҕар да ситиһиилээхтик ааста
Уважаемые читатели!
Мы рады вам сообщить, что начал работу новый сайт «Саха Сирэ»!
Полную подборку новостей Якутии и Якутска читаете тут
Уопсастыба
Олохтоох эт сыаната тоҕо үрдүгүй? (ВИДЕО)
Уопсастыба
Тыллары сайыннарар сэргэх бырайыактар
Сонуннар
Бүгүн — инбэлииттэр күннэрэ
Уопсастыба
Нам улууһа: тупсарыы эйгэтигэр биир кэлим ситим
Көр. Аах. Туһан.
16+
Редакция аадырыҺа
677000, Дьокуускай куорат, Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: edersaas@mail.ru, gazetasakhasire@mail.ru
Edersaas.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев
Тэрийэн таһаарааччылар: «Сахамедиа РИИХ АО». Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77 — 74960 (25.01.2019)
Edersaas.ru саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Microsoft Windows диэн Microsoft корпорация оҥорбут операциялыыр системалар уонна туттааччы графика интерфейстарын сериялара. Windows диэн ааты Microsoft аан бастаан 1985 с. сэтинньигэ, туттааччы графика интерфейстарынан (GUI's) кэрэхсийии улаатан барбытын кэннэ, MS-DOS диэн систематыгар туттубута. Microsoft Windows аан дойду тус көмпүүтэр маркетын баhылаан ылбыта уонна кини иннинэ тахсыбыт Mac OS диэн системаны ситэн ааспыта. 2004 с. буолбут IDC салалтатын конференциятыгар, Windows операциялыыр система маркетын 90% ылар диэн этиллибитэ. Windows тиhэх клиент версията Windows Vista; тиhэх сервер версията Windows Server 2008.
|
oscar
|
Акрон (Akron), АХШ хотугулуу-арҕаа өттүгэр Огайо штаакка баар куората. Олохтоохторун ахсаана 211 тыһ. киһи (2004, пригородтарын кытта 690 тыһ. киһи). Машиностроительнай, тимири таҥастыыр, химическэй, шина оҥорор, бэчээт промышленноһа баар. Университеттаах.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Ыраас халлааммытыттан куттал суоһуоҕа диэн түһээтэхпитинэ түүлбүтүгэр суоҕа. Биһити үрдүбүтүнэн көтөн ааһар ракеталар иккис хамсатааччылара (вторая ступень – двигатель) улууспут сиригэр түһэллэр диэн ааспыт үйэ 90-с сылларыттан кэпсиир буолбуттара.
Ол гынан баран тиэхиникэ дьайыыта төһө буортулааҕын кэпсээбэт этилэр, бэйэбит билбэппититтэн иҥэн-тоҥон ыйыталаспат этибит. Бүлүү улуустарынан көтөр ракеталар – норуот хаһаайыстыбатыгар аналлаахтар (гражданскайдар), кыраһыынынан көтөллөр, онон буортулаах дьайыылара суох диэн кэпсииллэр.
С.П.Королёв туруорсуутунан Байконуртан космонавтары таһаарар ракеталар, норуот хаһаайыстыбатын ракеталара кыраһыын хамсатааччылаахтар, оттон байыаннай, сибээс, телевидение спутниктара олус ыраах орбитаҕа таһаарыллалларынан, ыардарынан (700 т. диэри) “Протон” диэн гептил уматыктаах ракетаны туһаналлар. 342 т. гептил, 342 т. азот тетраоксида – уматык, 6 т. – спутник каркааһа, 1 т. – үлэлиэхтээх аппараат. 1 т. аппарааты таһаараары 684 т. уматыгы тутталлар.
Космоска таһаарарга бастакы космическай түргэни (8,7 км/сек) ракета аҕыйах кэм иһигэр ылан, спутнигы суһаллык космоска таһаарыахтаах. Сыыһа-халты, урут-хойут үлэлээһин син биир баар, ол сүүһүнэн км сыыһаны биэрэр. Иккис хамсатааччы уматыга баранаары гыннаҕына ракета бөтө-бөтө үлэлиэн, туора булгуйуон сөп, ол иһин уматык тобоҕо баарына арааран (отстрел) кэбиһэллэр. “Протон” иккис хамсатааччытыгар 750 киилэ хаалар, арахсыбыт хамсатааччы сиргэ олус түргэнник түһэн иһэн хайа тэбэр. 3-5 көс үрдүккэ салгын суох, гептил бороһуога, умайбакка, тыал ханна салайарынан сиргэ түһэр. Сайын итии буолан салгыҥҥа симэлийэр, кыһын, туох да буолбакка, бэйэтинэн кэлэн түһэр. Гептил хаарга түстэҕинэ кытарар (окислитель – азот тетраоксида), иик сыта кэлэр буоллаҕына ол аата дьаат куттала суох боруогун 300 төгүл куоһарар.
Гептил – олус күүстээх дьаат. 1 грамм гептилинэн 1 мөл. киһини сүһүрдүөххэ сөп. Синильнэй кислотатааҕар 6 төгүл күүстээх дьайыылаах. Ууга олус үчүгэйдик суураллар. Буорга, оннооҕор тимиргэ кытта иҥэр. Букатыннаахтык симэлийиитэ – 20-30 сыл. Туох баар тыынар тыыннааҕы сүһүрдэр. Гептил кыра састаабын билэр кыах суох, ону быһаарар прибордар олус сыаналаахтар уонна аҕыйахтар. Гептил айылҕаҕа суох, биһиги дойдубутугар 40 000 туонна гептил оҥоһуллан, хараллан сытар. Нейротропнай, гепатотропнай, эмбриотропнай, гонадотропнай, тератогеннай дьайыылардаах олус кутталлаах дьаат. Туох баар харамайдары өрүһүллүбэт уларыйыыларга (мутацияларга) тириэрдиэн сөп. Айылҕаҕа, ханна түбэһэринэн, араас көрүҥнээх дьаакка кубулуйар.
Гептил (несимметричный диметилгидразин – НДМГ) азот тетраоксила диэни кытта холбостоҕуна ракеталарга олус эрэбил уматык буолар эбит. Азот тетраокисла (ОКА – 50) – хараҥа-кыһыл өҥнөөх олус көтүмтүө убаҕас. Эмиэ олус күүстээх дьаат, күүскэ сүһүрдэр дьайыылаах (“Справочник по токсикологии и гигиеническим нормативам опасных химических веществ” Институт биофизики. М., 1999 г.).
“Емец диэн Плесецкэй – ракеталар көтөн тахсар космодромнарыттан (Архангельскай уобалас) 40 км ыраах дэриэбинэҕэ 18, 20-30 саастаахтар дабылыанньаҕа эрэйдэнэр буоллулар, куртах бааһырыыта, үөскэ, бүөргэ, хабахха таас үөскээһинэ, онкология, күөмэй, тыҥа ыарыыта маассабайдаата. Сүрэх, тымыр, ньиэрбэ ыарыылара өрө турдулар. Барыта сэкириэт диэннэр ханнык даҕаны химическэй кээмэйдээһини ыыттарбаттар. (Оройуон балыыһатын терапевт – бырааһа М.Лохова суругуттан)”.
Гептилинэн сапараапкаламмыт ракеталар бойобуой дьуһуурустубаҕа туох да буолбакка уонунан да сыл туруохтарын сөп. Сүүһүнэн кыраадыс тымныыга гептил эрэ ракетаны хамсатар, ол иһин бары туһаналлар. “Протон” иккис хамсатааччыта Илин Сибиир муоратыгар түһүөхтээх, сыыһалартан, абаарыйалартан сылтаан 80% муораҕа, 20% Верхоянскай, Муома, Орто Халыма сиригэр түһэр. Барыта 2000 кэриҥэ көтүү оҥоһуллубут буоллаҕына гептил уматыктаах көтүү 500-тэн аҕыйах буолуон сатаммат. Онон биһиги улууспутугар сүһүрдэр дьайыыта саарбахтаммат.
1993 с. тохсунньу 12, олунньу 9, муус устар 1 күннэригэр Плесецкэйтэн таһаарыллыбыт “Космос-3М” ракеталартан биир сүһүөх – иккис хамсатааччы Орто Халыма Аллараа Хайыырдааҕар түспүтэ биллэр (“Халыма Долгуннара”, А.Н.Винокуров. “Опасность химического заражения очень большая!” 02.06.2006 г.). Алаһыай үрэх тыһыынчанан күөл таһымныыр уутун хомуйан муустаах акыйааҥҥа илдьэр. Гептил Алаһыай уутугар буккуллубут буоллаҕына нитрозодиметил буолан балыктары, кыыллары, сылгыны-ынаҕы сүһүрдүөн сөбө.
Хомойуох иһин, гептил дьайыытын быһаарар ханнык эмит үөрэтии барбытын билбэппит, арай соторутааҕыта Алаһыай таһыма тоҕо үрдүүрүн быһаарар бөлөх кэлэн барда диэбиттэрэ. Ол сылларга биир сайын Алаһыай үрдүгэр олорор, Аллараа Хайыырдаахтан ырааҕа суох Сыбаатай бөһүөлэгэр муҥурдаах ыарыыта өрө турбуттааҕа. Нэдиэлэ ахсын суһал көтүүнэн ыарыһахтары таспыттара, барыта 30-ча киһи ыалдьыбыта.
Сыбаатайтан аллараа баар Арҕахтаах, Өндөрүүскэ бөһүөлэктэртэн хас да киһи ол кэмҥэ муҥурдааҕын быстарбыта. Муҥурдаах – олус наадалаах уорган, кини киһи этэ-хаана сүһүрдэҕинэ (отравление организма) ыалдьан, аһарар, оттон сүһүрүү улахан буоллаҕына бэйэтэ эмсэҕэлээн, быһылларга тиийэр. Чинчийии түмүгүнэн, сылгы хаһылыгыттан үрэххэ киирбит микробтартан сүһүрүү барбыт диэбиттэрэ. Төһөтө кырдьыгын ким билиэй. Сылгылар ханна да барбатахтара, хаһылыктар уларыйбатахтара, муҥурдааҕынан ыарыы элбээбитэ иһиллибэт.
Гептил баарын сонно быһаарыллыахтаах, бириэмэ ааста даҕаны симэлийэр, чинчийэр кыаллыбат. Айылҕаҕа эрдэ быһаарыллыбат дьайыы (схоластический процесс) диэн баар. Холобур, халаан уута киһи үөйбэтэх сиринэн харан, алдьархайы таһаарар. Эрдэ кыайан борогунуостаммат, туох эрэ сылтаҕынан үөһээттэн уу ыган, кыра үрүйэ суостаах күрүлгэҥҥэ кубулуйан, өрүс уутун ыган харыыны үөскэтэр. Ааспыт сайын Халыма эбэ урут хаһан даҕаны харбат сиринэн, куораппытыттан 80 км үөһээ харыыны үөскэтэн муора курдук нэлэһийбитэ. Харыы төлөрүйэригэр хата аллараа, Лобуйа аннынан харыыбыт төлөрүйэн, куорат улахан аҥаара ууга барыахтааҕа быыһаммыта. Дьэ ол баар, дьиҥнээх схоластика дьайыыта.
27 сыл анараа өттүгэр Аллараа Хайыырдаахха тохтубут гептил араас көрүҥнэнэн (мутация), салаа-салаа арахсан (производные) туох кутталы үөскэтэ, схоластиканы төрүттүү сытарын билэр кыахпыт суох. Ол саҕана балыксыт Михаил Александрович Винокуров Аллараа Хайыырдаахха хаар үрдэ кытарбытын, тула иик сыта буолбутун бөһүөлэккэ кэлэн тыллаабыта даҕаны барыта уу-чуумпутук ааспыта. Бу боппуруоһунан ГНИИИ – С.-Петербургдааҕы байыаннай чинчийэр институт, ЦСП – Москуба доруобуйаҕа биологическай куттал суоһуурун ырытар института, Москуба Сеченов аатынан доруобуйа харыстабылын бастакы университета, Барнаул уу уонна сир боппуруостарын быһаарар института, Ярославль Россия ууларын биологиятын үөрэтэр института, С.-Петербург токсикологияҕа института, Новосибирскай биохимияҕа института, уо.д.а. дьарыктаналлар.
“Кыым» хаһыат 47 нүөмэригэр (05.12.2019 с.) “Хампаанньалар тардыналлар» диэн экология миниистирэ С.М.Афанасьев кэпсээнин ааҕан баран улаханнык хомойдум, биһиги кыһалҕабытынан ким даҕаны дьарыктанар баҕата, былаана суох эбит диэн санааҕа бигэтик ыллардым. Кини этэр: “Дьон-сэргэ билигин сир баайын хостооччулартан бэйэлэриттэн ыйыта үөрэниэхтээх. Билиҥҥитэ биһиги дьоммут куттаналлар, куһаҕан дьайыыны оҥорбут тэрилтэттэн ыйытар оннугар экологтартан эрэ ирдии-ыйыта олороллор. Биһиги тустаах үлэбитин оҥоро олоробут… Уопсастыбаннас куһаҕан дьайыыны оҥорбут тэрилтэттэн ирдииргэ, кинини кытта кэпсэтэргэ бэлэм буолуохтаах, онно үөрэниэхтээх».
Дьэ, бу тугуй? Сир баайын түөрэ хаһааччылар, ракеталар уматыктарын үрдүбүтүгэр саккыратааччылар – бары айылҕабытын буортулууллар, кыылы-сүөһүнү, олохтоохтору сүһүрдэллэр. Барытын сэкириэккэ туталлар, хайдах көмүскэнэргэ үөрэппэттэр, эгэ боростуой дьону чугаһатыахтара дуо. Былаас араҥаччылыырга анаабыт муҥур тойоно боппуруоһу бэйэбитигэр быһаартарар былааннаах: бэйэҕит кэпсэтиҥ, туруорсуҥ, биһиэхэ чугаһаамаҥ, үлэлиирбитин мэһэйдээмэҥ диэн. Үлэлиэн баҕарбат, дьон туһугар ис сүрэҕиттэн киирсибэт министиэристибэ туохха нааданый? Бэйэтин министиэристибэтигэр анал бэлэмнээх, ити боппуруоһунан дьарыктанар эбээһинэстээх дьон баалларын үрдүнэн.
Сэбиэскэй да саҕана, үлэлиэхтэрин баҕарбат дьон, “мин эбээһинэһим буолбатах» дииллэрэ элбэх буолара. Оннук дьону В.И.Ленин “Кто не хочет работать – тот ищет причину”, диэн үүт-харахха эппитэ. Уопсастыбаннас диэн – уордайбыт дьон бөлөхтөрө, уустук боппуруостары быһаарар бэлэмэ, кыаҕа, боломуочуйата суох, омуннанан-төлөннүрэн баран уостар хамсааһын. Оннук дьону үөһээ суруллубут институттар чугаһатыахтара да суоҕа. 17 сыл анараа өттүгэр гептил – дьаат улууспутугар тохтубутун А.Н.Винокуров силиэстийэлээн билбитэ. Суостаах тэрилтэҕэ үлэлиир күлбэт харахтаах богуоннаах дьон Анатолий Николаевичка төлөпүөннээн, кытаанахтык сэрэппиттэриттэн ыла кини ити боппуруостан тэйдэ.
Билигин ракеталар тобохторо хайдах дьайалларынан улууска ким даҕаны дьарыктаммат. Сирбит киэҥ, гептил хаста, ханна түспүтүн ким билиэ баарай. Улууска онкологиянан ыалдьар дьон ахса эбиллэн иһэр. Сиэн Күөлүн нэһилиэгэр уонунан киһи ыалдьар, сыл ахсын олохтон бараахтыыллар. Эмчиттэр, салалта буолуохтааҕын курдук тутталлар, ким даҕаны быһаара, сүбэлии сатаабат. Урут ракеталар көтүүлэрин суруйар этилэр, билигин суруйбаттар, кэпсээбэттэр, барыта сэкириэт, барыта үчүгэй, диэн буолар.
Балаһыанньабытын кимиэхэ үҥсэн, илистибит дууһабытын сынньатабыт?
Иннокентий ОКОНЕШНИКОВ.
Орто Халыма.
Поделиться ссылкой:
Facebook
WhatsApp
Twitter
Telegram
Печать
Похожая запись
Вертолет с туристами разбился на Камчатке
12 Авг 2021 tuymaada
Биһиэхэ суруйаллар
26 Сен 2020 tuymaada
Мошенники стали звонить россиянам с номеров их близких
25 Сен 2021 tuymaada
Навигация по записям
…Сылайар-элэйэр буолума!
Абааһы батыспыта
Добавить комментарий Отменить ответ
Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *
Комментарий
Название*
Электронная почта*
Веб-сайт
Сохранить моё имя, email и адрес сайта в этом браузере для последующих моих комментариев.
КЭЛИҤҤИ ТАҺААРЫЫЛАР
Аналитики Bloomberg сообщили о «крахе» платежной системы «Мир»
23 Ноя 2022
Депутаты исключат из запрета на митинги и шествия богослужения
22 Ноя 2022
Суперкомпьютер предсказал победителя ЧМ-2022
21 Ноя 2022
Салат «Мальдивы», ему нет равных
20 Ноя 2022
Карельская отшельница о будущем России. Какой совет она дала всем россиянам?
19 Ноя 2022
Как за минуты в СССР исчез с лица земли целый город
18 Ноя 2022
Социальный налоговый вычет за взносы в НПФ могут отменить
17 Ноя 2022
При обстреле Шебекино в Белгородской области погибли два человека
16 Ноя 2022
СМИ: Польша национализирует долю «Газпрома» в своей части газопровода «Ямал — Европа»
15 Ноя 2022
Шольц выразил сожаление из-за решения Путина не ехать на саммит G20
14 Ноя 2022
Бэбиэскэ
13 Ноя 2022
Судаарыстыбаннай өйөбүл методиката
12 Ноя 2022
Комментарийдар
Кугдаров к записи Диктатура уонна демократия
Мета
Войти
Лента записей
Лента комментариев
WordPress.org
О нас
Сетевое издание TUYMAADA.RU. Свидетельство о регистрации СМИ Эл № ФС77-71324 от 17 октября 2017 г. Выдано Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций.
|
oscar
|
Идэни талыыга, араас эйгэҕэ, түгэҥҥэ дьону кытта бодоруһууга, аныгы уопсастыбаҕа бэйэ миэстэтин булунуу сытыылаан турар кэмэ. Александр Прокопьев икки сыл анараа өттүгэр бүддьүөт тэрилтэтин исписэлииһэ этэ, уол устудьуон сылларыттан саҕалаан дойдулары кэрийэн, дьон хайдах дьаһанан олорорун билбит-көрбүт буолан, бэйэтин бизнеһин тэриммит.
ТАҺЫМ ҮРДЭЭТЭ
Мин Намтан төрүттээхпин, төрөппүттэрим тыа боростуой ыаллара этэ, дьиэ кэргэҥҥэ үһүс оҕонон төрөөбүтүм, бары уолаттарбыт. Ханнык даҕаны саха ыалыттан туох да итэҕэһэ суох улааппыппыт. Дьону кытта дьон курдук улахан материальнай да буоллун, иитии да өттүгэр уратыбыт суоҕа. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан куруук хотон айдаанын өйдүүбүн. Ынахтары уулатыы, аһатыы барыта мин үрдүбүнэн барар курдук этэ (күлэр). Билигин санаатахпына, кыра эрдэхпиттэн үлэҕэ сыстан улааппыт буоламмын, куруук үлэҕэ эриллэ сылдьабын. Биир сиргэ олорбокко, олох тэтиминэн сайдан иһиэххэ диэни оҕо эрдэхпиттэн өйдөөбүтүм.
ЧАҔЫЛХАЙ ГИМНАЗИСТ
Бэһис кылаастан гимназияҕа киирэн үөрэнэр былааннааҕым. Бииргэ олорор, үөрэнэр уолаттарым бары гимназияҕа барбыттара, мин сайыны быһа бириэмэни халтайга ыытан, ол курдук киирбэтэҕим. Дьиҥэ, ахсаан өттүн кыайарым – математиканы, геометрияны, логическай садаачалары, ол оннугар нуучча тылыгар олох мөлтөх этим. Бэһис кылаас кэнниттэн туттарсан гимназияҕа киирбитим, манна кэлэн ахсааным мөлтөөбүтэ, олох түһэн хаалбытым, гимназия ирдэбилигэр хапсыбат курдугум. Оҕолор хайдах үөрэнэллэрин көрөн, барыта бэйэбиттэн тутулуктааҕын өйдөөбүтүм, үөрэхпэр өссө кыһаллар буолбутум. 11 кылаастан Саха сиригэр үөрэнэ хаалбаппын диэн санаалаах этим, учууталларым даҕаныкуруук соҕуруу дойдулар олохторун, киин сирдэргэ бастыҥ үөрэх кыһалара баалларын кэпсииллэрэ. 2005 с. Екатеринбург куоракка УГЛТУ (Ураллааҕы судаарыстыбаннай лесотехническэй университет) автоматизация кафедратыгар киирбитим. Олох атын эйгэҕэ тиийэн хаалбытым, соҕотох саха этим. Оччолорго даҕаны Саха сириттэн тиийэр оҕо ахсааннааҕа.
Кытыы куорат буолан, барыта тоҥ нууччалар этэ, азиат сирэйдээхтэри соччо-бачча ылыммат курдуктара, аны нууччалыы мөлтөхтүк саҥарарым таайа сытара. Онтон биир сыл иһигэр тылым-өһүм сыыйа-баайа тупсан, санаабын сатаан этэр буолбутум. Уолаттары кытта кэпсэтэн, кинигэ бөҕө ааҕан, спортсменнары кытта билсэммин үчүгэй эйгэҕэ тардыспытым. Кикбоксинынан дьарыктанан саҕалаабытым, чөл олохтоох эрэ буоллахпына киһи буолабын диэн санаа өйбүттэн тахсыбатаҕа. Кэлин үрдүкү куурустарга тахсан баран, сири-дойдуну кэрийэн саҕалаабытым. Ыйдааҕы стипендиябын уурунан уонна быыспар-арыппар үлэ булан үлэлээбит харчыбын мунньан Москва-Питер көрбүтүм, Египеккэ сылдьыбытым. Онтон омук тылын үөрэтээри уонна дьон сайдыылаах сиргэ хайдах олорорун билсээри Work and Travel бырагыраамаҕа хапсан Америкаҕа тиийбитим.
Америкаҕа тиийэн тугу гынныҥ?
Онно дьиҥнээх олох оскуолатын ааспытым. Аттыбар ким даҕаны суох, бэйэм үлэлээтэхпинэ эрэ тот, доруобай, чөл туруктаах сылдьарбын өйдөөбүтүм. Араас дьон бааллар этэ – албын, түөкүн... Түөрт штатынан сылдьан, сайыҥҥы кэмим Деловер, Мэриланд, Вирджиния уонна Нью-Йорк курдук сирдэргэ ааспыта.
Нью-Йорк куоракка куруусчутаан сылдьыбытым, онтон Намтан төрүттээх Москваҕа үөрэнэр табаарыспын көрсүбүтүм. Кини миигин көһө сылдьан үлэлиир аттракционнар пааркаларыгар үлэлииргэ ыҥырбыта. Оннук сылдьан сир бөҕөтүн көрөн, элбэх киһини кытта билсэн, тэҥ саастыылаахтарбын кытта булсубутум, бэһиэлэй устудьуон сылларым сэргэхтик ааспыттара.
Нью-Йорка тоҕо олохсуйа хаалбатыҥ?
Олохсуйуохпун баҕарар этим. Дьонтон: «Төһө дьоллоохтук олороҕут?» – диэн ыйыттахпына бары биир хоруйу биэрбэттэр этэ. Үрдүк үөрэҕэ суох, эбиитин эмигрант быһыытынан юридическай күүһүҥ толору эппиэттээбэт, атаххар туруоххун баҕардаххына кырата икки үлэҕэ үлэлиэххин наада. Оччоҕуна эрэ син олоруохха сөп этэ. Алын кээмэйдээх олохтооҕу кытта тэҥнэһэргэ кырата уонча сылы барыыгын. Манна тахсарым ыарахан, боростуой буолбатах диэн түмүккэ кэлбитим.
Арассыыйаҕа кэллиҥ, үөрэххин бүтэрдиҥ дуо?
Бүтэрэн. Антах миэхэ табаарыстарым «ЯТЭК» курдук кыахтаах тэрилтэҕэ үлэ булан биэрбиттэрэ. Ол да буоллар, хайдах да хаалар кыаҕым суох, департамент үөрэттэрбит оҕото төрөөбүт дойдутугар кэлэн үлэлиэхтээх, олоруохтаах. Маҥнай “Сахатранснефтегаз” тэрилтэҕэ, Кыһыл Сыырга инженеринэн киирбитим. Онно үлэлии сылдьан сыл аҥаарынан кэргэммин көрсүбүтүм, икки сыл үлэлээбитим уонна уурайан куоракка көһөн кэлбитим.
ЭЛБЭХ УОПУТУ ИҤЭРИНЭН
Куоракка тугу үлэлээтиҥ?
Үлэ бөҕөтүн боруобалаабытым. Табаарыһым ИП-гар үлэлээн көрбүтүм, ыраас ууну атыылыыр тэрилтэҕэ технолог быһыытынан уонна “Сахатранснефтегазка” слесарынан үлэлээбитим. Устудьуоннуу сырыттахпына ийэм бу дойдуттан күрэммитэ, онтон аҕам араагынан ыалдьыбыта. Аҕабын илдьэ Питергэ көрдөрүнэ барар буолбутум. Үлэбэр уоппуска көрдөөбүппүн биэрбэтэхтэрэ. Ол иһин үлэбиттэн баҕа өттүбүнэн кыһалҕа кыһарыйан тохтообутум, барыам иннинэ тэрилтэлэргэ резюмеларбын ыыталаабытым. Онно «Региональное агентство энергоресурсосбережения” диэн тэрилтэ биһиэхэ сөптөөх исписэлиис диэн үлэҕэ ыҥырбыта. Бу тэрилтэҕэ киирэн, билиҥҥи үлэлиир салаабын өйдөөн, үлэлээн саҕалаабытым. Барытыгар ылсан, ымпыгын-чымпыгын быһаарсан, үс сыл иһинэн толору исписэлиис буолбутум, дьэ үүннүм-сайынным диэн толкуйданан баран бэйэм бизнеспин арыммытым. Бу тэрилтэ билигин суох, ыһыллыбыта.
Тугунан дьарыктанаҕыт?
2019 с. ИП буолбутум. Биһиги эйгэбит уоту уонна ититиини кытта сибээстээх. Ол аата счетчиктары туруорабыт, дьон дьиэтэ сылааһы төһө туттубутун таһаарабыт. Хочуолунайтан дьиэҕэ ититии төһө киирэрин, сылааһы төһө тутарын, төһө харчыны, уоту сиирин ааҕабыт, уопсай хартыынаны таһаарабыт. 261 федеральнай сокуоҥҥа олоҕуран үлэлиибит. Сокуоҥҥа этиллэринэн, сылааһы тутар дьиэ уопсай хочуолунайтан ититиллэн олорор буоллаҕына, счетчик хайаан да туруоруохтаах диэн.
Мин көрүүбүнэн, Арассыыйа ититиигэ биһиги дойдубутугар сылга 14-16 млрд солкуобай сууманы көрөр. Бу харчы кырдьык олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбатыгар барда дуо диэн Арассыыйа бырабыыталыстыбата көрүөн баҕарар. Счетчик турдаҕына уопсай хартыына көстөн кэлэр. Инньэ гынан билигин цифровизациялаан эрэбит, билигин хас биирдии улахан дьиэҕэ, эбийиэккэ счетчик хайаан да турар буолуоҕа. Энергосбыт барыларыгар счетчик туруорар кыаҕа суох, харчылара тиийбэт, ол иһин тустаах тэрилтэ ылыстаҕына сатанар уонна бэйэлэрин хонтуруоллуур тэрилтэ хайаан да счетчик туруортарар.
Бу счетчиктары ханнык улуустарга туруордугут?
Өймөкөөн улууһугар алта эбийиэккэ туруордубут. Балыыһаларга, “Алмазэргиэнбаан”, биэнсийэ пуондатыгар, о.д.а. тэрилтэлэргэ. Маны таһынан, 25 элбэх кыбартыыралаах дьиэлэргэ.
Биир счетчик сыаната төһө буоларый?
180-200 тыһ. солк. тэҥнэһэр.
200 тыһ. сыаната үрдүк буоллаҕына куонкурус ыытаҕыт?
Бүддьүөт тэрилтэтэ бэйэтэ куокурус ыытар, онно биһиги кыттыахпытын сөп буолар.
Тэрилтэҕэ хас үлэһит баарый?
Аутсорсинг диэн сайдан турар. Тустаах исписэлиистэрбин билсэн, кэпсэтэн ыҥырабын. Эбийиэк куруук баар, үлэ хаһан даҕаны тохтообот. Билигин биир үлэһити ыллым, инникитин элбэх эбийиэги ылар былааннаахпын.
Пандемияҕа оҕустардыгыт дуо?
Соччо оҕустарыы суох. Ол да буоллар, сорох исписэлиистэргэ бытаарыы баар эбэтэр ким эрэ ыалдьан хаалар. Ааспыт сыл сүрдээх уустук дьаһаллаах ааста. Быйылгы сылга былааммыт хара баһаам.
Тэрилтэҕэ үлэлиир ордук дуу, бэйэ бизнеһин арынар ордук дуу?
Киһи сайдыан наада уонна ханнык да ыарахан түгэҥҥэ бэлэм буолуохтаах. Бэйэҕэр үлэлиир быдан табыгастаах уонна эппиэтинэһэ үрдүк, киһи бэйэтин да тургутан, холонон көрүөн сөп.
Бэйэ бизнеһин арынар дьоҥҥо тугу сүбэлиигин?
Куттанымаҥ уонна иннигит диэки эрэллээхтик хардыылааҥ. Туруоруммут былааҥҥытын күн ахсын кыра да буоллар ситиһэргитигэр баҕарабын.
Сонуннар
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
01.12.2022 | 15:05
Комплекс оҥорор ордук
01.12.2022 | 15:00
Бүгүн саҥа дьыллааҕы харыйа уота сандаарыа
01.12.2022 | 15:00
Субсидия кээмэйэ улаатар
01.12.2022 | 14:00
Кадеттарга – саҥа оскуола
01.12.2022 | 13:00
Саҥа сулууспаҕа эрэл улахан
01.12.2022 | 12:00
Кииннэммит библиотека ситимэ анал бырагырааманы оҥордо
01.12.2022 | 11:00
Ыччаппыт талаанынан сөхтөрдө
01.12.2022 | 10:00
Сэргэх көрсүһүү
01.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
01.12.2022 | 09:30
Дьокуускайга — бастакы харыйа уота
01.12.2022 | 09:00
Владимир Трегубов: «Дьокуускайга дьиэ тутуута биир кэлимник барыа»
30.11.2022 | 22:38
Сүдү үлэтэ — духуобунай нэһилиэстибэбит
30.11.2022 | 18:30
Босхо юридическай көмө
30.11.2022 | 18:00
Дьонноох киһи тутайбат
30.11.2022 | 17:30
Үлэбит дьоһун сыанабыла
30.11.2022 | 16:58
5555 киһи дьыктаан суруйда
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ «БАТАГАЙСКИЙ ЦЕНТР НАРОДНОГО ТВОРЧЕСТВА «ТУМЭН» ИМЕНИ СЕМЕНА ФЕДОРОВИЧА СИВЦЕВА» МУНИЦИПАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ «БАТАГАЙСКИЙ НАСЛЕГ» УСТЬ-АЛДАНСКОГО УЛУСА (РАЙОНА) РЕСПУБЛИКИ САХА (ЯКУТИЯ)
Сэтинньи ый сонуннара
Сэтинньи – Байанай ыйа. Дэлэй астаах, хаһаастаах ый. Кыһын кэлиитэ дьон идэһэ өлөрөллөр, муҥхалыыллар, бултууллар. Сэтинньи- кыһыҥҥы ый буолар. Сэтинньигэ саас хайдах буолуон,эрдэлиэн дуу, хойутуон дуу быһаараллар. Сэтинньигэ тибии элбээтэҕинэ ,өҥ дьылы кэтэһэллэр.
Байанай ыйынан Байанай 2021 диэн үгэс буолбут күрэхпитин ыыттыбыт. Барыта 3 хамаанда кыттан, илин-кэлин түһүстүлэр. Түргэн-тарҕан туттуулаах эстафетаҕа, күүһү –уоҕу эрэйэр канатка, эриирдээх-мускуурдаах боппуруостарга уонна да атын барыта 7 этаптаах күрэххэ Степан Готовцев хамаандата кыайыаҕын кыайда.
Сомоҕолоһуу күнүн онлайн доҕотторбутун Партизан- Заболоцкай түмсүүнү кытта Эҕэрдэ кэнсиэринэн бэлиэтээтибит. Араас норуоттар үҥкүүлэригэр, көстүүмнэригэр конкурстарга 10 араас үҥкүү коллективтара, 20 араас көстүүмнээх оҕолор кытыннылар.
Үлэлээх буолуу ирдэбилинэн директор Готовцева Л.Р,специалистар Белолюбскай А.П, Лугинова Л.С улуус киинигэр Бороҕоҥҥо ОТ уонна ПБ икки күннээх үөрэххэ үөрэннилэр.
Сэтинньи 22 күнүттэн биир дойдулаахпыт Саха Республикатын культуратын туйгуна Сивцев С.Ф. төрөөбүтэ 70 сылыгар аналлаах Декада аһылынна. Декада чэрчитинэн киниэхэ аналлаах кинигэ тахсыытыгар Мүрү саһарҕата типографияны кытта үлэ бара турар.Семен Федорович сөбүлээн оонньообут көрүҥнэригэр остуол тиэниһигэр ,шахматка нэһилиэк олохтоохторугар күрэх ыытылынна. Олоҕун, үлэтин кэпсиир быыстапка декада устата турда.
Саха Республикатыгар профсоюзнай хамсааһын тэриллибитэ 100 сылыгар аналлаах онлайн мунньахтарга председатель Лугинова Л.С. кытынна . Культурабыт ветераннарын , үлэлии сылдьар коллективпытын видеонан эҕэрдэлээтибит.
Поделиться ссылкой:
Twitter
Facebook
Понравилось это:
Нравится Загрузка...
Похожее
Опубликовано в Uncategorized 7 декабря 2021
Комментариев нет »
← “Остуоруйа дойдута” аһаҕас көрүү күрэх
С.Ф.Сивцев 70 сылыгар аналлаах тэрээһинтэн хаартыскалар →
Отменить ответ
Добавить комментарий Отменить ответ
Версия для слабовидящих
Купить билет
Поиск по сайту
Поиск
Время работы
Понедельник 10:00 — 18:00
Вторник 10:00 — 18:00
Среда 10:00 — 18:00
Четверг 10:00 — 18:00
Пятница 10:00 — 18:00
Суббота 10:00 — 18:00
Воскресенье Закрыто
Декабрь 2021
Пн
Вт
Ср
Чт
Пт
Сб
Вс
1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31
« Ноя Янв »
Архивы
Архивы Выберите месяц Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Июнь 2022 Май 2022 Апрель 2022 Март 2022 Февраль 2022 Январь 2022 Декабрь 2021 Ноябрь 2021 Октябрь 2021 Сентябрь 2021 Апрель 2021 Февраль 2021 Январь 2021 Декабрь 2020 Ноябрь 2020 Май 2020 Апрель 2020 Март 2020 Декабрь 2019 Ноябрь 2019 Октябрь 2019 Июнь 2019 Май 2019 Апрель 2019 Март 2019 Январь 2019 Ноябрь 2018 Март 2018
|
oscar
|
Сиэдэрэй оҥоһуулаах былыргы таҥара остуолун Уһун Сэмэнчик диэн Ханньас сиригэр Ытык Таҥаһа сайылыкка олорбут ааттаах уус киһи биир сыл устата оҥорбута үһү. Материала бэс уонна хатыҥ. «Наттаараҕа» көмүллүбүт Ырыа Сиипсэп диэн баай киһиэхэ балтараа буут арыыга, биир байтаһын ынахха атыылаабыт.
Остуол кэнники Салгынов Анемподист ийэтигэр тиксибитин, Андросов Никифор Харлампьевич атыылаһан музейга туттарбыт.
|
oscar
|
Байаҕантай төрөөбүт күнүгэр Брайл кинигэтэ сүрэхтэннэ - Эдэрсаас – сахалыы сонуннар – новости на якутском языке
Skip to content
YSIA.RU
ЯКУТИЯ-DAILY.RU
ФОТОБАНК
Медиацентр
Рекламодателям
Сүрүн сирэй
Уопсастыба
Бэлиитикэ
Экэниэмикэ
Айылҕа харыстабыла
Тыа хаһаайыстыбата
Култуура
Үөрэх уонна наука
Тырааныспар
Успуорт
Бэрээдэк
Сынньалаҥҥа
Интервью
Сүбэһит
Тургутук
Ыйаахтар
Нацбырайыактар
Search for:
СҮРҮН СИРЭЙ
Маны аах
Байаҕантай төрөөбүт күнүгэр Брайл кинигэтэ сүрэхтэннэ
Култуура Маны аах
Байаҕантай төрөөбүт күнүгэр Брайл кинигэтэ сүрэхтэннэ
18:55 26.09.2022 21:21 26.09.2022
Надежда Егорова
Бүгүн, балаҕан ыйын 26 күнүгэр, тиэхиньиичэскэй наука доктора, РНА Сибиирдээҕи салаатын үтүөлээх бэтэрээнэ, бэйиэт, суруйааччы, СӨ суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Егор Гаврильевич Старостин-Байаҕантай төрөөбүт күнэ.
Кини төрөөбүт күнүн саха литературатыгар биир сэдэх көстүүнэн бэлиэтээтилэр. Ол эбэтэр, Национальнай бибилэтиэкэ Историческай саалатыгар кини хоһооннорун уонна кэпсээннэрин мөлтөхтүк көрөр уонна көрбөт дьоҥҥо анаан Брайл систиэмэтинэн бэчээттэммитин сүрэхтээтилэр.
Бырайыак ааптара — үөрэххэ ураты наадыйар устудьуоннар, аспираннар уонна исписэлиистэр өрөспүүбүлүкэтээҕи ассоциацияларын бэрэссэдээтэлэ, педагогика наукатын хандьыдаата, ХИФУ инклюзивнай үөрэхтээһин сайдыытыгар Хотугулуу-Илиҥҥи научнай-инновационнай киин дириэктэрэ Пантелеймон Романович Егоров. Версткаҕа уонна брайловскай принтергэ Л.Э.Алексеев бэчээттээбит, брошюропка уонна переплет үлэтин Д.М.Фомин оҥорбут.
Хомуурунньук сүрэхтэниитигэр Егор Старостин доҕотторо, үрдүк үөрэх кыһатыгар бииргэ үөрэммиттэрэ, биир идэлээхтэрэ, чугас дьонноро, бэйиэттэр, суруйааччылар уонна кини поэзиятыгар сүгүрүйээччилэр кытыннылар. Литературнай тэрээһини национальнай бибилэтиэкэ исписэлииһэ Александра Геннадиевна Попова иилээн-саҕалаан ыытта.
Пантелеймон Романович Егоров “Егор Гаврильевич наһаа элбэх хоһоону, кэпсээни суруйбута. Бэл, арамааҥҥа ылсыбыта. Кини хоһоонноро дириҥ философскай өйдөбүллээхтэр, лирическэй тыыннаахтар. Хас биирдии хоһооно киһи дууһатын таарыйар. Ол да иһин, көрбөт оҕолор, улахан дьон Байаҕантай поэзиятын билистиннэр, саха тылын үөрэттиннэр диэммин айымньыларын Брайл систиэмэтигэр киллэрэргэ санаммытым”, — диэн Егор Гаврильевич олоҕун аргыһа Лариса Петровна Старостина бэчээттииргэ көҥүл биэрбитигэр махтанна.
Бэйиэт хоһооннорун Дьокуускай куорат национальнай гимназиятын уонна М.К.Аммосов аатынан ХИФУ устудьуоннара доргуччу аахтылар. Салайааччылара, филология наукатын доктора Валентина Григорьевна Семенова Байаҕантай поэзиятын “Кыым” хаһыакка бэчээттэппитигэр кини оҕолуу үөрбүтүн, сөбүлээбитин уонна поэзиятыгар сүгүрүйээччилэр элбэхтэрин туһунан эттэ. Ол туоһута – бүгүн саха сайдам ыччата кини хоһооннорун ис дууһаларыттан долгуйан, сүрэхтэрин сылааһын биэрэн туран аахпыттара буолла.
Төрөөбүт күнэ бэлиэтэнэр бэйиэт олоҕун, айар үлэтин туһунан үрдүк үөрэххэ бииргэ үөрэммит доҕотторо, биир идэлээхтэрэ ахтан-санаан аастылар. Кинилэр үгүстэрэ Егор Старостин хоһоон суруйарын, Байаҕантай диэн псевдоним ылыммытын хойут билбиттэрин уонна чахчы айылҕаттан талааннаах бэйиэт аттыларыгар олорон, үлэлээн ааспытын, бэйэтигэр олус сөптөөх ааты ылыммытын, кэлэктиибигэр кинини ытыктыылларын, убаастыылларын туһунан эттилэр.
Биир идэлээҕэ Егор Николаевич Петров Байаҕантайга анаабыт хоһоонун аахта. Бибилэтиэкэ үлэһиттэрэ Туйаара Готовцева, Петр Атласов бэйиэт үгүс ахсааннаах айымньытыттан сөбүлээбит хоһооннорун аахтылар.
Өлүөхүмэттэн төрүттээх бэйиэт, СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Эдуард Корнилов Байаҕантай поэзиятыгар санаатын үллэһиннэ. СӨ Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, “Полярнаяя звезда” сурунаал эрэдээктэрэ Владислав Доллонов бииргэ алтыспыт, сурунаалга бэчээттэммит кэмнэрин уо.д.а. чугас доҕор уонна кини поэзиятыгар сүгүрүйээччи быһыытынан санаатын үллэһиннэ.
Байаҕантай тыыннааҕар “Мин хоһооннорум кыайан ырыа буолар аналлара суох быһыылаах” диэн хомойо соҕус этэрин туһунан ахтан аастылар. Ол эрэн, бүгүн кини хоһоонугар үс саҥа ырыа толоруллан, бэйиэт хоһоонноро ырыа буолар дьылҕалаахтарын итэҕэйдибит. Мелодистка Марианна Макарова бэйэтин матыыбыгар гитараҕа доҕуһуоллаан толорбут ырыалара киһи дууһатын уоскутар наҕыл-намчы ырыалар буолбуттар.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Мария ЕФРЕМОВА (Саха сиринээҕи наука киинин пресс-сулууспата) хаартыскалара
0
0
Навигация по записям
Быстах хомуурга ыҥырыллыбыттар дьиэ кэргэннэрин өйүүр туһунан ыйаах таҕыста
Айсен Николаев: Кыстыгы туоруурга көмө оҥоһуллуоҕа
Маны ааҕыҥ
Байаҕантай төрөөбүт күнүгэр саҥа хомуурунньук сүрэхтэниэҕэ
Уйан кут бэйиэтэ — Байаҕантай
«Дьөгүөр кинигэлэрэ былдьаһык буолуохтара»
Бастакы учууталбыт Георгий Алексеевич Слепцов туһунан ахтыы
Брайль ньыматынан тахсыбыт кинигэни билсиҥ
Уважаемые читатели!
Мы рады вам сообщить, что начал работу новый сайт «Саха Сирэ»!
Полную подборку новостей Якутии и Якутска читаете тут
Уопсастыба
Саха Автономиятын үөлээннээҕэ
Сонуннар
Ахсынньы 3 күнэ – Юрист күнэ
Уопсастыба
Санкт-Петербурга Семен Новгородов аатынан искибиэргэ өйдөбүнньүк бэлиэ баар буолла
Сүрүн
Ил Дархан юристары идэлээх бырааһынньыктарынан эҕэрдэлиир
Көр. Аах. Туһан.
16+
Редакция аадырыҺа
677000, Дьокуускай куорат, Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: edersaas@mail.ru, gazetasakhasire@mail.ru
Edersaas.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев
Тэрийэн таһаарааччылар: «Сахамедиа РИИХ АО». Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77 — 74960 (25.01.2019)
Edersaas.ru саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Моой тоноҕосторун хайаҕастарынан киһи төбөтүн, мэйиитин иҥэмтэлээх эттиктэринэн, кислороду хааччыйар хаан тымырдара уонна сүрүн ньиэрбэлэр ааһаллар. Моой тоноҕоһо хондуруостааҕына, хайаҕастара кыарыыллар. Ол түмүгэр төбө, мэйии тымырдара хам тутуллаллар. Мэйии иҥэмтэлээх эттиктэринэн, кислородунан хааччыллара бытаарар, үлэтэ мөлтүүр.
Моой тоноҕосторун хондуруоһа эмискэ үөскээбэт, өр сыллар усталарыгар сайдар.
Моой тоноҕоһо хондуруостаммытын хайдах билиэххэ сөбүй?
Моонньугун хамсаттаххына, көһүйбүт курдук буолар. Кыычыгырыыр, хаачыгырыыр. Онтон салгыы киһи төбөтүн, мэйиитин тымырдара кыараатахтарына, мэйииҥ эргийэр, төбөҥ ыалдьар, болҕомтоҥ мөлтүүр, кулгааҕыҥ куугунуур, хараххар кырдаайы курдук кыра, хара туочукалар сүүрэкэлииллэр, сылайаҕын. Хондуруоһуҥ ыарыыта бэргээн истэҕин аайы, өйүҥ, толкуйдуурун мөлтүүр, кыайан утуйбат, байааттаҥнаан хаамар буолаҕын, сүрэҕиҥ эриллэр, аҕынньыҥ төллөр, хотуолуоххун сөп. Тиһэҕэр инсульт ыарыытыгар тиэрдэр.
Ити курдук, моой тоноҕосторун хондуруоһа олус сэрэхтээх ыарыы.
Ыалдьыбат туһугар тугу гынабытый?
Бастатан туран, сөпкө аһыахтааххын. Туустаах, ыыһаммыт аһы, табаҕы, арыгыны аччатыахха наада.
Иккиһинэн, эккин-сииҥҥин, быччыҥнаргын, сүһүөхтэргин, сиһиҥ тоноҕосторун сайыннарыахтааххын. Ураты болҕомтону моой тоноҕосторугар ууруохтааххын, моонньуҥ быччыҥнарын үчүгэйдик сайыннарыахтааххын.
Билигин аан дойду үрдүнэн хондуруостан сылга 1-2 мөлүйүөн киһи өлөр. Оттон Арассыыйаҕа – 200-чэ тыһыынча киһи. Итилэртэн үгүстэрэ моҕохтоох (сыа моойдоох) дьон буолаллар. Моҕохтоох дьон сэҥийэлэрин анна, кэтэхтэрэ сыаланар. Олорон эрэ үлэлиир, элбэхтик аһыыр, уойбут, диабеттаах дьон ордук бу ыарыынан ыалдьаллар. Билигин, дьахталлар, бэл оҕолор үгүстүк ыалдьар буоллулар. Моойдорун быччыҥнара үчүгэйдик сайдыбыт буолан, спортсменнар, хара үлэһиттэр хондуруоска бэриммэттэр.
Дьоппуон, Кытай, Индия, Тибиэт, онтон да атын Азия норуоттарын моойдорун быччыҥа үчүгэйдик сайдыбыт. Сыа моойдоох дьон кинилэргэ суоҕун кэриэтэ. Моой быччыҥар, тоноҕоһугар улахан болҕомтолорун уураллар. Оҕолоро, кырдьаҕастара, бары даҕаны элбэхтик эрчиллэллэр, дьарыктаналлар. Кинилэр этэллэринэн, моонньугун мэлдьи хамсата, үлэлэтэ сылдьыахтааххын. Ити дойдулар учуонайдара, эмчиттэрэ моой хондуруоһун эмтииргэ, сэрэтэргэ элбэх эрчиллии көрүҥүн айбыттара. Олортон үгүстэрэ аан дойдуга тарҕаммыттара.
Оттон Эмиэрикэ, Дьобуруопа, Арассыыйа норуоттара 30-50 %-нара моойдоро сыаланыар диэри уойдулар. Сахаларга, аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттарга кэлиҥҥи сылларга сыа моойдоох дьон эмиэ элбээтэ. Ордук – дьахталларга.
Моҕохтоох дьон моой хондуруоһугар ыалдьалларын таһынан тыыннара хаайтаран, түүн сатаан утуйбаттар. Ол сүрэх ыарыытын көбүтэр, хаан баттааһынын үрдэтэр. Утуйа сытан, тыыннара хаайтаран, сүрэхтэрэ тохтоон өлүөхтэрин да сөп. Ону “сонное апное” диэн ааттыыллар. Хас биирдии киһи моҕоҕун суох оҥороругар кыһаллыахтаах, моойун быччыҥын, тымырдарын, ньиэрбэтин күүскэ эрчийэн сайыннарыахтаах.
Быччыҥҥын сайыннар
Дьоппуон, Кытай, Тибиэт норуоттарын уопуттарын туһанар наадалаах. Мин кинилэр уопуттарыгар олоҕуран өр сыллар усталарыгар моонньум быччыҥнарын сайыннаран күн аайы хаста да элбэх эрчиллиини оҥоробун. Моонньум хондуруоһун ыарыытын бохсор, аччатар. Онно олоҕуран, “Двигательная активность – залог здоровья и долголетия” диэн кинигэ суруйдум. Моой быччыҥын сайыннарарга аналлаах эрчиллиилэртэн аҕыйаҕы талан билиһиннэриим.
1. Сыҥааххын түөскэр тиийэр диэри тоҥхоҥнот (20 төгүл).
2. Төһө кыайаргынан төбөҕүн үөһэ хантат (20 төгүл).
3. Төбөҕүн уҥа, онтон хаҥас өттүгэр кыҥнат (20 төгүл).
4. Кэтэххэр тянь-шу туочукаларын бул. Тянь-шу туочукаларын сөмүйэҥ уонна орто тарбаҕыҥ төбөлөрүнэн 42 төгүл баттатаа. Ол кэннэ төбөҕүн эрчий: маҥнай төбөҕүн үөһэ диэки, онтон уҥа диэки эргит. Онтон сыҥааххын эргитэн үөһэ таһаар.
5. Сыҥааҕыҥ аннынан моонньугун уҥа, хаҥас өттүн 21 төгүл массаастаа.
Хондуруостаах киһи сэрэнэн оҥоруохтаах. Маҥнай оҥороругар сыҥааҕыҥ тыаһа хап-хачыгырас буолар, ыалдьар. Онтон оҥоро үөрэннэҕинэ, ыарыыта улам мүлүрүйэр, моонньо сымныыр. Эрчиллии чахчы туһалааҕа хас да ый ааспытын кэннэ биллэр.
Моой массааһа
Моой массааһыгар дьоппуоннар улахан суолтаны уураллар. Массаас киһи төбөтүн, мэйиитин хаанынан, кислородунан хааччыйан ыарыыта намтыыр, мэйииҥ эргийэрэ аччыыр. Сыҥаах аннынааҕы, кэтэх сыаларын аччатан, моой быччыҥнарын сайыннаран, моонньун хондуруоһун эмтиир.
1. Моонньуҥ тоноҕосторун уҥа, хаҥас өттүлэрин сөмүйэҥ, орто уонна аата суох тарбахтарыҥ төбөлөрүнэн 20-лии төгүл ыга баттаан массаастаа. Бүтэһигэр моой 7-с тоноһоҕун орто тарбаххынан биир мүнүүтэ иһигэр 150-200 төгүл түргэнник тоҥсуй. Мин моой 7-с тоноһоҕун тоҥсуйарга анаан оҥоһуллубут кыра мас өтүйэни туһанабын. Моой 7-с тоноҕоһо моонньуҥ уонна санныҥ икки ардыгар баар. Ол төбөҕүн төҥкөттөххүнэ, чочойон тахсар. Онон бул.
2. Төбөҕүн көнөтүк туттан туран, санныгын аллара, үөһэ 10-нуу төгүл ыгдаҥнат. Санныгын үөһэ ыгдатар кэмҥэр үөһэ тыынаҕын, онтон аллара түһэрэргэр тыыҥҥын таһаараҕын.
3. Илиилэргин даллатан туран төбөҕүн уҥа, хаҥас диэки 10-нуу төгүл эргит.
4. Илиигин үөһэ уунан туран төбөҕүн 10-нуу төгүл уҥа, хаҥас диэки эргит.
5. Көнөтүк туттан туран сутуруктуу туппут илиилэргин кэннин диэки илдьэҕин, ол кэмҥэ үөһэ тыынаҕын, онтон илиилэргин көннөрбөккө сирэйиҥ иннигэр аҕалан холбуу охсоҕун – аллара тыынаҕын. Уопсайа 10 хамсаныыны оҥор.
Эрчиллиини барытын оҥорон баран, олоппоско олорон холкутуйаҕын, хараххын симэҕин, илиигин тобуккар уураҕын уонна биэскэ диэри ааҕан искинэн дириҥник үөһэ тыынаҕын. Онтон тыыммыт салгыҥҥын төттөрү таһаараҕын. Ити курдук, 3-5 мүн. устата дириҥник тыынаҕын. Хааныҥ тымырдаргынан сүүрэрэ күүһүрэр, ол түмүгэр хааныҥ баттааһына түһэр.
Үөһэ этиллибит эрчиллиилэри күн аайы оҥорор буоллаххына, аҕыйах ыйынан моҕоҕуҥ сүтүө, моонньуҥ быччыҥа сайдыа. Дьоппуоннар сүбэлэрэ киһини эдэригэр түһэрэрин умнума.
Сүнньүҥ үүтэ
Фэн-фу (сахалыы – сүнньүҥ үүтэ) туочуката ханнык да төбө уҥуоҕунан сабыллыбат, аҥаардас тириинэн эрэ бүрүллэр аһаҕас туочука буолар. Бу туочуканан төбөнү хаанынан хааччыйар 4 улахан тымыр ааһар. Киһи мэйиитин сис тоноҕосторун ньиэрбэлэрин холбуур киин ньиэрбэ (продолговатый мозг) сытар. Киниэхэ киһи тыынарын уонна араас уорганы хаанынан хааччыйар кииннэр бааллар. Моой хондуруостаатаҕына, бу кииннэр кыайан үлэлээбэт буолаллар. Онтон сылтаан киһи инсуллаан өлүөн сөп.
Дьэ, ол иһин бу туочука үчүгэйдик үлэлиирин туһугар дьоппуоннар тымныы ууну эбэтэр кыра муус тоорохойдорун 50-60 сөк. устата туталлар. Кинилэр этэллэринэн, ити туочуканы тымныттаххына, эдэргэр түһэҕин, сиһиҥ тоноҕосторо көнөллөр.
Мин ити туочукабар соттору тымныы ууга илитэн баран, 60 сөк. тутабын.
* * *
Хас биирдии киһи бу эрчиллиилэри күн аайы оҥорор кыахтаах. Тохтоон, быраҕан кэбиспэккэ, күн аайы эрчиллэр буоллаххына, моонньуҥ хондуруоһун ыарыыта үтүөрэн, доруобуйаҥ тупсар, үйэҥ уһуур.
А. АБРАМОВ, биология билимин дуоктара,
бэрэпиэссэр, тыыл, үлэ бэтэрээнэ.
Тарҕат:
Ситимнээх ыстатыйалар
Дьиэни бырайыактааччы Аина Уларова
Оскуолаҕа киирии: үөрүү, долгуйуу, куттал (психолог сүбэтэ)
Дьарыктаныҥ, доруобай буолуҥ!
Тириигин күн уотуттан харыстаа
Үрүлүйэр үрүҥ илгэ туһунан
Юрист сүбэтэ
“Дууһаны арыйар” кэпсэтииттэн куотуу ньымалара
Турцияҕа туристыы барааччыларга
Санааҕын суруй
Ааккыт-суолгут
Отправить
Отменить
Бүтэһик сонуннар
Экэниэмикэ
Уустук кыстык...
“Кыым” хаһыат сэтинньи 25 күнүгэр кыстык хаамыыта, өйөбүл көрүллүүтэ хайдах баран иһэрин,…
Сонуннар
“Смарт” бибилэтиэкэҕэ “Кыым” хаһыаттан аныгы инсталляция турда
Бэлиитикэ
Тос маастарын биэрдэ
Уопсастыба
Ийэ тылбыт дьылҕата – бэйэбит илиибитигэр
Сонуннар
«Кыым» хаһыат Ньурбаҕа ааҕааччыларын кытары көрсүстэ
© 2022 KYYM.RU
«КЫЫМ»
Тэрийэн таһаарааччы: “Ситим” медиа-бөлөх ХЭУо
Сүрүн эрэдээктэр:
М.Г. Дегтярева
Эрэдээксийэ аадырыһа: 677027, Дьокуускай к., Киров уул. 18, В блок, 710 оф.
Аан ситим нүөмэрэ:
+7 (914) 820-09-75
Биллэрии өҥөтө:
+7 (924) 367-01-56, +7 (4112) 34-05-03
Реклама өҥөтө:
+7 (914) 280-11-20, +7 (4112) 42-59-47
E-mail : kyymgazeta@gmail.com
Сибээс, информационнай технология уонна маассабай коммуникация эйгэтин кэтээн көрөр федеральнай сулууспа 08.05.2019 бэлиэтэммит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-75678
|
oscar
|
Уустук балаһыанньаҕа хайдах холкутуубут. Психолог, психологическай наука хандьыдаата, «ТриадаПси” уйулҕа киинин салайааччыта Мария Нафанаилова сүбэлиир.
– Быстах суһал хомуур кыстыкка киирэн эрэ дьон-сэргэ кутун-сүрүн аймаата. Онуоха социальнай ситимҥэ араас бары тарҕанна. Маннык уустук түгэҥҥэ киһи чугас дьонугар өй-санаа өттүнэн холкутуурга хайдах көмөлөһүөн сөбүй?
– Дьон үксүн тугу бэйэтэ сөптөөх дии саныырынан «көмөлөһөр». Оттон ис дьиҥэр, хас биирдии киһи ис күүрүүтүн уоскутар бэйэтэ туспа ньымалардаах буолар. Кимиэхэ эрэ батсаап ситимигэр сонун ааҕыыта көмөлөһүөн сөп, оттон кимиэхэ эрэ төттөрүтүн, сонуннары ааҕыы аймалҕаны үөскэтиэн сөп. Ол иһин чугас дьонуҥ ханнык, туох көмөҕө наадыйалларын ыйыталаһан, сураһан билиэххэ сөп. Холобур, «эйиэхэ хайдах көмөлөһүөхпүн сөбүй?” диэн ыйытыахха сөп, эбэтэр туһалаах дии санаабыт сонуҥҥун сырдата олорон: «Бу эйигин уоскутар дуо, эбэтэр тохтуубун дуу», – диэн ыйытыы эн өйөбүлгүн быһаччы көрдөрөр. Долгуйар, айманар киһини кытта кэпсэтэ олорон өйдүүргүтүн, ылынаргытын биллэрэн: «ити чахчы киһини аймыыр» эбэтэр «атыны саныахпыт оннугар маны саныырга тиийэрбититтэн мин эмиэ курутуйабын», «эн долгуйарыҥ оруннаах» диэн этиилэр эн өйөбүлгүн көрдөрөллөр.
– Психолог өҥөтө суох сиригэр, тыа дьонугар туһаайан ыйыттахха, киһи бэйэтин хайдах салайан холкутуур турукка киириэн сөбүй?
– Сүрүн хардыы – бэйэ туругун ылыныы буолар. Уустук кэмҥэ бары тэҥҥэ сылдьарбытын билиниэххэ наада. Ону сэргэ хас биирдии киһи араас толкуйга, санааҕа ылларар. Санаабытын, куттаныыбытын, хомолтобутун испитигэр тутуо суохтаахпыт. Биһиги, сахалар, сымыһахпытын быһа ытыран иннибит диэки кимэр ураты кытаанах майгылаахпыт. Бу ордук саха эр дьонугар көстөр. Ол эрээри, уйулҕабытыгар маннык көмөлөһөр кыахпыт суох. Ол кэриэтин санаа баттыгын, ис турукпутун, туохтан санаабыт түһэрин саатар испитигэр билиниэхтээхпит. Оччоҕуна санаабытын салайа үөрэнэбит. Иккиһинэн, кыбыстыбакка көмө көрдөһүөхтээхпит. Өскөтүн, киһи сатаан көмө көрдөһөр, долгуйуутун, айманыытын атын дьону кытта үллэстэр буоллаҕына, инникитин сөптөөх быһаарыныылары ылынар кыахтаах буолар.
– Киһи инникигэ эрэллээх, хорсун санаалаах олороругар тус сүбэҥ.
– Киһи бэйэтин ис туругар туох эрэ сыал-сорук көрдөнүөхтээх. Олохпутугар биһиги бэйэбит эрэ олохпут сүрүнүн булунар кыахтаахпыт. «Туох иһин” (зачем) диэн ыйытыыга эппиэт баар буоллаҕына, (как) киһи “хайдах” диэни тулуйар кыахтанар. Биһиэхэ бэйэбит ис санаабытыгар, дьайыыбытыгар, иэйиибитигэр тус быһаарыныы ылынарга көҥүл уонна эппиэтинэс баар. Эһиги олохтон тугу күүтэҕит? Уоскуйууну? Оччотугар эһиги тус эйгэҕитигэр билигин уоскуйууну хайдах тэрийиэххитин сөбүй? Онуоха ким эрэ минньигэс ас астыаҕа, ким эрэ үлэтигэр умса түһүө, оттон ким эрэ чугас дьонун кытта истиҥник кэпсэтиэҕэ… Киһи бэйэтигэр сөптөөх ньыманы буларга дьулуһуохтаах. Ол туһуттан бэйэҕит олоххутун сатаан салайа үөрэниҥ. Билинэбин, билигин уустук кэм. Аймалҕан, куттал, ол эрээри бу санааҕа тимириэ, куттанарбытыттан куотуо суохтаахпыт. Маны нөҥүөлээн, испитинэн аһарынан, бэйэбит ис турукпутун кэтэнэн, өйөөн олоҕу салгыы олоруохтаахпыт.
Маны ааҕыҥ
НЬУРБАҔА СПОРТ КҮННЭРЭ
Уолба уордьаннаах уола Игнат Максимов
Ульяна Попова: «Сунтаардар көхтөөхтүк кытталлар»
Социальнай гаастааһыҥҥа көмөнөн 1096 киһи туһанна
АЛРОСА социальнай бырайыактара
Намҥа Уйулҕа киинэ аһыллыаҕа
Лента
15:45
НЬУРБАҔА СПОРТ КҮННЭРЭ
15:10
Уолба уордьаннаах уола Игнат Максимов
15:00
Ульяна Попова: «Сунтаардар көхтөөхтүк кытталлар»
14:35
Социальнай гаастааһыҥҥа көмөнөн 1096 киһи туһанна
14:00
АЛРОСА социальнай бырайыактара
13:30
Намҥа Уйулҕа киинэ аһыллыаҕа
13:00
Хоруона кэнниттэн организмҥа уларыйыылары бэрэбиэркэлэтиҥ
12:20
Гроссмейстер сиэссийэтин кыттааччыларыгар турнир ыыттылар
12:00
Ил Дархан Москваҕа Экология миниистирин кытта көрүстэ
11:30
Төгүрүк остуол: «Саҥа нуорма «наливайкалары» бэрээдэктиэ дуо?» (онлайн)
11:20
АХСЫННЬЫ 9 КҮНЭ – АРАССЫЫЙАҔА АҔА ДОЙДУ ДЬОРУОЙДАРЫН КҮНЭ
11:11
ИЛ ДАРХАН АЙСЕН НИКОЛАЕВ АҔА ДОЙДУ ДЬОРУОЙДАРЫН КҮНҮНЭН ЭҔЭРДЭТЭ
10:50
Коронавирустан 76 киһи үтүөрбүт
10:30
Александр Островскай уонна Саха тыйаатыра. Ситим быстыбат
10:00
Намнааҕы филиал кэбээйилэри абыраата
09:30
Сүөһүгүн страховкалаппытыҥ дуо?
09:15
“Саха сирэ” хаһыат чэппиэрдээҕи нүөмэригэр тугу суруйда?
09:00
Саха сирэ уонна Москва үлэлэрин кэҥэтиэхтэрэ
20:00
Саха киинэлэрин сокуоннайа суох тарҕатан буруйга тардылынна
19:30
Ыйыт-хоруйдуубут: Ыспыраапка ирдэммэт
Салгыы
РЕДАКЦИЯ ААДЫРЫҺА 677000, Дьокуускай куорат,
Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: edersaas@mail.ru, gazetasakhasire@mail.ru
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Бастакы хардыылар Бикипиэдьийэ кыттааччыларын аатыттан эйигин сахалыы салааҕа киирбиккинэн! Манна кыттыбыккыттан астыныаҥ уонна элбэх туһаны ылыаҥ дии саныыбыт.
Суруйуу сүрүн сиэрдэрэ манныктар: харса суох суруйан ис уонна үтүөнү оҥорорго дьулус.
Бикипиэдьийэ иһигэр баар ыстатыйалар, матырыйаал барыта (ол иһигэр эн суруйбутуҥ эмиэ) туспа, анал лиссиэнсийэнэн тарҕанар/туһаныллар. Ол лиссиэнсийэ аата GNU Free Documentation License. Маннык лиссиэнсийэлээх суруйуулары ким баҕарар көҥүл туһаныан (суруйбут дьону ааттаан туран) уонна уларытыан сөп.
Саҥа манна кэлбит дьон сороҕор бас билии быраабын кэһээччилэр. Бас билээччиттэн көҥүлэ суох тиэкистэри уонна ойуулары Бикипиэдьийэҕэ киллэрэр табыллыбат. Сиһилии манна көр — Авторские права (нууччалыы).
Өссө биир алҕас бырайыак сыала-соруга өйдөммөтөҕүнэ тахсааччы. Бикипиэдьийэ диэн энциклопедия, туох да атын буолбатах. Сиһилии манна көрүөххүн сөп — Чем не является Википедия (нууччалыы).
Бикипиэдьийэ ыстатыйаларыгар илии баттаммат (суруйбут дьон испииһэктэрэ тутатына атын сиргэ — көннөрүү историятыгар суруллан иһэр). Ол гынан баран ыстатыйалары ырытыыга, эбэтэр аналлаах кэпсэтии сирдэригэр кэпсэтиэххин баҕардаххына бука диэн илиитэ баттыыр буолаар. Ол маннык — түөрт тильда бэлиэтин субуруччу туруораҕын (~~~~), эбэтэр үстүрүмүөн хапталыгар анал тимэҕи баттыыгын ( ).
Бэйэҕин кыттааччы тус сирэйигэр билиһиннэриэххин сөп. Бу Эн тус бэйэҥ бас билэр кыракый сириҥ буолар. Холобур онно омук тылларын билииҥ туһунан суруйуоххун сөп.
Харса суох суруйан ис, хайдах сөпкө сурулларын сүбэлиэхпит, сыыйа-баайа бэйэҥ да билсэн иһиэҥ.
Туох эмэ өйдөммөт буоллаҕына манна Бикипиэдьийэ:Ыйытыылар тугу баҕарар ыйытыаххын сөп. Тугу эрэ тупсарыаххын, бэйэҥ этиигин киллэриэххин баҕардаххына Кэпсэтэр сиргэ киирээр, эбэтэр бу киһиэхэ (HalanTul) нууччалыы да сахалыы да суруйаар.
Өссө төгүл нөрүөн нөргүй! --88.252.63.31 16:10, 31 От ыйа 2008 (UTC)
Hello and welcome to the Sakha Wikipedia! We appreciate your contributions. We hope you enjoy your time here!
Ыстатыйаны ааттааһын
Как править статьи
Правила и указания
Изображения
Авторские права
Глоссарий
Начать обсуждение с TXiKiBoT
Страницы обсуждения — место, где люди обсуждают, как улучшить содержимое Бикипиэдьийэ. Начните новое обсуждение, чтобы связаться и обсудить что-нибудь с TXiKiBoT. Написанное здесь смогут прочесть и другие.
Начать обсуждение
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Кыттааччы_ырытыыта:TXiKiBoT&oldid=15769»
Навигация
Тус бэйэ туттар тэриллэрэ
Ааккын эппэтиҥ
Ырытыы
Суруйуу тиһилигэ
Бэлиэтэнии
Киир
Аат даллара
Кыттааччы тус сирэйэ
Ырытыы
саха тыла
Көрүү
Ааҕыы
Биики-тиэкиһи уларыт
Тиэмэ эбии
Устуоруйатын көрүү
Эбии
Навигация
Сүрүн сирэй
Рубрикалар
А - Я
Бастыҥ ыстатыйалар
Түбэспиччэ сирэй
Туох буола турара
Тэриллэр
Бикипиэдьийэ:Түмсүү сирэ
Кэпсэтэр сир
Кэнники уларытыылар
Саҥа ыстатыйалар
Көмө
Бу сири өйөө
Сэп-сэбиргэл
Манна сигэнэллэр
Сигэнэр уларытыылар
Кыттааччы суруйуута (кылаата)
Сурунааллар
Кыттааччы бөлөхтөрүн көр
Билэни угуу
Анал сирэйдэр
Куруук баар сигэ
Сирэй туһунан
Бэчээт/Экспорт
Кинигэни айарга
Маннык PDF киллэр
Бэчээттииргэ аналлаах барыл
Атын омук тылынан
Бу сирэйи бүтэһигин 16:10 31 От ыйын 2008 уларыппыт.
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
* [[Сэтинньи 26]] — Чэчиэн оппозициятын (Умар Автурханов салайааччылаах Чэчиэн өрөспүүбүлүкэтин быстах кэмнээҕи сэбиэтэ) этэрээттэрэ [[Грознай]]ы ыла сатаабыттара табыллыбатах. Онно ФСБ лииньийэтинэн кыттыспыт Арассыыйа танкистара Джохар Дудаев сэриитиһиттэригэр билиэҥҥэ түбэспиттэр. Сэтинньи 30 күнүгэр [[Ельцин Борис Николаевич|Борис Ельцин]] Чечняҕа бэрээдэги олохтуур туһунан кистэлэҥ ыйаахха илии баттаабыта, [[ахсынньы 1]] күнүгэр Арассыыйа сөмүлүөттэрэ аэродромнарга турар Чэчиэн Өрөспүүбүлүкэтин сөмүлүөттэрин урусхаллаабытара (ким буомбалаабытын билиммэтэхтэрэ), [[ахсынньы 11]] күнүгэр Арассыыйа аармыйата киллэриллибитэ, [[Чэчиэн бастакы сэриитэ]] саҕаламмыта.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
'убаҕас, сыстаҥнас, ньамахтаах, былыык үрүт араҥата. == Ылыллыбыт сирэ ==...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна
|
oscar
|
Хампааньа историята 1990 сыллаахха саҕаламмыта, Аркадий Волож уонна Аркадий Борковский "Аркадия" диэн хампаанньаны төрүттээбиитэр, онно МС-ДОС операционнай системаҕа патеннары уонна табаардары классификацияллыр программаны таһаарбыттар. Ол программалара нуучча тылын морфологиятан сатаан өйдүүр эбит. 1993 сыллаахха Комптек диэн ааттаах Волож арыйбыт хампаанньа подразделенията буолбут. 1993-1996 сылларга нучча тылыгар классическай литература уонна Библия иһинэн көрдүүрү салҕыы сэмэлээбиттэр.<ref>http://company.yandex.ru/about/history/archive/prehistory.xml</ref>
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Бу күннэргэ Владивостокка “Азия оҕолоро” Норуоттар икки ардыларынааҕы VII-c спортивнай оонньуулар үгэннээн бара тураллар. 120 спортсменнаах, 50 тренердээх уонна бэрэстэбиитэллэрдээх Саха сирин сүүмэрдэммит хамаандатын СӨ Ил Дархана Айсен Николаев Оонньууларга көтүөхтэрин иннинэ анаан-минээн көрсөн, спортивнай форма биэртэлээн, алҕаан, ситиһиилэри баҕаран атаарбыта.
“Азия оҕолоро” Оонньуулар 1996 сыллаахха аан бастаан Саха сиригэр ыытыллыбыттара. Оонньуулары СӨ Бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев көҕүлээн тэрийбитэ. Түөрт сылга биирдэ ыытыллар үтүө үгэс олохтонон, алта бастакы сайыҥҥы Оонньуулар Дьокуускайга үрдүк тэрээһиннээхтик буолан ааспыттара. 2019 сыллаахха 1-кы кыһыҥҥы Оонньуулар Сахалиҥҥа ыытыллан баран, бу Приморскай кыраайга VII-с сайыҥҥы Оонньуулар аан бастаан ыытылла тураллар.
Оҕолор Спортивнай оонньууларын суолтата улахан. Ыытыллар куораттарыгар сайдыы, хамсааһын барар. Бу да сырыыга оннук. Билигин аан дойду балаһыанньата төһө да уустуктардааҕын иһин, Азия дойдулара хото кэлбиттэр. Приморскай кыраайга спорт структурата уонна материальнай база улаханнык тупсарыллыбыттар.
Ити от ыйын 28 күнүгэр тыһыынчанан көрөөччүлэринэн туолбут Владивосток “Фетисов Арена” спорт комплексыгар Оонньуулары үөрүүлээхтиктик арыйыыга арылхайдык көһүннэ. Элбэх омугу, национальноһы түмэр Улуу Арассыыйа дириҥ сайдыылаах култууратын итэҕэтиилээхтик үҥкүүлээн-ыллаан көрдөрүү болҕомтону тарта, долгуйууну үөскэттэ. Икки тыһыынчаттан тахса спортсмен, тренердэр ньиргиэрдээх парадтарыгар Азия дойдуларыттан, Арассыыйа регионнарын сүүрбэ хамаанда, олор истэригэр СӨ сүүмэрдэммит хамаандата биир ньыгыл кэккэҕэ хааман киирдилэр.
Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин ыыппыт эҕэрдэтин Арассыыйа бэрэсидьиэнин көмөлөһөөччүтэ, РФ Госсэбиэтин сэкирэтээрэ Игорь Левитин ааҕан иһитиннэрдэ. Спорт миниистирэ Олег Матыцин, Арассыыйа Олимпийскай кэмитиэтин бэрэсидьиэнэ Станислав Поздняков, Приморскай кыраай губернатора Олег Кожемяко, Владивосток куорат баһылыга Константин Шестаков, Норуоттар икки ардыларынааҕы “Азия оҕолорун” кэмитиэтин бэрэсидьиэнэ Владимир Максимов эҕэрдэ тыллары эттилэр.
Үөрүүлээх түгэҥҥэ Сахабыт сирин киэн туттар спортсменнара, көҥүл тустууга Олимпийскай оонньуу чөмпүйүөнэ Павел Пинигин Арассыыйа былааҕын тутуһан киллэристэ. Дьокуускайга ыытыллыбыт бастакы “Азия оҕолорун” көҥүл тустууга чөмпүйүөнэ, СӨ физическэй култуураҕа уонна спорка миниистирэ Леонид Спиридонов, боксаҕа чөмпүйүөн, Олимпийскай оонньуулар боруонса призера, СӨ Аҕа баһылыгын сүбэһитэ Георгий Балакшин эмиэ Оонньуулар былаахтарын тутан киирбиттэрэ кэрэ-бэлиэ түгэн буолла.
“Азия оҕолоро” VII-c Спортивнай оонньуулар үөрүүлээхтик аһыллыыларын түгэнэ художественнай гимнастикаҕа Олимпийскай чөмпүйүөн Лидия Ахаимова Оонньуулар уоттарын уматыытынан түмүктэннэ.
Бүтүн Арассыыйатааҕы “Океан” лааҕырга түһэн олорор Саха сирин сүүмэрдэммит хамаандатын оҕолорун, кинилэр тренердэрин кытта Саха сирин салайааччылара көрүстүлэр. СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) бэрэссэдээтэлэ Алексей Еремеев, СӨ физическэй култуураҕа уонна спорка миниистирэ Леонид Спиридонов, спорка солбугу бэлэмниир СӨ киинин дириэктэрэ Василий Егоров эдэр спортсменнарга эҕэрдэлэрин тиэрдэн, түөрт сылга биирдэ буолар “Азия оҕолорун” VII-с Спортивнай оонньууларыгар ситиһиилээхтик кытталларыгар үтүө санааларын тиэртилэр.
Сонуннар
01.12.2022 | 12:00
Кииннэммит библиотека ситимэ анал бырагырааманы оҥордо
01.12.2022 | 11:00
Ыччаппыт талаанынан сөхтөрдө
01.12.2022 | 10:00
Сэргэх көрсүһүү
01.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 1 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
01.12.2022 | 09:30
Дьокуускайга — бастакы харыйа уота
01.12.2022 | 09:00
Владимир Трегубов: «Дьокуускайга дьиэ тутуута биир кэлимник барыа»
30.11.2022 | 22:38
Сүдү үлэтэ — духуобунай нэһилиэстибэбит
30.11.2022 | 18:30
Босхо юридическай көмө
30.11.2022 | 18:00
Дьонноох киһи тутайбат
30.11.2022 | 17:30
Үлэбит дьоһун сыанабыла
30.11.2022 | 16:58
5555 киһи дьыктаан суруйда
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Дьокуускай куоракка олорор элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэр уонна чэпчэтиилэринэн туһанар бырааптаах гражданнар оҥоһуллар өҥө испииһэгин кэҥэтэр биир кэлим социальнай картаны ылыахтара.
Куорат баһылыгын э.т. Евгений Григорьев уонна СӨ улэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистирэ Елена Волкова биир кэлим цифровой сервис концепциятын олоххо киллэрии туһунан сөбүлэһиигэ илии баттаатылар.
«Аныгы кэмҥэ биир кэлим социальнай карта олоҕу чэпчэтэр инструмент буолуохтаах. Бу көмөтүнэн олохтоохтор оптуобус да, сөмөлүөт да билиэттэрин төлүөхтэрин, судаарыстыбаннай өҥөлөрүнэн туһаныахтарын, өрөспүүбүлүкэ уонна киин куорат тэрилтэлэригэр сылдьан атын бэйэни туоһулуур докумуоннар оннуларыгар социальнай картанан туһанан кыһалҕаларын быһаарар кыахтаныахтара», — диэн Евгений Григорьев эттэ.
Билигин элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ уопсастыбаннай тырааныспарга айанныырга эбии чэпчэтиилэри киллэрии боппуруоһа быһаарыллар. Маны таһынан куорат муниципальнай тэрилтэлэрэ эбии чэпчэтиилэри көрөллөрө былааннанар.
«Карта бу иннинэ чэпчэтилэринэн туһанар туспа категориялаахтарга уопсастыбаннай тырааныспарынан айанныырга туһаныллар тырааныспар сыһыарыытын быһыытынан эрэ үлэлиир эбит буоллаҕына, билигин биһиги социальнай карта кыаҕын кэҥэтэр былааннаахпыт. Картанан уопсастыбаннай тырааныспарга эрэ буолбакка, бэйэни туоһулуур докумуоннары көрдөрүүтэ суох судаарыстыбаннай өҥөлөрү ылар кыаҕы биэриэхпит», — диэн Елена Волкова тоһоҕолоон эттэ.
Саха сирин олохтооҕун биир кэлим цифровой сервиһин концепциятын олоххо киллэрии дьаһалларын былаанын Өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко бигэргэппитэ.
Сонуннар
28.11.2022 | 17:26
Сунтаардар хотугу дьүкээбил "анныгар"
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
1926 сыллаахха Омскай уобалас Дзержинскай оройуонун Новгородцево с. элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүт. Алта саастааҕар төрөппүттэрэ өлөн, тулаайах хаалбыт.
1939 сыллаахха бииргэ төрөөбүттэрин кытта Алдан куоракка көспүт.
Томмот куорат оскуола-интернатыгар үөрэммит. 1941 сыллаахха сэттэ кылааһы бүтэрбит.
1941 сылтан шахтаҕа үлэлээбит. Шахтер үлэтин баһылаан, 1945 сыллаахха Алдаҥҥа алта ыйдаах экскаваторщиктар куурустарыгар үөрэммит.
1947 с. — Аллараа Кураанахха саҥа учаастакка үлэлээбит.
1954 с. — бульдозеристар куурустарыгар үөрэммит. Ол кэннэ бульдозернай биригээдэни салайбыт.
1957 с. — ССКП чилиэнэ.
ССРС Үрдүкү Сүбэтин Президиумун 1971 сыл кулун тутар 30 күнүнээҕи Ыйааҕынан Новгородцев Павел Андреевичка Социалистическай Үлэ Геройун аата иҥэриллибит, Ленин уордьана уонна «Сиэрпэ уонна Балта» кыһыл сулус туттарыллыбыт.
|
oscar
|
Ыйаах (Нуучч. указ) - судаарыстыба (өрөспүүбүлүкэ) салайааччыта (бэрэсидьиэнэ, ил дархана) таһаарар дьаһайар ис хоһоонноох докумуона.
|
oscar
|
Тиэрмин диэн билим, тиэкиникэ уонна үлэ-идэ хайа эмэ тустаах салаатын иһинэн биир чопчу өйдөбүлү бэлиэтиир тыл ааттанар. Холобур, пиисикэҕэ эттик, сардаҥа, сырдык, электричиэстибэ, ампер, ом, вольт, электрон, ядернай, квантовай миэдисиинэҕэ клиника, диагноз, хирург, терапевт, стенокардит, метастаз, инвазия, синдром, атаксия, анамнез, биопсия, этиология диэн тыллар. Ити курдук, билим, тиэкиникэ, ускуустуба, үлэ-идэ хас биирдии салааларын аайы үгүс ахсааннаах аналлаах тыллар бааллар.
Тиэрмин тыллар билим, тиэкиникэ, ускуустуба өйдөбүллэрин бэлиэтииллэр. Онон суолталарын ис хоһооно научнай, техническэй дакаастабылынан чопчуламмыт уонна национальнай тыл уратыларыттан тутулуга суох интернациональнай буолар. Ол иһин, тиэрмин тыллар үгүс өттүлэрэ аан дойду үрдүнэн тарҕаныылаахтар. Ити тиэрминнэр бүттүүн лиэксикэ тылларын суолталарын ис хоһооно билим көрдөрүүлэрин чопчуламмат, тустаах норуот өйдөбүлүгэр олоҕурар, ол иһин үгүс өттүгэр национальнай майгылаах буолар. Тиэрминнэр уратыларынан, чинчийиилэринэн итиниэхэ эбии экспрессивнэй-эмоциональнай кырааскалара суоҕун ыйаллар. Ол эрээри, итинник кырааска, тиэрминнэргэ эрэ буолбакка, бүттүүн лиэксикэ үгүс өттүгэр эмиэ суох буолар.
Суолтарынан төһө да уратылаахтарын иһин тиэрмин тыллар бүттүүн лиэксикэни кытта таарыйсыбат буолбатахтар. Тиэрминология сорох өттө бүттүүн лиэксикэттэн төрүттэнэр. Холобур, бүттүүн тылга киһи-сүөһү миэстэлэрин бэлиэтиир төбө, мэйии, сүрэх, быар, тыҥа, куртах, илии, тымыр курдук тыллар анатомия тиэрминнэрэ буолаллар. Эбэтэр ийэ, аҕа, абаҕа, таай, саҥас, түҥүр, ходоҕой, биллэх, бэргэн, бадьа курдук уруурҕаһыы тыллара этнография тиэрминологиятыгар киирэллэр. Ити курдук зоологияҕа, ботаникаҕа, географияҕа уо.д.а. уобаластарга саха бүттүүн тыллара туттуллаллар. Оннук түбэлтэҕэ тыл тиэрминологическай суолталанар. Ол суолтата кини бүттүүн тыллара туттуллар суолтатын кытта сөп түбэсиһиэн да, түбэсиһиэ да суоҕун сөп. Оттон астрономияҕа Сир диэн тыл суолтата (планета өйдөбүлэ) бүттүүн тылга туттуллар суолтатын кытта сөп түбэспэт. Ол курдук уу диэн тыл химия тиэрминин быһыытынан суолтатын ис хоһооно бүттүүн тылга өйдөбүлүн кытта биир буолбатах.
Итинтэн бүттүүн тыл тылын тиэрминологическай суолтата бүттүүн лиэксикэҕэ киирэрин эбэтэр киирбэтин быһаарыы соруга тахсар. Онно тыл тиэрминологическай суолтата бүттүүн тылга төһө туттулларынан көрүлүөхтээх. Холобур, Сир диэн тыл тиэрминологическай суолтата билигин космонавтика быраактыкатынан сибээстээн бүттүүн тылга киэҥник туттуллар, өйдөнөр, онон бүттүүн лиэксикэ ылыммыт суолтата буолар. Оттон уу диэн тыл тиэрминологическай суолтата химия эрэ үөрэҕин иһинэн өйдөнөр, онон бүттүүн лиэксикэҕэ араарыллыбат.
Тиэрмин тыллар сорох өттүлэрэ киэҥник дуу эбэтэр киэҥэ суох тарҕаналлар. Холобур, билиҥҥи кэмҥэ космонавтика үгүс тиэрминнэрэ космонавт (кэпсэтии тылыгар кытта), космодром , полигон, скафандр, таһаарааччы, ракета, ыйааһыны сүтэрии, апогей, перигей уо.д.а. (сурук тылыгар) саха тылын бүттүүн лиэксикэтигэр киирдилэр. Ордук үгүстүк уопсастыбаннай бэлиитикэ тиэрминнэрэ бүттүүн тылга киирэллэр. Холобур: уопсастыба,социализм, коммунизм, демократия, өрөспүүбүлүкэ, партия, сэбиэт, парламент, диктатура уо.д а. Маннык тыллар тыл словарнай састаабыгар тиэрминологияҕа да, бүттүүн лиэксикэҕэ даҕаны киирсэр уопсай зона буолаллар. Бу зона тылларын лексикографтар билиҥҥи литэрэтиирнэй тыл тылдьыттарыгар көрдөрөллөр.
|
oscar
|
АВТОНОМИЯ УОННА БЫЫБАРДАР С.И.Ожегов “Словарь русского языка” диэн үлэтигэр “Автономия“ диэн тыл “самоуправление, независимо - 25 Сентября 2022 - Уххан сирэ
Сүрүн сирэй | Бэлиэтэнии | Киирии | Сахалыы бичик (шрифт) Уруй-айхал, Гость ! | RSS
Бу сир талбата (меню)
Сүрүн сирэй (главная)
Сонуннар (новости)
Бу сир туһунан (КОНТАКТЫ)
Билэлэр (файлы)
Ыстатыйалар (статьи)
Хаартыскалар (фото)
FAQ
Кэпсэтии (форум)
News topics
Политика.Митинги. Пикеты. Партии [893]
Мысли. Думы.Мнения, обсуждения, реплика, предложения [254]
Суд-закон.МВД.Криминал [1254]
Право, закон [321]
Экономика и СЭР [832]
Власть Правительство Ил Тумэн [1189]
Мэрия, районы, муниципалитеты [395]
Мега пректы, планы , схемы ,программы. ВОСТО [214]
Сельское хозяйство,Продовольствие. Охота и рыбалка [543]
Энергетика, связь, строительство.транспорт, дороги [150]
Коррупция [856]
Банк Деньги Кредиты Ипотека Бизнес и торговля. Предпринимательство [287]
Социалка, пенсия, жилье [274]
ЖКХ, строительство [132]
Образование и наука. Школа. Детсад [212]
Люди. Человек. Народ. Общество [213]
АЛРОСА, Алмаз. Золото. Драгмет. [659]
Алмазы Анабара [161]
http://alanab.ykt.ru//
Земля. Недра [240]
Экология. Природа. Стихия.Огонь.Вода [368]
СМИ, Сайты, Форумы. Газеты ТВ [151]
Промышленность [43]
Нефтегаз [280]
Нац. вопрос [283]
Соцпроф, Совет МО, Общ. организации [65]
Дьикти. О невероятном [182]
Выборы [657]
Айыы үөрэҕэ [79]
Хоһооннор [5]
Ырыа-тойук [22]
Ыһыах, олоҥхо [101]
Култуура, итэҕэл, искусство [362]
История, философия [227]
Тюрки [76]
Саха [145]
литература [39]
здоровье [461]
Юмор, сатира, критика [13]
Реклама [7]
Спорт [121]
В мире [86]
Слухи [25]
Эрнст Березкин [88]
Моё дело [109]
Геннадий Федоров [11]
BingHan [4]
Main » 2022 » Балаҕан ыйа » 25 » АВТОНОМИЯ УОННА БЫЫБАРДАР С.И.Ожегов “Словарь русского языка” диэн үлэтигэр “Автономия“ диэн тыл “самоуправление, независимо
АВТОНОМИЯ УОННА БЫЫБАРДАР С.И.Ожегов “Словарь русского языка” диэн үлэтигэр “Автономия“ диэн тыл “самоуправление, независимо
18:41
АВТОНОМИЯ УОННА БЫЫБАРДАР
С.И.Ожегов “Словарь русского языка” диэн үлэтигэр “Автономия“ диэн тыл “самоуправление, независимость в управлении” диэн быһаарыллар.
Автономия
Бу “автономия” туһунан үгүс да тыл этилиннэ, ордук бу кэлиҥҥи сыл устата. Ким аан бастаан бу автономияны туруорсубутун ырытыыга мөккүөр мөҥүрүүр, биһиги бэйэлээхтэр ортобутугар оройуоннаһан ылыы да баар быһыылаах. Анаан дьарыктаммыт историктарбытын истии суох, ким талбытынан куолулуур, утарыта туруортуур, миэстэлэрин уларытар, ким ордук үтүөлээҕин тоһоҕолоон бэлиэтии, чорбото сатыыр. Сорох автономияны утарбыта диэн С.Васильев туһунан уһун-киэҥ ыстатыйаны таһаарыа, сорох хайаан да М.Аммосов үтүөтүн дакаастыа. Мин историк буолбатах киһи, көннөрү ааҕааччы быһыытынан бэйэм тус санааҕа кэллэҕим. Ол быдан былдьаһыктаах дьылларга норуоттарыгар дьолу – соргуну аҕалар, судаарыстыбаны төрүттүүр сыаллаах чулуу дьоммут наһаа уустук кэмҥэ үлэлээн ааспыттарыгар мөккүөр суох. Киин сиртэн ыраахпыт, сонун сойон баран кэлэрэ, оннооҕор Иркутскайга ыйы-ыйынан айаннаан тиийии кыһалҕата сыттаҕа дии. Оччотооҕу телеграф диэннэрэ төһө сууххай үлэлээҕин биир бэйэм билбэппин. Дьоммут итинник усулуобуйаҕа хайдах курдук орто сүрүнү булан дьаһаммыттарыттан сөҕөҕүн эрэ. Бу отуччалаах уолаттар, кыргыттар! Ама, барахсаттар тугу эрэ саарбахтаабат, мөккүһэн ылбат буолуохтара дуо? Быһаарсаллара уонна салгыы үлэлииллэрэ, уурастаан, тохтоон хаалбатахтара. Автонимияны ыларга өссө да эрдэ диэччи ханна барыай. П.Ойуунускай И.Бараховтыын партия съеһиттэн кэлээт тугу диэбиттэрэ сурулла сылдьар. Ойуунускай ол кэмҥэ: ”Биһи Бараахаптыын аптаныамыйаны син биир туруорсуохпут”. Тоҕо эрэ Максимныын эҥин диэбэтэх. Ити барахсаттар икки ардыларыгар мөккүөр баарын туоһута буолаарай. Уопсай өйгө-санааҕа син биир кэлбиттэр, бары саба түһэн дьыалатын-куолутун оҥорбуттар эбээт. Бэл, омук сиригэр күрээбит Г.Ефимов кытта үлэлэспит. Ол уустук кэмҥэ туохха да холоммот үтүө үлэни оҥорбуттар. Онон автономияны аҕалыы, судаарыстыбабытын төрүттээһин туох да араарсыыта суох уолаттар уопсай үлэлэрин түмүгэ диэри гынабын, мин историк буолбатах киһи. А.Алексеев диэн хомуньуус республикаҕа суверенитет наадата суоҕун араатардыыра, бэл билиҥҥи кэмҥэ. Оттон автономия диэн кыра, союзнай буолуохтаахпыт диэбит П.Ксенофонтов баар буола сылдьыбыта дии. Бу революциялар үөстэригэр сылдьыбыт, барытын илэ көрбүт, үрдүк үөрэхтээх юрист киһи сөпкө эппитэ буолуо дуо? Баҕар буолуо, кини баҕатын биир дойдулааҕа М.Николаев толорбута, аҕыйах сыл күннүү сылдьыбыппыт. Оттон историк буолбатах киһи, өҥөр киирэн, өссө манныгы балкыйаары гынабын: Тыгын, Лөгөй, Сыраанап, Маһары, Сэһэн Ардьакыап автономияны эмиэ баҕарбыттара, уолаттарга холобуру көрдөрбүттэрэ дии саныыбын.
Быыбардар
Быыбардар буолан аастылар. Астыммыт уонна астымматах, сөхпүт, соһуйбут да баар. В.Поскачин 94% ылбытын сөҕөн, бэл, биллиилээх диир дьонноруттан санааларын истэ сатыыллар эбит. Кини кыайыытыттан адьас соһуйбатах мин баарбын. Үөһээ Бүлүүнү балачча билэбин. 1992 сыллаахха А.Чомчоев баһылыгынан анаммытыгар көмө буола бара сылдьыбыттааҕым. Оччолорго харчы да суох, ас да суох. Өл да төрөө, улууһу хараанныыр сорудах үөһээттэн баара. Бөһүөлэк иһэ күөрэ -лаҥкы, уулусса бадараан, нэһилиэктэргэ барар суол быстар мөлтөх, сорох сиргэ адьас да суох. Боотулууттан тиһиликтээх тыраахтар кэннигэр хатаастан маарга -бадарааҥҥа батылла-батылла айаннаан Сургуулугу нэһиилэ, тыыннаах эрэ булбуттааҕым.
Дьэ, ити кэм ааспыта, сири-дойдуну сиҥнэрбит АЛРОСА аньыытын -харатын билинэн дивиден диэни төлүүр күнэ үүммүтэ, 8 улуус сыл ахсын миллиарга чугаһыыр харчыны олордон ылар буолбута. Ол харчыны сатаан үллэрэн туттар дьоҕурдаах буолуохха наада. Киһи эрэ ону сатаабат эбит, оттон В.Поскачин онно дьоҕурдааҕын дьонугар илэ-чахчы көрдөрдө. Тыа киһитигэр биир бастакы кыһалҕа – суол. В.Поскачин суол оҥоһуутугар харчыны харыстаабатах, ол мин бадарааҥҥа батыллар Сургуулугум суолун оҥотторбутун сөҕөн да, төһөнү сөҕүөххүнүй. Триллион харчыны сыымайдыыр алмаас, ньиэп-гаас модун тэрилтэлэрэ итинниги оҥороллор, ама оҥорбот буолуохтара дуо? Оттон кыра улуус холугар сөҕүмэр ситиһии! Дьоно-сэргэтэ итини үрдүктүк сыаналыыра биллэрэ, быыбарга кыайыыта итиннэ сытар, ыһыаҕы, оонньууну тэрийбитэ манна самалык эрэ. Ыаллыы сытар Бүлүү улууһун салалтата суол оҥоһуутугар суолта биэрбэтин, дьон олус эрэйи көрөрүн санаатахха Үөһээ Бүлүү итиннэ быдан инники кэрдиискэ тахсыбыта илэ көстөр.
Аны дивиден туһунан аҕыйах тыл. В.Поскачин дивиден харчыта мээнэ халлаантан түспэтин, бу - общественник - экологтар үтүөлэрэ, илистиилээх мөккүөргэ кыайыыларын түмүгэ диирин истибитим. Итинник санаалаах, мин көрүүбүнэн, соҕотох кини эрэ. Атын баһылыктар бэйэлэрэ сатабыллаахтык туруорсар, эбэтэр Ил Дархан кыайа - хото кэпсэтэр буоланнар харчы кэлэрин курдук өйдөбүлү соҥнуу сатыыллара сымыйа буолбатах. Дьиҥ-дьиҥинэн АЛРОСА биэрэр харчыта Бүлүү сүнньүн чулуу уолаттара, кыргыттара сөпкө туруорсууларын түмүгэр кэлэр. Итини кырдьыгынан үрдүктүк сыаналыыр В.Поскачиҥҥа общественник - экологтар махтаныах тустаахтар.
|
oscar
|
бары(Сүрүн)ЫрытыыКыттааччыКыттааччы ырытыытаБикипиэдьийэБикипиэдьийэ ырытыытаБилэБилэ ырытыытаMediaWikiMediaWiki-ни ырытыыХалыыпХалыыбы ырытыыКөмөКөмөнү ырытыыКатегорияКатегорияны ырытыыTimedTextTimedText talkМодульОбсуждение модуляГаджетОбсуждение гаджетаОпределение гаджетаОбсуждение определения гаджета
|
oscar
|
Ирбэт тоҥ планета кураанах сирин чиэппэрин кэриҥин, оттон дойдубут сирин иэнин (ити өссө Сэбиэскэй Сойуус саҕана этэ) 47%-нын ылара. Аныгы Арассыыйа, урукку РСФСР сирин-уотун тутан хаалбытынан, ирбэт тоҥун иэнэ 60%-ҥа тэҥнэһэр. Илин Сибиир сирэ-уота бүттүүнэ кэриэтэ ирбэт тоҥноох зонаҕа киирсэр.
Информация о материале
Прокопий Иванов
Прокопий Иванов
24.08.21 10:41
Просмотров: 262
Ирбэт тоҥ ирэр
Ирбэт тоҥ планета кураанах сирин чиэппэрин кэриҥин, оттон дойдубут сирин иэнин (ити өссө Сэбиэскэй Сойуус саҕана этэ) 47%-нын ылара. Аныгы Арассыыйа, урукку РСФСР сирин-уотун тутан хаалбытынан, ирбэт тоҥун иэнэ 60%-ҥа тэҥнэһэр. Илин Сибиир сирэ-уота бүттүүнэ кэриэтэ ирбэт тоҥноох зонаҕа киирсэр.
Хотугу сир олохтоохторугар ирбэт тоҥ төрөөбүт уонна олох олорор төрүт эйгэлэрэ буолар. Хаһааҥҥы эрэ Муус үйэтинээҕи кэмнэри болҕомтобут тас өттүгэр туттахпытына, бытарҕан тымныы уонна ирбэт тоҥ киһиэхэ олох олороругар биллэр-көстөр уустуктары, ыарахаттары мэлдьитин үөскэтэллэрэ. Ол үрдүнэн киһи ньыматын булан, сөп түбэһэн биэрэн, улам үөрэнэн, үлэлээн-хамсаан, ону барытын туораабыта. Өссө бэйэтин туһатыгар эргиппитэ. Аҥаардас мындыр толкуйунан, харытын күүһүнэн, тиэхиньикэни ат уонна оҕус солбуйар эрдэхтэринэ.
Бэйэбит илиибитинэн алдьатан саҕалаабыппыт
Сахабыт сиригэр ааспыт үйэ 50-с сылларыгар диэри, сир-дойду чөл туруктаах турбута. Бөһүөлэктэр уонна холкуостар бөдөҥсүйэннэр, тиһиликтээх ыарахан тиэхиньикэнэн сэбилэнии баран, ойууру солооһун, бааһынаны үөскэтии үлэтэ киэҥ далааһыннаахтык ыытыллыбыта. Ону кытта тэҥҥэ сир мууһа ириитэ саҕаланан, бөһүөлэктэр бэйэлэрэ турар уонна тулатынааҕы сирдэрэ-уоттара харахха көстөр-биллэр буола алдьаныылара-кээһэниилэрэ саҕаламмыта. Ол этэ аан бастаан бэйэлээх бэйэбит илиибитинэн, бэйэбит олорор сирбитин-уоппутун алдьатыыбыт. Биллэн турар, туох эрэ куһаҕаны оҥорор толкуйтан ол үлэлэр ыытыллыбыт буолбатахтар. Күннээх Украинаттан Муустаах байҕал кытылыгар диэри кукурууса култууратын үүннэриини көҕүлээбит хомуньуус баартыйа диэйэтэлэ баара. Биһиэхэ, оччоттон баччаҕа диэри, үөһэттэн хайдах да тыал үргүйбүтүн иһин, ону эбии күөртээн биэрээччитэ баҕас дэлэй ахан буолара, буола да туруоҕа.
Бу үүммүт үйэҕэ, чуолаан быйылгы, былырыыҥҥы баһаардар кэннилэриттэн, ирбэт тоҥ глобальнай проблемаҕа кубулуйар майгыннанна.
Ирбэт тоҥу чинчийэр үнүстүүт ирбэт тоҥ үөһээ араҥатыттан саҕалаан, саамай халыҥыыр сирин хабан үөрэтэр лабаратыарыйатын сэбиэдиссэйин эбээһинэһин толорооччу, география наукатын хандьыдаата Степан Варламовы кытта кэпсэтэбин.
Учуонай киһи кэпсээнэ сүнньүнэн наукалыы тартарыылаах, ону судургутута сатыырга холонуом.
1500 миэтэрэҕэ тиийэ халыҥыыр
-- Ирбэт тоҥ диэн тугуй? Төгүрүк сылы быһа ньуул эбэтэр онтон намыһах температураны тутар, ханнык баҕарар састааптан уонна тутултан турар хайа боруодатын, буорун халыҥа ирбэт тоҥ диэн аттанар. Ирбэт тоҥноох буор үөһээ араҥата булгуччу сир хайа эрэ дириҥэр сытар буолар. Ол дириҥ, быраабыла курдук, сайынын ирэр буор дьапталҕатын кыамтатынан быһаарыллар. Кыһынын дьапталҕа бүтүннүү хам тоҥноҕуна, хайа боруодалара сир кырсын саамай үрдүттэн биир кэлим тутулланаллар.
Кыһынын чыкыччы тоҥмут буор ирээһинэ хаар ууллаатын саҕаланан барар. Саха сирин киин уонна соҕуруу өттүлэрин налыы сирдэригэр муус устар бүтүүтүттэн, хоту өттүгэр уонна хайалаах сирдэригэр ыам ыйыттан, Новосибирскай арыыларга бэс ыйыттан буорун сыыйа-баайа ириэрэн барар. Буорун ирииитин тэтимэ ыйга хас да дециметртэн хас да миэтэрэҕэ тиийэр. Маныаха буорун састааба уонна сиигэ, үөһээ кырсын бүрйэр үүнээйитин хараактара быһаарар оруолланаллар.
Арассыыйа кэлим криолитозонатын халыҥа 100 тахса миэтэрэҕэ тэҥнэһэр. Оттон муҥутуур кыамтата Орто Сибиирдээҕи хаптал киинигэр, Марха өрүс үөһээ өттүгэр 1500 миэтэрэҕэ тиийэр. Бу Арассыыйаҕа эрэ буолбакка, Хотугу полушариеҕа бүттүүнүгэр саамай халыҥ кыамтанан ааҕыллар. Мантан соҕуруулуу, Мииринэй куорат оройуонугар уонна хотугулуу Лаптевтар муораларын кытылыгар, криолитозона кыамтата кыччаан, 500 миэтэрэҕэ тэҥнэһэр. Сир ньуурун бысталаан үллэриигэ, айылҕатын, уутун, үүнээйитин усулуобуйаларын уларыттахха, ирбэт тоҥ кыамтата, бэл, кыра учаастак сиргэ төрдүттэн уларыйар.
Дьокуускайы ыллахха, Өлүөнэ үөһүн түгэҕин боруодата ириэнэх буолан ирбэт тоҥо суох. Оттон боротуохатын түгэҕэ 30 миэтэрэҕэ диэри ирэн сытар. Онтон ирбэт тоҥо кэлэр. Куорат аннын ирбэт тоҥо – 200-250 миэтэрэ кыамталаах. Сэргэлээх оройуонугар 300-350 миэтэрэҕэ тиийэр. Оттон Маҕанныыр суолунан, өрүстэн 5-6 км тэйиччинэн 450 миэтэрэҕэ тиийэр. (Степан Прокопьевич кэпсээнигэр бу отучча сыллааҕыта ыытыллыбыт чинчийии чахчыларын туһанарын бэлиэтээн этэр. – П.И.).
Килиимэти чинчийээччилэр ааспыт үйэ 70-с, 80-с сылларыттан глобальнай сылыйыы процеһа саҕаламмытын бэлиэтииллэр. Бу процесс төһө кэмҥэ салҕанан барыаҕар чуолкай эппиэт суох. Оттон Саха сирин ылар буоллахха, киин өттүгэр сыллааҕы орто температура 3 кыраадыс, хоту өттүгэр 1,5–2 кыраадыс сылыйыыта баар. Дьиҥнээҕинэн, сайыҥҥы температуратын уларыйыыта кыра. Кыһыҥҥы температурата урукку өттүгэр ортотунан 45 кыраадыс тымныыга тэҥнэһэр эбит буоллаҕына, билигин ол көрдөрүү - 35 кыраадыс тымныы.
Килиимэт, ол иһигэр ирбэт тоҥ усулуобуйаларыгар уларыйыылар тахсыылара техногеннай, ол аата киһи тулалыыр эйгэҕэ оҥорор дьайыытын кытта быһаччы сибээстээхтэр. Атмосфераҕа быыстала суох быраҕылла турар углекислай гаас килиимэккэ парниктыы сылытыыны үөскэтэр. Күн бүгүн сылыйыы өссө күүстээхтик салҕанан барыаҕа диэн учуонай аймах эйгэтигэр сылыктааччылар бааллар. Атыттар сылыйыы тохтоон, аны тымныйыы цикла саҕаланыа дииллэр. Бүтэһиктээх уонна дьиҥ сөптөөх эппиэти айылҕа бэйэтэ биэрээри турдаҕа.
Саха сирин соҕуруу өттүн ирбэт тоҥо биир кэлим күдьүс дьапталҕанан буолбакка, бэйэ бэйэлэриттэн бысталанан бара турар арыылар курдук тэнийэн сытар. Киин уонна хотугу улуустарбыт ирбэт тоҥноро 1000 миэтэрэ халыҥнаах кэлимсэ үргүлдьү сыталлар. Анаабыр диэки ирбэт тоҥо 1500 миэтэрэҕэ диэри халыҥыыр. Киин өттүбүт ирбэт тоҥун халыҥа 400 миэтэрэҕэ тиийэр. Муустаах араҥатын (четвертичное отложение) халыҥа 10-30 миэтэрэҕэ тэҥнэһэр. Сытар дириҥэ 2-4 миэтэрэ. Саха сирин ирбэт тоҥун уута туустаах.
Айылҕаҕа, килиимэккэ, ол иһигэр ирбэт тоҥҥо куһаҕан өрүттээх уларыйыылар тахсар кыахтаахтарынан, салалта бары таһыма, ону кытта нэһилиэнньэ булгуччу сөптөөх билиинэн-көрүүнэн сэбилэммит буолуохтаах. Ирбэт тоҥу харыстыыр туһунан сокуон олоххо салгын кэриэтэ наада буолла. Ил Түмэн 2018 сыл ыам ыйын 22 күнүгэр
“Об охране вечной мерзлоты в Республике Саха (Якутия)” диэн сокуону ылыммыта хайҕаллаах. Билигин федеральнай таһымҥа туруорса сылдьаллар.
Көмүскэллээх буолуохтаах
Степан Варламовы салҕаан эттэххэ, сирин уопсай иэнин улахан өлүүтүн ылар ирбэт тоҥноох Арассыыйа баччааҥҥа диэри анал сокуона суоҕа тугу туоһулууруй? Бастатан туран, дойдуга ирбэт тоҥ туһунан туох да элементарнэй өйдөбүл суоҕун. Аһара киэҥ сирдээх-уоттаах буолан, ону тас өстөөхтөн көмүскүүр ухханыгар, ис харыстааһыҥҥа кыһамньы ууруллубатын.
Хотугу сир ирбэт тоҥун экологическай уйуга диэн судаарыстыбаннай суолталаах боппуруос биһиэхэ төрдүттэн турбат, кими да улаханнык долгуппат курдук. Сэбиэскэй систиэмэ да саҕана, баараҕай бырайыак олоххо киллэриллэр буоллаҕына, Хотугу сир уйан айылҕата, ирбэт тоҥун харыстабыла, төрүт олохтоох норуоттарын үгэс буолбут дьарыктарыгар охсуута, о.д.а. кыһалҕалар аахсылла барбат этилэр. Ол гынан баран, ол урукку эстибит систиэмэҕэ кытаанах хонтуруол, ирдэбил уонна эппиэтинэстээх буолуу баара. Билигин ол барыта суох. Түргэн тэтиминэн барыһы баһан ылыы – бастакы күөҥҥэ турар.
Баараҕай Арассыыйаны арсыынынан мээрэйдиэҥ, өйгүнэн ситэн өйдүөҥ суоҕа, киниэхэ итэҕэйиэххин эрэ наада. Ол быһыытынан, бэйэбит ыырбыт иһинэн кучу-мачы буолуохха. Дьоллоох Дьокуускайбыт күннэтэ киэркэйэ, тутулла, кэҥии турар. Хотугу сир ирбэт тоҥноох усулуобуйатыгар бөдөҥ мегаполиска кубулуйда. Халлааҥҥа харбаста, 16-лыы этээстээх дьиэлэринэн ыгыччы аста. Алҕаһаабат буоллахпына, куорат 12 этээс үрдүктээх тутуунан муҥурданыахтаах этэ. Аныгы чэпчэки технология уонна конструкция көҥүллүүр диэхтэрэ буолуоҕа. Дьэ, кырдьык, тутарга чэпчэкитэ сүрдээх быһыылаах. Ол оннугар атыыланар сыаната -- оҕус тарпат ыарахана.
Көҥдөйдөрө саҥа тутулла турар дьиэлэр араартыыр ис истиэнэлэрэ, үрдүлэрэ сууллан хаалар түбэлтэлэрэ тахсыталыыллар. Билиҥҥитэ, таҥара көмөтүнэн, дьон өлүүлээх алдьархай тахса илик. Дьэ, кырдьык, баччааҥҥа диэри Дьокуускай олохтоохторун Үрдүк Айыылар араҥаччылаан кэллилэр. Сир мууһа ирэн, урукку тутуу таас дьиэлэр атахтара хамсаан, истиэнэлэрэ хайыта барыталаан, дөрүн-дөрүн саахаллана тураллар. Ол иһигэр оскуола, үлэ тэрилтэлэрин дьиэлэрэ бааллар.
Истэр тухары, «армянстрой» айдаана. Таптаабыт учаастактарыгар тутууну ыыталлар, талбыттарынан дьиэлэрин этээһин үрдэтэн биэрэллэр диэн буолар. Мээрийэ бүтүн аармыйа юристара сууттаһа сатыыр ааттаахтар даҕаны, сүүйтэриилээх – наар кинилэр. Бу аата тугуй? Мээрийэҕэ адьас далай акаарылар үлэлии олороллор дуо? «Армянстрой» тутааччылара таптаабыттарынан бас-баттах дьаһаналларын киһи итэҕэйбэт. Кинилэр үлэлииллэригэр бары усулуобуйа оҥоһуллан бэриллэрин иһин, онуоха барытыгар дөкүмүөннээх буоланнар, суукка наар кыайыылааҕынан тахсаллар. Мээр сокуону билиммэт тутааччылары сахсыйталыыр туһунан сарсыарда дьыбардаахха балачча суостаахтык суоһурҕаммыта, күнүскү ириэһиҥҥэ тиийэн, ньим курдук буолан хаалар үгэһэ бигэтик олохсуйда.
Өрөспүүбүлүкэ хотугу сир физтех проблемаларыгар, хайа дьыалатыгар, ирбэт тоҥу үөрэтэр, ньиэп уонна гаас проблемаларыгар, геология, хотугу сир прикладной экологиятыгар, о.д.а. салааларга наука үнүстүүттэрдээх. Сирбит аннын баайын хостуур биир да хампаанньа бу тэрилтэлэрбитин саа ытыытыгар да чугаһаппат. Үгэс курдук, сэнии саныахтарын, анныларынан көрүөхтэрин сөп. Дьиҥэр, дьыала сүнньэ бэйэлэрин муҥур хаһаайыннарынан сананан, талбыттарынан тутан-хабан, үлэлээн-хамсаан сылдьалларыгар буолар.
Өрөспүүбүлүкэ ирбэт тоҥу харыстааһын туһунан сокуона бириэмэ бэйэтин ирдэбилэ буолла. Судаарыстыбаннай Дуума таһымыгар бу боппуруос, өрүүтүн буоларыныы, сыһыллыа-соһуллуо турдаҕа буолуо. Бэйэбит өттүттэн биһиги «сир ыла турарбыт» наада этэ. Уруттаан эбэтэр хойутаан ирбэт тоҥ проблемата син биир уһулуччу сытыытык туран кэлиэҕэ. Буолаары буолан, бу киэҥ иэннээх баһаардар кэннилэриттэн.
Прокопий ИВАНОВ
0
0
0
0
0
0
SAKHAPARLIAMENT.RU
Подписывайтесь
на наш канал в telegram
и Будьте всегда в курсе
свежих новостей!
Подписаться
Комментарии (0)
Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.
Оставьте свой комментарий
Опубликовать комментарий как Гость.
Имя (Обязательно)
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Оставляя комментарии на сайте «Сахапарламент.ру», я подтверждаю, что согласен с пользовательским соглашением сайта. правилами и условиями.
Отменить
Отправить комментарий
Другие новости
Спецпроекты
Саха Сирин «Олохтоох каадырдары промышленноска» бырайыага эдэр ыччаты үлэнэн хааччыйыы бастың практикаларын Бүтүн Россиятааҕы куонкуруhун финалыгар таҕыста
«Олохтоох каадырдары промышленноска» ѳрѳспүүбүлүкэтээҕи бырайыак ыччаты үлэнэн хааччыйыы…
07.12.22 20:49
Госдума сонуннара
2023 сылга үлэ тѳлѳбүрүн алын кээмэйэ хайдах буолуоҕай?
Судаарыстыбаннай Дума үлэ тѳлѳбүрүн алын кээмэйин (МРОТ) улаатыннарар сокуону ылынна диэн…
07.12.22 20:08
Политика
Мичил Николаев: «Благодарим республику за гуманитарную помощь!»
Как известно, самый молодой народный депутат Государственного Собрания (Ил Тумэн)…
07.12.22 19:51
Политика
Трудовые права мобилизованных будут дополнительно защищены
Председатель Госдумы Вячеслав Володин подчеркнул: выполняя задачи спецоперации,…
07.12.22 18:27
Общество
Подведены итоги конкурса «Призвание - Мама»
На днях подведены итоги Всероссийского конкурса молодых журналистов «Призвание - Мама»,…
07.12.22 14:33
Общество
Юные шахматисты Якутии, Бурятии и Сахалина - на гроссмейстерской сессии
Продолжается работа III Республиканского шахматного конгресса на базе…
07.12.22 12:50
Все новости
Тиһэх сонуннар
Спецпроекты
Саха Сирин «Олохтоох каадырдары промышленноска» бырайыага эдэр ыччаты үлэнэн хааччыйыы бастың практикаларын Бүтүн Россиятааҕы куонкуруhун финалыгар таҕыста
Госдума сонуннара
2023 сылга үлэ тѳлѳбүрүн алын кээмэйэ хайдах буолуоҕай?
Госдума сонуннара
Оскуолалары муниципальнайтан региональнай таhымңа кѳhѳрѳргѳ кѳмѳлѳhѳр кѳннѳрүүлэр ылылыннылар
Болҕомто киинигэр
Оҕо эрдэхтэн олоҥхолоотоххо, кыра эрдэхтэн кыттыстахха...
01.12.22 14:53 673
“ҺӨҔҮҤ” быыстапкатын көрөн сөҕүҥ
02.12.22 15:38 647
Амма тыатын кэрдиитин туһунан киинэ сүрэхтэниитэ
01.12.22 19:00 525
Дьохсоҕон олоҥхоһутун истэр дьоро киэһэ
03.12.22 22:21 502
И.Л. Кондаков 165 сылыгар научнай-практическай кэмпириэнсийэ
01.12.22 15:11 372
Об издании
Редакция
Обратная связь
Реклама и услуги
Подписка
Спецпроекты
Архив
Пользовательское соглашение
16+
SAKHAPARLIAMENT.RU © 2020 | Сетевое издание «Саха Парламент». Все права защищены
Учредитель: Аппарат Государственного собрания (Ил Тумэн) РС(Я)
Адрес редакции: 677027, Республика Саха (Якутия), г. Якутск, ул. Кирова, д.18, блок В
Главный редактор: Христофорова М.Н.
Телефон редакции | Факс: +7 (4112) 40‒22‒10
Электронная почта редакции: iltumen@mail.ru
Регистрационный номер ЭЛ № ФС77-78176 от 20 марта 2020г. выдано федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций (Роскомнадзор)
Все права на материалы, опубликованные на сайте www.sakhaparliament.ru, принадлежат редакции и охраняются в соответствии с законодательством РФ.
Полное или частичное использование текстовых и иных материалов с сайта Sakhaparliament.ru на иных ресурсах в сети Интернет и в социальных сетях разрешается только с согласия редакции сайта и гиперссылкой на материал сайта Sakhaparliament.ru.
|
oscar
|
Россия норуоттарын култуураларын нэһилиэстибэтин, Саха сирин Автономията төрүттэммитэ 100, СР Ийэ, Уус-Алдан улууһугар Патриотизм сылларын үөрүүлээх арыллыыта — МБУ "СУОТТУНСКИЙ ЦД "МИЧЭЭР"
МБУ "СУОТТУНСКИЙ ЦД "МИЧЭЭР"
МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ "СУОТТУНСКИЙ ЦЕНТР ДОСУГА "МИЧЭЭР" МУНИЦИПАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ "СУОТТУНСКИЙ НАСЛЕГ"
Главная
История
Структура
Формирования ЦД «Мичээр»
Формирования ЦД «Түһүлгэ»
Формирования Саслыканский СК
Премьера фильма «Наша зима»
Документы
ПБ и ПН
Контакты
Опрос
bus.gov.ru
Россия норуоттарын култуураларын нэһилиэстибэтин, Саха сирин Автономията төрүттэммитэ 100, СР Ийэ, Уус-Алдан улууһугар Патриотизм сылларын үөрүүлээх арыллыыта
Үтүө киэһэнэн, күндү көрөөччүлэр!..” – маннык тыллары бу хамсык ыарыы туран элбэх кыттааччылаах да, көрөөччүлээх да концерт көрбөтөхпүт олус ыраатта. Онтон бүгүн Суотту нэһилиэгэр кулун тутар 4 күнүгэр “Суоттутааҕы “Мичээр” СК” МБТ Хоноҕордооҕу “Түһүлгэ” сынньалаҥ киинигэр Россия норуоттарын култуураларын нэһилиэстибэтин, Саха сирин Автономията төрүттэммитэ 100, Саха республикатыгар Ийэ, Уус-Алдан улууһугар Патриотизм сылларын үөрүүлээх арыллыытын тэрийэн бэрт сэргэх тэрээһини ыытта.
Быыс арылынна… Автономия 100 сылыгар анаан Суотту орто оскуолатын үөрэнээччилэринэн туруоруллубут литературнай монтаһынан, Саха республикатын гимнын көрөөччүлэрдиин сүһүөхтэригэр туран патриотизм сырдык тыынынан саҕаланна. Салгыы Суотту нэһилиэгин депутаттарын Сэбиэтин 2021 с. 96-7 №-дээх ахсынньы 21 күнүнээҕи быһаарыытынан Суотту нэһилиэгин анал бэлиэтэ бигэргэммитин туһунан сырдатылынна, олохтоох автор, мелодист Георгий Говоров суруйуутугар Филипп Габышев оранжировкатыгар “Суотту вальса” ырыаны 2018 сыллаахха “Эн сулускун” республиканскай ырыа проегын кыттыылааҕа, улуус, республика конкурстарын лауреата Лена Заровняева ыллаан көрөөччүнү долгутта, уйадытта. Бу киэһэ өрүү инники сылдьар, көхтөөх, кырдьары билиммэт эдэрдии эрчимнээх, төрүт культуурабытын, сиэрбитин-туоммутун тарҕата сылдьар “Илгэ” фольклорнай ансамбль “Ыҥырыы кэлэрин тухары…” диэн ырыаларын ыллаан “Бис!”, “Браво!” ытыс тыаһынан эҕэрдэни туттулар. “Илгэ” ансамблы төрүттэспит, уостан түспэт кэрэ ырыалары айбыт ытык кырдьаҕаспыт Мария Федорова Ийэ сылыгар, кыыс оҕоҕо анаан бэйэтэ айбыт ырыатынан эҕэрдэлээтэ. Бүгүн манна олохтоох автор, мелодист Анастасия Степанова айбыт икки сабыс саҥа ырыалара сүрэхтэннэ. Саханы аан дойдуга аатырдыбыт убайдыы-быраат Көстөкүүнэптэр, Суотту 21 спордун маастардарын кэккэ инники күөҥҥэ сылдьар ыччаттарбытыгар анаан “Эр бэрдэ” ырыаны толордулар автордар — Иннокентий Портнягин, Филипп Габышев. Суотту нэһилиэгин автордарын бииртэн биир кэрэ ырыалара ылланна. Нэһилиэкпит үбүлүөйдээх тэрилтэлэрэ: С. Васильев-Борогонскай аатынан Хоноҕордооҕу сүрүн оскуола, Уус-Алданнааҕы техникум, Хоноҕордооҕу “Түһүлгэ” СК коллективтара историяны кэрэһэлиир- сырдатар быыстапка туруоран эҕэрдэ нүөмэринэн кыттан сомоҕолоһуу баарын көрдөрдүлэр.
Үлэлэриттэн, күннээҕи түбүктэн быыс булан кыттар уус-уран самодеятельность кыттыылаахтарыгар, үҥкүүһүт ыччаттарбытыгар, ырыаһыт далбардарбытыгар, бука барыгытыгар махтанабыт! Бары бэйэ-бэйэбитин харыстаһа сылдьыаххайыҥ! Чэгиэн-чэбдик туруктаах бар дьон буолуоххайыҥ! Тыа сирин олоҕун сэргэхситэр, дьону-сэргэни сомоҕолуур элбэх тэрээһиннэри тэрийиэҕин, оҥоруоҕун! Дьоллоох, доруобай сылдьын!
“Көрсүөххэ диэри, күндү көрөөччүлэр!”
Балаһаны бэлэмнээтэ Суоттутааҕы “Мичээр” СК уус уран салайааччыта Устинья Борисова
Поделиться ссылкой:
Twitter
Facebook
Понравилось это:
Нравится Загрузка...
Похожее
Опубликовано в Uncategorized 4 марта 2022
Комментариев нет »
← Суоттулар биир сомо5о!
Суоттутааҕы В.П. Свинобоев аатынан народнай театр «Уһуйчаана» кыра бөлөҕүн, Суотту орто оскуолатын 5-кылааһын үөрэнээччилэрин толоруутугар, Сергей Васильев — Борогонскай «Мөҥүрүүр Бөҕө» олоҥхо →
Отменить ответ
Добавить комментарий Отменить ответ
Версия для слабовидящих
Поиск по сайту
Поиск
Режим работы
Понедельник 10:00 — 18:00
Вторник 10:00 — 18:00
Среда 10:00 — 18:00
Четверг 10:00 — 18:00
Пятница 10:00 — 18:00
Суббота Закрыто
Воскресенье Закрыто
Ноябрь 2022
Пн
Вт
Ср
Чт
Пт
Сб
Вс
1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30
« Мар
Архивы
Архивы Выберите месяц Ноябрь 2022 Март 2022 Декабрь 2021 Ноябрь 2021 Октябрь 2021 Сентябрь 2021 Июнь 2021
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Ыһыах диэн Саха Саҥа дьылын күнэ уонна сайын, айылҕа тыллыытын бэлиэ күнэ. 🌿🌿🌿Ыһыах ыйа — бэс ыйа. ⚜️Былыр былыргаттан өбүгэлэрбит биэлэри тутан, кымыс көөнньөрөллөр. Саха маанылаах төрүт астарын алаадьыны, саламааты, үтэһэлээх эттэрин эрдэттэн бэлэмнээн астаналлара, күндү ыалдьыттарын күндүлүүллэрэ. Үрүҥ тунах ыһыахпыт, самаан сайыммыт салаллан кэлбитинэн эһиэхэ, бар дьоммутугар анаан ыалдьыппыт РФ потребкооперациятын туйгуна, Нам улууһун «За вклад в развитие потребительской кооперации» бэлиэ хаһаайына, повар Сардаана Юрьевна Сидорова саха маанылаах астарын: саламаат уонна быырпах оҥорон көрдөрүөҕэ. Киирэн көрүҥ, үөрэнин, тускутугар туһанын🙌🏻🤗 #кэрэхсэбиллээхдьоннор#рубрика#ыһыах2021#сахамаанылаахастара#саламаат#быырпах#мастеркласс#намскаяулуснаябиблиотека🏛️🤗
|
oscar
|
('= Афанасьев Петр Васильевич = П.В.Афанасьев 1893 с. Чычымахха төрөөбүтэ. Х...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна)
Тиэк: Тута көрөн уларытыы
02:16, 12 Олунньу 2022 барыл (уларыт) (төнүн)
HalanTul (ырытыы | вклад)
Нет описания правки
Тиэк: Тута көрөн уларытыы
Кэннинээҕи уларытыыга →
= Афанасьев Петр Васильевич =
П.В.Афанасьев 1893 с. [[Чычымах (Таатта улууһа)|Чычымахха]] төрөөбүтэ. Хотолдьуга, Кырынньыкыга олорбута. 1905 - 1910 сс. Чычымах оскуолатыгар үөрэммитэ. Онтон 1914 с. Дьокуускай түөрт кылаастаах училищетфгар үөрэммитэ.
П.В.Афанасьев учительскай семинарияҕа үөрэнэр сыллара [[Дьокуускай]] куорат революция буурҕатыгар олорор кэмигэр түбэспитэ. Кини манна П.А.Ойуунускайы кытта биир кылааска үөрэммитэ. Онтон биир паартаҕа олорбут истиҥ доҕоро Шергин этэ.
Петр Васильевич семинарияны 1917 с. бүтэрбитэ. Биир сыл манна учууталлаан баран көрдөһөн Чөркөөх оскуолатыга анаппыта.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Айылҕаҕа күөдьүйбүт баһаар элбэх өрүттээх алдьатыылаах хоромньулааҕын бары да үчүгэйдик өйдөөтөхпүт буолуо. Ойуур уотугар биир улахан куттал уонна хоромньу электро-лииньийэ ситимнэригэр таһаарыллар.
Информация о материале
Прокопий Иванов
Прокопий Иванов
26.08.21 18:05
Просмотров: 244
Уот ситимэ
Энергетика
Айылҕаҕа күөдьүйбүт баһаар элбэх өрүттээх алдьатыылаах хоромньулааҕын бары да үчүгэйдик өйдөөтөхпүт буолуо. Ойуур уотугар биир улахан куттал уонна хоромньу электро-лииньийэ ситимнэригэр таһаарыллар.
Өрөспүүбүлүкэҕэ тахсыбыт былырыыҥҥы уонна быйылгы ойуур уотун баһаардарыгар электро-ситим хаһаайыстыбата сүкпүт хоромньута өссө чуолкайданыан наада.
Ол үрдүнэн, күн бүгүн даҕаны эрэллээхтик этиэххэ сөп: энэргиэтиктэр профессиональнай бэлэмнэрэ, сөптөөх быһаарыныыны суһаллык ылына охсор үөрүйэхтэрэ, чахчы, үрдүк таһымҥа турар эбит диэн.
Биһиги, боростуой дьон, ону бу үлүгэр уһуннук уонна киэҥ далааһыннаахтык бара турар уот кэмигэр, электро-хаһаайыстыбаҕа, эбийиэктэргэ кутталлаах саахалланыы тахсыбатаҕыттан уонна баһаарга хаптарбыт нэһилиэнньэ им балайга олорон хаалбатаҕыттан эрэ сылыктаан, итинник толкуйга кэлиэхпитин сөп. Биһиэхэ, аныгы дьоҥҥо, куорат буоллун, тыа сирин олохтоохторо буоллуннар, икки-үс хонукка, чэ, бэркэлээтэҕинэ нэдиэлэҕэ элэктэриичэскэй уота суох олоруу, чахчы, былдьаһыктаах быһыыга-майгыга тэҥнэниэҕэ.
270 тирэх туһаттан таҕыста
-- Уот баһаара хара туруоҕуттан бастайааннай мониторинг ыыта олоробут, -- диир «Киин элэктэриичэскэй ситимнэр» предприятие кылаабынай инженерэ Михаил Варейкис. – Улуустар дьаһалталарын кытта сибээһи тутуһабыт. Куттал суоһуурун туһунан сигналы ыллыбыт да, ону уруттуур дьаһаллары олоххо киллэрэ охсорго турунабыт. Уот суоһаатаҕына, лииньийэлэр эниэргийэлэрин араартааһын, мас тирэхтэрин буортан хаһан таһааран, уоттан куттала суох сиргэ тиэйээһин ыытыллар. Киин энэргэтиичэскэй оройуон лииньийэлэрэ бары мас тирэххэ үлэлииллэр. Чурапчы – Хаандыга ВЛ 110 кВЛ-112 лииньийэҕэ ордук элбэх мас тирэх (133) туһаттан таҕыста. Ытык Күөл – Харбалаах – Чымынаайы лииньийэлэринэн көһөрүллэ сылдьар ыстаансыйалары туруортаабыппыт. Хас биирдии хочуолунай бэйэтэ генератордаах, ол генератордар эниэргийэ питаниетын оҥорон таһаараллар. Нам улууһун Балыктаах-Харыйалаах ВЛ 35 кВЛ-64 лииньийэҕэ, Фрунзе, Арбын, Көбөкөн нэһилиэктэригэр итинник источниктартан туһана олороллор. Чурапчы-Майа КВЛ 110 лииньийэҕэ 8 тирэх, Күп-Уус Маайа лииньийэҕэ 10 тирэх туһаттан тахсыбыта. Амматааҕы, Элдьикээннээҕи, Хаандыгатааҕы диисэл ыстаансыйаларга ноҕоруускалар үллэриллибиттэрэ. Сулҕаччы-Элдьикээн, Чурапчы-Хаандыга лииньийэлэргэ бэдэрээттээх тэрилтэлэрбитин тардыбыппыт. Бэдэрээттээх тэрилтэлэрбит – «Техэлектроснаб», «Энергострой-ДВ», «Мегастрой» уонна «Техресурс».
Уот уотунан, оттон кыстыкка бэлэм буолуу эппиэтинэһэ хайа да түбэлтэҕэ биһигиттэн уһуллубат. Бэлэмнэнии үлэ, бигэргэтиллибит графигы тутуһуннаран, бара турар. Саҥа мас тирэхтэри Уркуускай уобалаһынааҕы «Энерголес» эрэсиэрбэттэн атыылаһабыт.
Тэрилтэбит үлэһиттэрэ, ыксаллаах быһыыга-майгыга үөскээбит ханнык да ыарахаттартан чугуйбакка, бары күүстэрин уонна сатабылларын биэрэн, үрдүк эппиэтинэстээхтик уонна сыралаахтык үлэлээтилэр. Предприятиебыт бары наадалааҕынан толору хааччыйбыта. Таатта уонна Уус Алдан улуустарыгар дьиэлэри бэлэмнээн түһэртээбиттэрэ. Бэйэбит балоктардаах, вагончиктардаах этибит.
Ааспыт сыллааҕы уокка тахсыбыт хоромньуну чөлүгэр түһэрбиппит. Быйылгы уокка 270 тирэх туһаттан таҕыста, онтон 86-тын чөлүгэр түһэрдибит.
Ойуур, тыа ирбэт тоҥмут көмүскэлэ буолар. Уота да суох килиимэт күүстээх сылыйыыта бара турар. Кэлиҥҥи икки сыллаах ойуур күүстээх уотуттан сир-дойду экологията улахан охсууну ыллаҕа. Ойуура–хаххата умайбыт сир-уот экологическай балаансата кэһиллэн, уутуйбут бадарааҥҥа, маарга кубулуйуо, туһатыттан тахсыа. Ойуур, сир-уот көмүскэлигэр наука уонна бүттүүн дьон-сэргэ турунуохтарын наада.
Билсэн кэбиһиҥ: Михаил Владимирович Варейкис.
Хаҥалас улууһун Бокуруоскайыгар төрөөбүт, Хаандыгаҕа улааппыт. Ставрополлааҕы политехническай үнүстүүтү «Электроэнергетическай систиэмэлэр уонна ситимнэр» идэлээх бүтэрбит. Үлэтин Хаандыгатааҕы диисэл электро-ыстаансыйатын электро-уоту биэрэр лииньийэлэрин уонна трансформаторнай подстанцияларын өрөмүөннээһиҥҥэ уонна хааччыйыыга электромонтерун дуоһунаһыттан саҕалаабыт. 2009 сылтан «Киин элэктэриичэскэй ситимнэр» предприятие кылаабынай инженерэ.
Михаил Варейкис сүрүн инженеринэн үлэлиирин тухары «Киин элэктэриичэскэй ситимнэр» эниэргийэ эбийиэктэрин тиэхиньиичэскэй хааччыйыынан эрэ буолбакка, бэйэтэ улахан тутар уонна өрөмүөннүүр үлэлэри толорор бөдөҥ предприятиеҕа кубулуйбута. Ол курдук, кэлиҥҥи сылларга Дьокуускайдааҕы ГРЭС-2 үлэлиэҕиттэн, 110 кВ кыамтаны биэрэр исхиэмэ олоххо киллэрилиннэ. Оттон ВЛ 35-110 кВ киирэр «Майя» аныгы подстанцияны үлэҕэ киллэриэхтэн, Киин энерго-оройуон Илиҥҥи биир кэлим энерго-систиэмэтин кытта холбоспута. Ол түмүгэр Саха Сирин Киин өттүнээҕи туһанааччыларын электро-эниэргийэнэн хааччыйыы эрэллээх буолуута хас эмэ төгүл улаатта.
Михаил Владимирович киһилии сиэрдээх хаачыстыбаларынан кэлэктиибигэр, кэллиэгэлэригэр улахан убаастабылынан туһанар, оттон салайааччы уонна профессионал быһыытынан ыйааһыннаах тыллаах аптарытыат буолар.
Баһаары бохсууга
«Киин элэктириичэскэй ситимнэр» предприятие суруйар: «Сахабыт Сирин ойуура үһүс ыйын умайар, ону кытта электро-лииньийэлэр мас тирэхтэрэ бииргэ умайсаллар. Биһиги тэрилтэбит үлэһиттэрэ, биир бастакынан, уоттан эниэргийэ эбийиэктэрин харыстааһыҥҥа таас истиэнэлии туруммуттара”.
Сэмэй буолуу – киһини киэргэтэр хаачыстыба. Ол да үрдүнэн, үчүгэй киһи туһунан кэпсиир булгуччу наадалаах дии саныыбын. Бэрдьигэстээҕи РЭС бульдозериһа Егор Данилов -- дьоҥҥо итиини уонна сырдыгы биэрээччилэртэн биирдэстэрэ. Егор Данилов маннык кэпсиир:
-- Амыр уобалаһыттан кэлбит ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэрин уонна парашютистарын эдэр хамаандатын уот ыкса кэлбит Маҕарас сэлиэнньэтин көмүскээһиҥҥэ ыыппыттара. Миигин ити хамаандаҕа киллэрбиттэрэ. Минерализацияламмыт балаһаны оҥорууга РЭС булууктаах тыраахтарынан үлэлээбитим. Күнүһүн ханна түбэһиэх утуйар этибит, оттон түүнүн уоту кытта охсуһарбыт. Итинник нэдиэлэ үлэлээбиппит, сылайыы барбыта. Ол эрээри уоту бохсубуппут. Дьиэ кэргэниҥ хайдах ыыппытай диигин дуо? Бу үлүгэрдээх алдьархай буола турдаҕына, ама, өттүгэстээн сытыам этэ дуо? Дьонум да инньэ дии саныыр буоллахтара.
Егор Данилов 60 саастаах, туохтан да чаҕыйан турбат туруу үлэһит, олус сэмэй киһи, дьиэ кэргэн эрэллээх баһылыга буолар.
Тугу да аахсыбакка туран
Тааттатааҕы уонна Чурапчытааҕы РЭС-тэр холбоһуктаах биригээдэлэрэ үөһэнэн барар ойуур уотуттан умайбыт Уолба -- Мэҥэ Алдан үөс лииньийэ 21 мас тирэҕин чөлүгэр түһэриинэн дьарыктаммыттара.
-- Бастаан көрөргө, үнтү буомбаланан хаалбыт сир курдуга, тулаҥ барыта хап-хара буор, күл-көмөр, -- диэн кэпсиир Тааттатааҕы РЭС маастара Роман Рахлеев.
-- Ханнык да хамсыыр харамай баара биллибэт, оннооҕор кумаар суоҕа. Хойуу буруоттан киһи кыайан тыыммат буолан ылара. Солооһун кытыытыгар уокка сиэммит тайах сытара. Сарсыныгар тайах өлүгэ суох буолбут этэ, суоллаан көрбүппүт, «кырдьаҕас» харайбыт этэ. Бастаан куттаныах курдук буолан баран, кэлин уоскуйбуппут. Салгыннааҕы лииньийэлэр маастардара буоларбынан тирэхтэрбин аһыйабын, сабыс-саҥа тирэхтэр этилэр эбээт!
Бэйэм дьоммор уонна чурапчыларга махтанабын. Ыарахан усулуобуйаҕа, чахчы, чиэһинэйдик үлэлээн сорудахтарын толордулар.
Эн эдэргин, эрчимнээххин!
Чурапчы Мэлдьэхситин олохтоохторо ыксаллаах, кутталлаах балаһыанньаҕа киирэн ыллылар. Уот олорор дьиэлэргэ, хаһаайыстыбаннай тутууларга чугаһаан сырытта. Улуус дьаһалтатын көмө туһунан ыҥырыытыгар Чурапчы орто оскуолатын 1987 сыллаахха бүтэрбиттэр Чурапчы нэһилиэгин баһылыга Владимир Сивцев салалтынан сэлиэнньэҕэ чугаһаабыт уоту кытта охсустулар. Кинилэр ортолоругар биһиги кэллиэгэбит, Чурапчытааҕы РЭС технологическай холбооһуҥҥа исписэлииһэ Виктор Пермяков баара.
Үс күн устата кини табаарыстарыныын анаммыт учаастактарыгар уоту кытта охсуһан, ол кэнниттэн дьуһуурустубалаан бэриллибит сорудаҕы чиэстээхтик толордулар.
Виктор Пермяков кэпсиир: «Бастакы күҥҥэ кутталлаах этэ. Тыаллааҕа, ол үөһэ хайысхата уларыйа сылдьара. Буруоттан киһи хараҕа аһыйара бэрт этэ. Хоптоҕо нэһилиэгин олохтоохторо аһынан хааччыйан абыраатылар. Олохтоохтор, улуус баһаарынай чаастарын, доброволецтар, МЧС күүстэринэн сэлиэнньэ уоттан эмсэҕэлээбэтэ.
Биһиги кэллиэгэбит Виктор Пермяков уонна кини доҕотторун мыыныыта суох үтүөлэрэ ол уопсай дьыалаҕа баарын бэлиэтээбэт буолуохха сатаммат.
Прокопий ИВАНОВ
1
0
0
0
0
0
SAKHAPARLIAMENT.RU
Подписывайтесь
на наш канал в telegram
и Будьте всегда в курсе
свежих новостей!
Подписаться
Читайте также
В Якутске обсудили программу модернизации локальной…
05.10.22 12:19
Дьолго, улахан тыал биирдэ эмэ түһэр...
14.09.22 09:28
Энэргиэтикэ эбийиэктэрэ элбииллэр
09.09.22 11:57
Өрөспүүбүлүкэ энергетиктэрин ассоциацията тэрилиннэ
11.08.22 10:48
Куолуну аччатыахха, үлэни тэтимирдиэххэ
14.04.22 11:49
Комментарии (0)
Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.
Оставьте свой комментарий
Опубликовать комментарий как Гость.
Имя (Обязательно)
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Оставляя комментарии на сайте «Сахапарламент.ру», я подтверждаю, что согласен с пользовательским соглашением сайта. правилами и условиями.
Отменить
Отправить комментарий
Другие новости
Уопсастыба
И.Л. Кондаков 165 сылыгар научнай-практическай кэмпириэнсийэ
Ил Түмэн вице-спикерэ Антонина Григорьева парламент аатыттан научнай-практическай…
01.12.22 15:11
Арктика
Хотугу пуорум губернатордарыгар III Саммит
Сэтинньи 28 күнүгэр Хотугу пуорум губернатордарыгар III Саммит ыытылынна.
01.12.22 15:01
Уопсастыба
Оҕо эрдэхтэн олоҥхолоотоххо, кыра эрдэхтэн кыттыстахха...
«Оҕо эрдэхтэн олоҥхолоотоххо, кыра эрдэхтэн кыттыстахха, тылбыт-өспүт тыыннаах, үйэлээх,…
01.12.22 14:53
Общество
Зажжение главной елки Якутии в 16.00 покажут «Якутия 24» и НВК «Саха»
Зажжение новогодней ёлки на площади Ленина в столице Якутии состоится 1 декабря в рамках…
01.12.22 13:04
Новости Госдумы РФ
Бумажный медицинский полис станет не нужен
Сейчас, чтобы обратиться к врачу, нужно предъявить в регистратуре медицинский полис. Но…
01.12.22 13:00
Лента новостей
Автозимник «Хатассы - Павловск» могут открыть к 5-7 декабря
Автозимник «Хатассы — Павловск» через реку Лену могут открыть раньше срока — к 5-7…
01.12.22 12:54
Все новости
Об издании
Редакция
Обратная связь
Реклама и услуги
Подписка
Спецпроекты
Архив
Пользовательское соглашение
16+
SAKHAPARLIAMENT.RU © 2020 | Сетевое издание «Саха Парламент». Все права защищены
Учредитель: Аппарат Государственного собрания (Ил Тумэн) РС(Я)
Адрес редакции: 677027, Республика Саха (Якутия), г. Якутск, ул. Кирова, д.18, блок В
Главный редактор: Христофорова М.Н.
Телефон редакции | Факс: +7 (4112) 40‒22‒10
Электронная почта редакции: iltumen@mail.ru
Регистрационный номер ЭЛ № ФС77-78176 от 20 марта 2020г. выдано федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций (Роскомнадзор)
Все права на материалы, опубликованные на сайте www.sakhaparliament.ru, принадлежат редакции и охраняются в соответствии с законодательством РФ.
Полное или частичное использование текстовых и иных материалов с сайта Sakhaparliament.ru на иных ресурсах в сети Интернет и в социальных сетях разрешается только с согласия редакции сайта и гиперссылкой на материал сайта Sakhaparliament.ru.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Николаев көҕүлээһининэн анал байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарын өйүүр саҥа миэрэ олохтонно – кинилэр 2022 сылга тырааныспар нолуогуттан босхолоноллор.
Ааптар: Киин Куорат
«Байыаннай сулууспалаах аатыгар регистрацияламмыт тырааныспар бары көрүҥэр уонна нолуок уорганнарыгар сайабылыанньата суох ити миэрэни киллэрэллэригэр сорудахтаатым», - диэтэ Айсен Николаев.
Ити курдук, сокуон олоххо киирдэ даҕаны анал байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтара тырааныспар нолуогун төлөөһүнтэн, туох да сайабылыанньата, докумуон хомуһуута суох, босхолоноллор.
Итиннэ сөп түбэһэр өрөспүүбүлүкэ сокуонун бырайыага бу күннэргэ Ил Түмэн Судаарыстыбаннай мунньах көрүүтүгэр киирэр.
Саҥа чэпчэтиинэн 2022 сыл олунньу 24 күнүттэн анал байыаннай эпэрээссийэҕэ ыҥырыллыбыттар уонна байыаннай сулууспалаахтар, итиэннэ хантыраагынан барбыттар туһаныахтара.
Сонуннар
06.12.2022 | 11:00
Кадеттар оскуолаларын бастакы сыбаайата түстэ
06.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 6 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
05.12.2022 | 18:00
11 ый иһигэр 10 622 оҕо төрөөтө
05.12.2022 | 16:00
Дьиэ кэргэн саҥа дьыллааҕы хаартыскаларын куонкуруһа ыытыллар
05.12.2022 | 14:00
ЫБММ сотрудниктара хаан туттардылар
05.12.2022 | 12:00
Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат конгреһын кыттыылаахтара кэллилэр
05.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 5 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
03.12.2022 | 18:00
Өбүгэ ситимэ — эр дьон кылаан кыахтарыгар
03.12.2022 | 14:00
«Үлэ кыбаартала» — сайдыы территорията
02.12.2022 | 18:00
Дьокуускай 100 бастыҥ үөрэнээччитигэр стипендия олохтонно
02.12.2022 | 16:00
Тымныы Оҕонньорго баҕа санааларбытын суруйабыт
02.12.2022 | 12:00
Охчуттар мэтээллэри аҕалаллар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 2 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньытааҕы сокуоннар
02.12.2022 | 09:00
Биэнсийэни иккитэ ылыахтара
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
01.12.2022 | 15:05
Комплекс оҥорор ордук
Ордук ааҕаллар
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Дьон | 25.11.2022 | 16:00
Юрий Попов: «Барыта улахан үлэттэн тахсар»
Дьокуускайга Тупсарыы үс сыла биллэриллэн, бу диэн эттэххэ, киин куоракка, чахчы, үтүмэн үлэ ыытылынна, ону олохтоохтор даҕаны бэйэҕит көрө-истэ сылдьаҕыт. Быйыл сайын «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» федеральнай бырайыагынан Дьокуускай куоракка 75 тиэргэн тупсаран оҥоһулунна. Саамай элбэх эбийиэккэ бэдэрээтчитинэн «Основа» ХЭТ үлэлээтэ. Онон бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр бу тэрилтэ эдэр салайааччыта Юрий Поповы...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Бүгүҥҥү ыалдьыппытын – “Чороон 21 үйэ” тэрилтэ дириэктэрэ Софья Трофимовна Попованы кытта атах тэпсэн олорон күн аҥаара курдук кэпсэппиппитин билбэккэ хааллыбыт. Ол курдук умсугутуулаахтык, ол курдук итэҕэтиилээхтик, киһини бэйэтигэр тардан туран бэрт элбэҕи кэпсиир-ипсиир, билэрэ-көрөрө, олус үлэһитэ да сөхтөрдө.
– Софья Трофимовна, тэриллэн үлэлээбиккит үйэ чиэппэрэ буолан эрэр дуу?
– Быйыл номнуо 22 сылбытыгар үктэннибит. Саха сиригэр аан бастакынан фарфор чорооннору сүрдээх элбэх ахсаанынан оҥорон, өрөспүүбүлүкэҕэ тарҕанарыгар өҥөлөөх дьон олоробут.
– Эн бэйэҥ финансист идэлээх киһи хайдах бу уустук, айар үлэҕэ тиийэн хааллыҥ?
– Оччолорго тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин иһинэн “Агроинформ” ГУП диэн (судаарыстыбаннай унитарнай тэрилтэ) баар этэ, мин онно типографияҕа дириэктэрдии сылдьыбытым. Ол сылдьан шелкография методикатын үөрэтэн, киһи дьарыктаныан сөп эбит диэн санаа үөскээбитэ. Компьютеризация эҥин саҥа кэлбитэ, сайдыы балысханнык барбыта, биһиги ол кэмҥэ түбэһэн биэрбиппит. Этэргэ дылы, сөптөөх кэмҥэ, сөптөөх миэстэҕэ баар буоллахпыт. Бэйэм көмпүүтэргэ үөрэнэ охсубутум, идэбинэн финансист буолан, үп-харчы өттүн ааҕар этим. Бастаан ол тэрилтэҕэ кылаабынай буҕаалтырынан киирэн баран, кэлин дириэктэр буолбутум. Издательскай-полиграфическай үлэни биэс сыл салайбытым, издатель быһыытынан уонна полиграфия оҥорон таһаарар бэчээт араас өҥөтүн буклекка, кинигэҕэ тиийэ оҥорорбут. Саха сиригэр типография сайдыытыгар, историятыгар бэйэм туһунан көрүүлэрдээхпин. Ол сылдьан биир дойдулаахтарым, аммалар, “Сэргэ” диэн производственнай сыах үлэлэтэ сылдьаллара. Худуоһунньук, салайааччы Раиса Николаевна Захарова диэн баара. Кинилэр быыстапка тэрийэ кэллилэр, бастакы чороону Артем куоракка кута сылдьар кэмнэрэ. Аан бастаан кинилэр саҕалаабыттара. Оччолорго Амма улууһун баһылыга Дмитрий Федосеевич Наумов үбүлээн, кини фантазиятынан мас чороону фарфорга түһэрбиттэрэ, кэнники кымыс иһитэ оҥорбуттара уонна “Көҥкөлөй” диэн ваза, кытыйа арааһын куттарбыттара.
– Онтон эйиэхэ чороонунан дьарыктанар толкуй киирдэ?
– Оннук. Ол да буоллар барыта чэпчэкитик кэлбэтэҕэ, ыарахаттар баар бөҕө буоллахтара. Мин бу шелкографияны туһанарга санаммытым. Шелкография диэн солко нөҥүө бэчээттэнэр ньыма. Биһиги орнамеҥҥа олус күүскэ үлэлэһэн киирэн барбыппыт, саха национальнай ойуутугар уопсайынан. Урут Мандар Уус эрэ кинигэтэ баара, өҥө суох. Оттон биһиги өҥ түһэрэр буоллахпыт. Ол методикатын барытын бэйэм илиибинэн-атахпынан тутан, чороону уонна кытыйаны аан маҥнай музейдарга, архыыптарга сылдьан, өтөхтөрү кэрийэн үөрэтэрбэр эрэй бөҕөтүн көрбүтүм. Туох да бэлэм матырыйаал суох, бэйэҥ идеяҥ буолан, саҥаны барытын үөрэтэриҥ уустук этэ. Арассыыйа собуоттарын биир гына кэрийбитим. Нууччалар собуоттарыгар, сыахтарга биһигини сүгүн-саҕын чугаһаппаттар этэ. Оччолорго приватизация көҥүл-босхо барбыт кэмэ, ыһыллыы-тоҕуллуу. Улахан собуоттар ыһыллыбыттара, чааһынай илиигэ бэриллибиттэрэ. Чааһынайдар улахан баҕайы собуоту кыаммакка ыһан кэбиспиттэрэ, олох атын производствоны тэрийэн барбыттара. Инньэ гынан Арассыыйаны биир гына кэрийэ сатаан бараммын 2004 сыллаахха Кытайга тахсыбытым.
– Ити оруобуна “Азия оҕолоро” 3-с Аан дойдутааҕы оонньууларын кэмэ.
– Ол сыл этэ. Мин ол оонньууларга “Дьулуур” диэн 52 см үрдүктээх 62 устуука кубок оҥорбутум. Идеятын Дмитрий Гуляевка кэпсээн, көрдөһөммүн сакаас ылбытым. Оччолорго куонкурус эҥин ыытыллыбат, быһаччы кэпсэтии.
Онтон Кытайга Цзянцы провинциятын Цзиндэчжэнь диэн куоратыгар – фарфор төрөөбүт дойдутугар тиийбитим. Онно “Надежда” турфирма салайааччыта Надежда Васильева кыыһа Даша Харбиҥҥа сахалартан бастакынан устудьуоннуу сылдьар кэмэ этэ. Илдьэ баран, сирдээн, тылбаасчыттаан, соҕуруу көппүппүт. Туох барыта ураты, салгынныын, сыттыын-сымардыын Кытай дойдута.
Дьэ, мин тиийбиппэр сүрдээҕин диэн соһуйбуттара, куорат баһылыга бэйэтинэн үөрүүлээх быһыыга-майгыга көрсүбүтэ. Тоҕо диэтэххэ бу куоракка Арассыыйаттан 50-60-с эрэ сыллардаахха нууччалар кэлэ сылдьыбыттар эбит. Ол кэннэ мин 2004 сыллаахха тиийэбин, ол тухары биир да Арассыыйа киһитэ сылдьыбатах. Онон историческай кэм кэрэһитэ буоллум. Рестораҥҥа эҥин илдьэн ыалдьыттаттылар. Оччолорго хайдах эрэ буолуохтааҕын курдук ылыммытым, билигин санаатахха, олохпор биир суолталаах күлүм түгэн эбит.
– Дьэ, онон Кытай – Саха сирэ икки ардыгар бастакы далаһаны бырахтыҥ? Салгыы хайдах үлэлээн бардыгыт?
– Онтон ыла бииргэ үлэлэһиибит саҕаламмыта. Кытай өрөспүүбүлүкэтигэр, бары промышленнай куораттарыгар да диэххэ сөп, сүрдээх элбэх собуоттаах бизнесмен баар. Биһиги бу сыллар тухары кинилэри кытта тиһигин быспакка үлэлии сылдьабыт. Туох баар модельбыт, бэйэбит фантазиябыт бүтүннүү бу Лонгинов уулусса 88 дьиэтиттэн тахсар. Сорохтор чертеж оҥорон баран илдьэн быраҕан кэбиһэргит буолуо дии саныыллар. Оннук буолбатах, билигин Кытай сабыллан турарын бары билэбит, ол иһин айаннаабаппын. Оттон кыраныысса аһаҕас турдаҕына балтараа ый буола-буола, ол аата сылга бирээмэ уончалыыта, Кытайга тиийэн, бэйэм олорон эрэ, тэбис-тэҥҥэ кытай маастардарын кытта үлэлэһэр этим. Ону таһынан бэйэм маастарым, тылбаасчытым сылдьыһар, ол иһин уопсай үлэ хаамыытын, хайдах сайдыахтааҕын сөпкө өйдүүгүн уонна финансист үөрэхтээҕим наһаа абыраабыта. Кэнники син улахан сакаастары ылан, атын куораттары эҥин булбутум. Кытайга барыта 18 сыл үлэлээтим. Билигин үлэлиир куораппар дьаакырбытын түһэрбиппит 13 сыл буолла. Ол тухары биир куоракка алта собуотунан кэрийэ сылдьан үлэлиибит.
– Кытайдары истэри-тастары билбит киһи сылдьар буоллаҕыҥ. Дьэ, хайдах дьон эбиттэрий?
– Маастарбытыгар бэйэбит фантазиялаабыт бородууксуйабытын туттарбытынан ыытан, холобур, чороону эҥин, анараа оҥорторор этибит, ол иһин кытайдар биһигиттэн тугу да көҥөммөттөр этэ. Онно наһаа махталлаахпын. Сыыһа-халты ханна барыай, ол иһин матырыйаалы төһө баҕарар туттуҥ диэннэр көҥүл биэрбиттэрэ.
Бастаан модель оҥоһуллар, онтон форма оҥорон, төһө баҕарар кутуохха сөп. Биир гипсовай форматтан 50-ча оҥоһук тахсар. Кинилэр киэннэрэ фарфор, ол састааба, температурата да атын. Үлэлэрэ майгынныыр гынан баран, атын, собуот тэтимэ буоллаҕа. Инньэ гынан оҥоһук бадараантан саҕалаан сөптөөх чааскы, кытыйа, чороон буолан тахсан остуолга туруор диэри 42 түһүмэҕи ааһар.
Кытайдар биһигиттэн элбэххэ үөрэммиттэрэ. Идея да өттүгэр, маннык гыныҥ, инник гыныҥ диэн сүбэлиибит даҕаны. Элбэх омугу кытта үлэлэһэллэр. Собуокка биһиги тиийэн кэллэхпитинэ, кэннибититтэн эбэһээт сакаасчыт бөҕөтө кэлэр, дьэ, дьиибэ. Чороон бэйэтэ оннук үрүҥ илгэни, дэлэйи, баайы-дуолу батыһыннара сылдьар иһит буоллаҕа, дэлэҕэ кытайдар “божественный сосуд” диэхтэрэ дуо.
– Маастардарыҥ үлэтин эндэппэккэ билбитиҥ туһунан кэпсээ эрэ.
– Маастар илиитин сылааһа, дууһатын ууран туран үлэлиирэ диэн баар. Биир собуот, эксперименнээн, кистээн, мин суохпуна оҥоһук бөҕөтүн оҥорон, биирдэ кэлбиппэр буолунайы тэлгэтэн көрүстэ. “Дьэ, Софья, биһиги уонна бэйэҥ маастарыҥ үлэтин араар эрэ”, — диэн күлэллэр. Мин ол оҥоһуктарын барытын арааран турбатым дуо, ону наһаа сөхпүттэрэ, хайдах ити билэҕиний диэн. Ону мин: “Көрдүгүт дии, биһиэнэ барыта иччилээх, иһигэр энергетикалаах, мээнэ оҥоһук буолбатах”, — диэн быһаарабын. Биһиги күнтэн, сиртэн-дойдуттан барытыттан көрдөһөр итэҕэллээх дьоммут, онно саамай тумус туттар иһиппит чороон буолар диибин. Онон санааҕытын ууран оҥоруҥ диэн үлэлиэхтэрин иннинэ дакылаат бөҕөтүн ааҕабын. Чуолаан улахан иһиттэргэ илистэллэр, ыалдьаллар, сылайаллар. Олус элбэх буорту буолуон сөп, бүтүн партия партиянан оһоххо киирэн баран тоҕо түһэн хаалар эбэтэр уоттарыттан сылтаан оһохторо алдьанар. Санаан көрүҥ, 100 миэтэрэлээх оһох тобус-толору иһит буолар. Биһиэнэ ахсаана кыра буолан, бэйэлэрин сакаастарын кытта тэҥҥэ буһараллар.
– Оттон пандемия кэмигэр хайдах дьаһанныгыт?
– Пандемия кэмигэр олох тохтооботубут. Барыларын дьиэҕэ олордоҕут диэн буолбутугар хайдах эрэ сүрэҕим биллигирээн ылбыта, манна диэн эттэххэ, паникалаабытым, ыксаабытым. Кыргыттарбын бастаан дьиэҕэ олордон баран, сыыйа үлэлэрин таһан турбатыбыт дуо?! Дьиэлэрин таһыгар илдьэн биэрэбит, бары мааска бөҕөтө, үлэлэрин уураат, куотабыт. Ол иһиттэрбитин аны төттөрү хомуйан аҕалан, оһоххо бэйэбит угабыт. Хонтуоралар бары баран хаалбатыбыт, уочараттаһан үлэлиибит, кэнникинэн олох эстэн хааллыбыт. Онтон кыргыттарым син ыалдьыбатылар, этэҥҥэлэр, онон дьиэлэриттэн таһар эбиппит диэн аны барыларын тастыбыт. Үлэлиир сирдэрин кварцтааһын, сууйуу-сотуу, дезинфекция бөҕө. Аны санаатахха, көрүдьүөс курдук гынан баран, оччолорго, бээ, куттал этэ, бары мааска, суунуу-тарааныы, ким эрэ кыратык сөтөлүннэ да, ходьох гына түһүү. Онон үлэбит тохтооботоҕо.
– Саха балаҕанын туттубуккут дии, ол туһунан кэпсээ эрэ.
– Ити эмиэ пандемия “туттарбыт” балаҕана. Дьэ, мин куруук айанныы үөрэммит киһи, хаайтаран турдум. Биирдэ кэргэммэр балаҕан туттуохха диэн эттим. 15 сыл тухары балаҕан туттар баҕалаах этим. Онуоха кэргэним бырайыагыҥ ханнаный диэтэ. Мин дьэ сүүрэн бардым. Дизайнербыныын эскиһин оҥордубут. Эрнест Алексеев кинигэтэ наһаа абыраабыта. Ол кинигэнэн сиэттэрэн, Эрнест бэйэтэ кэлэн, сүбэлээн, биригээдэ буламмыт, үлэ саҕаламмыта. Биригэдьиир Иван Сивцев, Мэҥэ Хаҥалас Бүтэйдээҕиттэн сылдьар. Сыл аҥаарынан тутан бүтэрбиттэрэ.
100-чэкэ кв.м курдук иэннээх. Биир тоһоҕото суох тутуллубут балаҕан. Эттэххэ дөбөҥ, биллэн турар, үлэтэ-хамнаһа, толкуйа, идеята буолунай этэ. Ол-бу наадата, итэҕэһэ бииртэн-биир тахсан иһэр. Лаампатыгар тиийэ барыта толкуй, сакаастааһын, кыыс хаппахчыта эҥин, көмүлүөк оһоҕо. Мандар Уустан көҥүллэтэн, Моҕол ураһатын баран көрдүбүт. Кыыс хаппахчытын туос ойуутун көҥүллэтэн ылан таҥаска бэчээттэтэн ыйаан кэбистибит. Биэсэлкэтин хоту өттүгэр оҥордубут. Сыыйа-баайа тахсан истэ. Эдьиий Дора быйыл саҕалаабыккын тутан бүтэр диэтэ. Киирэр аана наһаа улахан, онно оҕус тириитин буларга ыарырҕаттыбыт. Хас да тириини буллубут да, тиийбэттэр, сууйтарабын, тириитэ сураланан хаалар, чааһынайдар сүлэн ылалларыгар хайыта быһаллар, онон хайда турар эбит. Бырайыагынан аана тирии буолуохтаах. Өр баҕайы көрдөөбүппүт кэннэ, хата, Тулагыттан биир ыалтан улахан атыыр оҕус тириитин булан тиирэн кэбистибит, өссө ордубута. Онон биһигини кэтэһэ сылдьыбыт курдук буолла, ол аарыма оҕус тириитэ оруобуна сөп түбэстэ.
Онон дьэ силигин ситэн, санаабыт хоту барыта табыллан, 2020 сыл ахсынньы 23 күнүгэр үлэҕэ киирбитэ, онтон, үс хоноот, ахсынньы 26 күнүгэр, бастакы улахан тэрээһин буолбута. Балаҕаммыт “Чороон түһүлгэтэ” диэн ааттаах. Банкетнай саала буолар, 50-тан 100-чэкэ киһиэхэ тиийэ киһи холкутук батар, араас үөрүүлээх түһүлгэлэр, үбүлүөйдэр, уруулар, конференция эҥин ыытыллар. Саамай элбэх сакаас Саҥа дьылга, Дьахтар күнүгэр киирэр. Билигин оннун-тойун булла.
Балаҕаммытыгар 1500 тахса устуука холлоҕос мас, дьиэ үрдүн маһын сиэрдийэтэ киирбитэ. Баҕанатын туруоруу, түннүгүн ахсаана, өһүөтүн түһэрии барыта сиэр-туом, тута сылдьар дьону мааллааһын. Ол курдук бастакы акылаат түстэ – тутааччыларбын аһатабын, баҕана түстэ – мааллыыбын, хас биирдии баҕана аайы биирдии киилэ арыы, тутумунан сиэл. Ити барыта Эдьиий Дора сүбэтинэн, ыйыытынан-кэрдиитинэн. Сиэли куулунан бул диэбитэ. Дойдубуттан Толя Гурьев диэн бииргэ үөрэммит сылгыһыт уолум ыыппыта. Сиир арыы эмиэ дойдум киэнэ. Оһохпутун Уус Алдан Өнөрүттэн сылдьар Гаврил Черноградскай-Төлөн оҥорбута. Уопсайа барыта бу эбийиэк тутуутугар алта биригээдэ үлэлээбитэ.
Биһиги сахалыы сиэри-туому куруук тутуһабыт. Ол курдук дьыл кэмэ уларыйыытынан тэлгэһэбитин кытта Эбэни хайаан да мааллыыбыт, балаҕан ыйын, ахсынньыны, тохсунньу, ыам, бэс ыйдарын олох көтүппэппит. Барытын тутуһабыт, дууһаҕа да үчүгэй, дурдалаах-хаххалаах курдук сананабыт.
– Өссө маастар-кылаастары ыытаҕыт.
– Маастар-кылаас бөҕөтүн ыытабыт, киһи барыта талааннаах, тугу эрэ гыныахтарын баҕараллар. Хамсык иннинэ сүрдээх күүскэ дьарыктаммыппыт. Хас субуота, өрөбүл аайы 30-60-ҥа тиийэ киһи тиһигин быспакка наар кэлэрэ. Керамикаҕа дьон бэйэтэ алгыс томтук диэни оҥороллор. Маастар-кылаастар иннилэринэ ХИФУ преподавателэ Ия Володаровна Покатилова уонна Ярославскай аатынан музейтан Татьяна Гаврильевна Старостина чороон туһунан лиэксийэ ааҕаллар. Онтон дьэ дьарык саҕаланар. Хамсык саҕаламмытыгар тохтоон хаалбакка, онлайн бардыбыт. Дьон бөҕөтө киирэр этэ.
2021 сыллаахха “Фонд культурных инициатив” диэн Арассыыйа бэрэсидьиэнин гранын кыайан, “Чороон 21 үйэ маастарыстыбатын оскуолатын” үлэлэтэ сылдьабыт. Биһиги онно үс хайысханан үлэлиибит: фарфор, керамика уонна мас. Былыр өбүгэлэрбит бары маһынан туттан, үлэлээн кэлбиттэр. Оттон олох түгэх өбүгэлэрбит туойунан оҥороллор эбит, олох былыр дьахтар линиятынан күөсчүттэр диэн бааллара. Тимир уустара ойуунтан үөһэ тураллар дииллэрэ, дьиҥэр, саамай үөһэ күөс охсооччулар эбит, ол дьахтар дьарыга. Дьахтар бу дьарыгын кыыһыгар биэрэр, онтон сиэнигэр, ол курдук салҕанан барар. Кинилэр күөс иһитин оҥороллор, ойууннарга арааһынай сиэргэ-туомҥа туттар иһиттэрин эҥин. Ол аата урут сахалар туойу бэйэлэрэ хостууллар эбит. Тоҕо дьахтар үөһэ турарый диэтэххэ, кини оҕо тыыннаах хааларын билгэлиир. Оҕо иһитин оҥорор, ону боччук диэн ааттыыллар, ол буһара-хатара сырыттаҕына хайа бардаҕына, оҕо тыыннаах хаалбат. Онтон алдьамматаҕына – киһи буолар. Ол иһин ийэлэр, аҕалар таҥараҕа үҥэр курдук көрдөһөннөр кэлэн сакаастыыллар. Боччук оҥороругар дьахтар бэйэтэ удаҕан курдук киҥинэйэн ыллыы-ыллыы иэйэр, үс куту тардар: Буор кута – туойа, Ийэ кута диэн оҕо отуората, үөһэттэн сибээһэ уонна Салгын кута. Дьэ уонна уот иччититтэн көрдөһө-көрдөһө оҥорор. Ол иччилээн, иһит таһаарар. Онон итинник туойунан дьарыктанар дьахталлары күөсчүттэр диэн ааттыыллар эбит. Онтон 16-с үйэҕэ нууччалары кытта кэлии иһит киирэр, сайдыы барар, ол кэмҥэ ити дьарык умнуллар.
Онон өбүгэлэрбит сүтэрэн кэбиспит туой дьарыктарын салгыыбыт. Туойбутун Амматтан, Намсыыр трассатыттан ойууртан ылабыт, сороҕор кэлиини эмиэ туттабыт. Алгыс Томтук диэн алгыс иһитэ. Ону оҥорорго маастар-кылааска дьахтар бөҕөтө кэлэр, бэйэлэригэр анаан оҥостоллор, үс чаас иһигэр бүтэрэллэр, онтон нэдиэлэ курдук хатар, ол кэннэ оһоххо угабыт, онтон молочение диэн үүккэ уган ылабыт, онтон эмиэ оһоххо уматабыт, оччоҕо кугас дьүһүннээх буолар.
Керамика фарфортан уратыта көпсөркөйүгэр сытар, салгыны киллэрэр, ол иһин ас сытыйбат, буорту буолбат, салгын оонньуур, тыынар.
– Тэрилтэҕитигэр төһө элбэх үлэһиттээххитий?
– Үлэһит тиийбэт, каадыр суох. Бастаан тэриллэрбитигэр Амматтан Александра Абрамовна Неустроева кылаабынай худуоһунньугунан ыҥырыллан кэлбитэ. Оччолорго эр дьоммут элбэх, биэс худуоһунньуктаах этибит. Орнамены иһит аайы тэбис-тэҥ гына барытын илиинэн түһэрэллэрэ, олус ыарахан үлэ. Маннык буоллаҕына киһи ырааппат эбит диэн шелкографиябын туппутунан Санкт-Петербурга чааһынай тэрилтэ булбутум. Наһаа соһуйбуттара. Арассыыйаҕа бастакынан бэчээттэттим быһыылаах. Кинилэр уруһуйдара барыта сэбирдэх, сибэкки, баайдар эҥин уруһуйдаммыт графика, Чехия иһиттэригэр курдук булт тиэмэлэрэ эҥин муода этилэр. Миигин көрөн баран наһаа соһуйдулар, хантан кэлэн хааллыҥ диэн. Аны дьүһүнү, өҥү араарбаппын, аан маҥнай чороон уонна кытыйа киэнин бэйэтин өҥүн эрэ тутуһан оҥорбутум. Онтон, доҕоор, дьон ону баҕарар, маны баҕарар, дьэрэкээни, кэрэни, арааһы... ол аайы Мандар Ууска баран иһэбин. Борис Федорович наһаа элбэҕи быһаарар, сүбэлиир-амалыыр. Наһаа холку, элбэҕи билэр, аҕалыы истиҥ сыһыаннаах. Билигин да сибээспитин быспакка үлэлэһэ сылдьабыт.
– Дьон таас чорооннору төһө ылыммытай?
– Бастакы сылларга чороон мас эрэ буолуохтаах эҥин диэн кириитикэ бөҕөтүн көрсүбүтүм, эккирэтиһии да баара. Наһаа элбэх ыстатыйа, хараардыы баар этэ. Ол да буоллар, дугдуруй да оҕус дииллэринии, инним диэки дьүккүйэн испитим. Ол сылдьан дьахтар илин кэбиһэрин ойуутун уонна быысапканы, хоруоҥка ойуутун киллэрээри гынабын, Мандарга тиийэн көҥүллэ биэр диибин. Аны ойуум, өҥүм, идеям түүлбэр кэлэр, сарсыарданан эрэ, наһаа дьикти. Ону ойон туран сурунабын, эскиһи эҥин уруһуйдуу охсобун, онтон маастарга кэлэн көрдөрөбүн.
2014 сыллаахха учуонайдары кытта дьарыктанаммын “Чорон. История современности” диэн кинигэ таһааттарбытым, онтон “Кэм” устуудьуйа документальнай киинэ устубута. Историческай наука доктора, профессор Розалия Иннокентьевна Бравинаҕа махталым улахан.
– Өбүгэлэргиттэн бэриллибит туох эрэ тыыппалааҕыҥ буолуо...
– Оҕо эрдэхпинэ хортуоппуй ыһар оҕуруоппут туой буордааҕыттан ийэбит наһаа эрэйдэнэр этэ. Ол туойга иһит эҥин оҥорон оонньуурбун өйдүүбүн. Биирдэ, түөртээхпэр этэ, онно киирэн батыллан хаалбыппын дьонум улаатыахпар диэри күлүү гыналлара. Арай ип-итии күҥҥэ саппыкылаах батыллан турабын, хаһыытыыбын, дьонум суохтар. Ол турдахпына оройбор күн сырдыга кэлэн түспүтүн олохпор биир хатыламмат түгэн быһыытынан өйдөөн хаалбыппын.
Ылдьаа Неустроев - Ырыа Ылдьаа – аймахпыт. Аҕам 61 сааһыгар былыргы дьиэбитин көтөхтөрөн, акылаатын уларыта сылдьан өлбүтэ. Үс сыл буолан баран ийэм Ырыа Ылдьааны ыҥыран, түннүктэрбитин, ааннарбытын оҥортордубут. Оҕонньор хоһооннорун эҥин аахтарар. Бу кыыс тыыппалаах эбит диир. Ол сылдьан түннүкпүт наличнигын кыста, аллараа өттүн барытын ыстамыаскатынан чороон, кытыйа ойуулаан хаспыт, рельефнэй гына. “Мэ, бүттэ, мантыккын уруһуйдаа, кырааскалаа, тоойуом”, — диэтэ. 12 түннүгү уруһуйдаабытым.
Дьиэм өрөмүөнүгэр эҥин 6-с кылаас оҕото кими да чугаһаппат этим. Итиччэ улахан дьиэни соҕотоҕун өрөмүөннүүрүм, уһун сайыны быһа. Ийэбэр баран көмөлөһөн ньээҥкэлиибин, сайын балаҕаҥҥа көһөн тахсабыт, киирэ-киирэ дьиэбин өрөмүөннүүбүн, наар орнамент оҥоробун, сииҥкэнэн муус маҥан оһохпун уруһуйдуубун, ол-бу хаардары эҥин. Дьэ ити курдук, арааһа, айар үлэ абылаҥа оҕо эрдэхпиттэн сиэтэн бу манна аҕаллаҕа.
Оттон оскуола кэнниттэн Ярославль куоракка баран үөрэммитим. Никииппэр диэн убайдаах этим, математика учуутала. Кини бу кыыһы буҕаалтыр гыныахха диир. Аҕам сопхуос солбуйааччы дириэктэрэ, эдьиийим профсоюз бэрэссэдээтэлэ, биир эдьиийим буҕаалтыр, бары сопхуоска үлэлиибит, биир дьиэҕэ кэлэн аһыыбыт, онтон аҕабытын кытта хонтуораҕа 4 буолан сылдьааччыбыт. Кэнники комсомолга үлэлии сылдьыбытым. Комсомол миэхэ куһаҕаны биэрбэтэҕэ, салайааччы эҥин буоларбар көмөлөстөҕө.
Онон бу олорор олохпор бэйэм үөһэттэн анаабыттарын буллум дии саныыбын. Өбүгэлэриҥ түһээн курдук ыыталлар эбит, хайа эрэ сиэҥҥэ бу кэлиэ диэн. Үптээн-харчылаан, анаан-минээн сатабыл, талаан бэрсэллэр. Оччоҕо эн бэйэҕин эрэ буолбакка, барыларын көрүөхтээххин. Аймахтаргын, урууларгын, чугас дьоҥҥун. Бу кыыс барытын оҥоруо диэн эрдэттэн анаан.
Билигин күннэтэ үлэбэр үөрэ-көтө барабын, наһаа астынабын. Бэйэм илиибинэн, атахпынан тутан-хабан маастардарбын кытта тэҥҥэ сылдьабын. Туох эмэ саҥа айыллан таҕыстаҕына, оҕолуу үөрэбин-көтөбүн. Дууһалыын сынньанар курдукпун.
Дьиҥэ, биһиги үлэбит киһи илистэр үлэтэ. Мин кыргыттарым олох дьоруой кыргыттар, мээнэ киһи кыайбат ыарахан үлэтэ.
Дьонум-сэргэм биһиги үлэбитин сыаналыан, суолтатын дириҥник өйдүөн баҕарабын. Кэрэ барыта киһи сыратыттан айыллан тахсар.
Этэҥҥэ доруобай, чөл эрэ буолуоҕуҥ!
Сонуннар
06.12.2022 | 13:00
Саха сирин талааннаах оҕолоро наҕараадаланнылар
06.12.2022 | 11:00
Кадеттар оскуолаларын бастакы сыбаайата түстэ
06.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 6 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
05.12.2022 | 18:00
11 ый иһигэр 10 622 оҕо төрөөтө
05.12.2022 | 16:00
Дьиэ кэргэн саҥа дьыллааҕы хаартыскаларын куонкуруһа ыытыллар
05.12.2022 | 14:00
ЫБММ сотрудниктара хаан туттардылар
05.12.2022 | 12:00
Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат конгреһын кыттыылаахтара кэллилэр
05.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 5 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
03.12.2022 | 18:00
Өбүгэ ситимэ — эр дьон кылаан кыахтарыгар
03.12.2022 | 14:00
«Үлэ кыбаартала» — сайдыы территорията
02.12.2022 | 18:00
Дьокуускай 100 бастыҥ үөрэнээччитигэр стипендия олохтонно
02.12.2022 | 16:00
Тымныы Оҕонньорго баҕа санааларбытын суруйабыт
02.12.2022 | 12:00
Охчуттар мэтээллэри аҕалаллар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 2 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньытааҕы сокуоннар
02.12.2022 | 09:00
Биэнсийэни иккитэ ылыахтара
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
Ордук ааҕаллар
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Дьон | 25.11.2022 | 16:00
Юрий Попов: «Барыта улахан үлэттэн тахсар»
Дьокуускайга Тупсарыы үс сыла биллэриллэн, бу диэн эттэххэ, киин куоракка, чахчы, үтүмэн үлэ ыытылынна, ону олохтоохтор даҕаны бэйэҕит көрө-истэ сылдьаҕыт. Быйыл сайын «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» федеральнай бырайыагынан Дьокуускай куоракка 75 тиэргэн тупсаран оҥоһулунна. Саамай элбэх эбийиэккэ бэдэрээтчитинэн «Основа» ХЭТ үлэлээтэ. Онон бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр бу тэрилтэ эдэр салайааччыта Юрий Поповы...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Ааспыт сайын өтөрүнэн буолбатах кураан туран, Саха сирин үрдүнэн мөлүйүөнүнэн гектар иэннээх сир уокка былдьанна. Ол иһигэр Чурапчы улууһугар эмиэ улахан баһаардар турбуттара.
Информация о материале
Айаал Молокотин
Айаал Молокотин
13.10.21 18:10
Просмотров: 520
Ойуур баһаара
Бастыҥ ыччат
Ааспыт сайын өтөрүнэн буолбатах кураан туран, Саха сирин үрдүнэн мөлүйүөнүнэн гектар иэннээх сир уокка былдьанна. Ол иһигэр Чурапчы улууһугар эмиэ улахан баһаардар турбуттара.
Онуоха улууска суһал ыстаап тута тэриллэн үлэлээбитэ. Бу ыстаабы Ил Түмэн ыччат дьыалаларыгар, физическэй култуураҕа уонна спорка сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Михаил Гуляев сүрүннээбитэ.
Бүгүн, ол эбэтэр алтынньы 13 күнүгэр, Ил Түмэн мунньахтыыр саалатыгар норуот дьокутаата Михаил Гуляев Чурапчы баһаарын бохсууга сылайары аахсыбакка хорсуннук үлэлээбит доброволецтары чиэстээтэ.
--Чурапчытааҕы суһал ыстаап, Ил Түмэн уонна тус бэйэм ааппыттан эһиэхэ ис сүрэхпиттэн махтанабын. Ыксаллаах кэмҥэ дойдуга бэриниилээххитин көрдөрдүгүт. Биир да түгэҥҥэ сүрэҕэлдьээн сыппыт, баһаар үөһэнэн барбытыгар куттанан куоппут киһи диэн суоҕа, ол онтон улаханнык үөрбүтүм. Дойдуга өй-санаа, майгы-сигили, эт-хаан өттүнэн күүстээх ыччаттаах норуот өлөн-охтон биэрбэт, – диэн киэн тутта этэн туран, Михаил Дмитриевич ис сүрэҕиттэн махтанан туран, кэмитиэтин аатыттан “Чурапчы улууһун Мугудай бөһүөлэгэр буолбут баһаары бохсууга үтүө суобастаах үлэтин, улахан кылаатын иһин” диэн ис хоһоонноох грамоталары, итиэннэ “Дохсун” спорт комплексын эрчиллэр саалатыгар, “Чолбон” бассыайыҥҥа абонеменнары туттартаата. :
Наҕараадаланнылар:
-- “Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата” кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэ үлэһиттэрэ – Иннокентий Марков (тэрилтэ уопсай боппуруостарын уонна үлэһиттэрин салалтатын начаалынньыга), Павел Григорьев (үп, экэниэмикэ салалтатын начаалынньыгын солбуйааччы), Александр Пшенников (сүрүн исписэлиис), Владимир Сивцев (сүрүн исписэлиис);
-- Аартыка норуоттар икки ардыларынааҕы оскуолатын үлэһиттэрэ – Геннадий Лукин (иитэр-үөрэтэр үлэҕэ дириэктэри солбуйааччы), Петр Федоров (кампус иитээччитэ), Александр Парфенов (история уонна обществознание учуутала), Александр Сыромятников (информатика учуутала), Алексей Филиппов (физическэй култуура учуутала);
-- Павел Никифоров – “Якутскэнерго” Дьокуускайдааҕы Саха ГРЭС салаатын инженерэ;
-- Михаил Макаров – М.К.Аммосов аатынан ХИФУ Мэдиссиинэ институтун 4 кууруһун устудьуона.
Аартыка норуоттар икки ардыларынааҕы оскуолатыттан Александр Парфенов кэллиэгэлэрин хайдах түмэн, баһаар кэмигэр үлэлэрин туһунан санаатын үллэһиннэ:
--Баһаардар күн-түүн элбии тураллара дьиксиннэрбитэ. Хайдах эмэ гынан көмөлөһөр санаа үөскээбитэ. Онуоха баһаары бохсууга баҕалаахтары хомуйар туһунан биллэриини бассаапка аахпытым. Дьэ, уонна кэллиэгэлэрбин түмэн, кинилэр эмиэ истэригэр буһа сылдьыбыт санааларын күөдьүтэн, баһаар ханна буола турарынан көмөлөһө барарга санаммыппыт. Бастаан Бэс Күөлүгэр барарбыт буолуо дии санаабыппыт. Онтон суһал уопсастыбаннай ыстаап Чурапчыга ыыппытыгар биир өттүнэн үөрбүтүм. Чурапчы миэхэ иккис дойдум кэриэтэ, ийэм бу улуустан төрүттээх, сайын аайы эбэбэр сайылыы кэлэрим. Уопсайынан, баһаары эппитинэн-хааммытынан биллибит, Интэриниэккэ көрөрдөөҕөр өссө кутталлаах, үлэтэ ыарахан эбит. Биһиги маҥнай кэлээт да, киинэҕэ курдук, тута шланганан уу ыстаран киирэн барыахпыт дии санаабыппыт. Ол эрээри күрдьэх тутан баран, баһаар салгыы барбатын диэн, минерализованнай хаһыылары оҥорбуппут, мастары эрбээбиппит, итиэннэ үрүсээк сүгэ сылдьан, күөдьүйэн эрэр уоттары умуллартаабыппыт. Уопсайа 5 күн үлэлээбиппит, тэрилтэбэр анал таҥаһынан-сабынан, респиратордаах мааскаларынан хааччыйбытыгар махтанабын.
0
0
0
0
0
0
SAKHAPARLIAMENT.RU
Подписывайтесь
на наш канал в telegram
и Будьте всегда в курсе
свежих новостей!
Подписаться
Читайте также
Күргүөмнээх «Күһүҥҥү күүлэй»
19.11.22 09:04
Аныгыс сезоҥҥа бэлэмнэнии үлэтэ саҕаланна
25.10.22 14:08
Ааспыт сууккаҕа түөрт ойуур баһаара умуруорулунна
23.07.22 09:53
Уу да уот
09.07.22 17:01
Ойуурга 3 баһаар баар
07.06.22 10:23
Саха Сиригэр Як-42 сөмөлүөт кэллэ
13.05.22 17:56
Владимир Путин: “Саҥарбат буолар сатаммат”
13.05.22 14:06
Ил Дархан РФ Ойуур кодексыгар уларытыы киллэрэргэ эттэ
11.05.22 20:55
Комментарии (0)
Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.
Оставьте свой комментарий
Опубликовать комментарий как Гость.
Имя (Обязательно)
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Оставляя комментарии на сайте «Сахапарламент.ру», я подтверждаю, что согласен с пользовательским соглашением сайта. правилами и условиями.
Отменить
Отправить комментарий
Другие новости
Спецпроекты
Саха Сирин «Олохтоох каадырдары промышленноска» бырайыага эдэр ыччаты үлэнэн хааччыйыы бастың практикаларын Бүтүн Россиятааҕы куонкуруhун финалыгар таҕыста
«Олохтоох каадырдары промышленноска» ѳрѳспүүбүлүкэтээҕи бырайыак ыччаты үлэнэн хааччыйыы…
07.12.22 20:49
Госдума сонуннара
2023 сылга үлэ тѳлѳбүрүн алын кээмэйэ хайдах буолуоҕай?
Судаарыстыбаннай Дума үлэ тѳлѳбүрүн алын кээмэйин (МРОТ) улаатыннарар сокуону ылынна диэн…
07.12.22 20:08
Политика
Мичил Николаев: «Благодарим республику за гуманитарную помощь!»
Как известно, самый молодой народный депутат Государственного Собрания (Ил Тумэн)…
07.12.22 19:51
Политика
Трудовые права мобилизованных будут дополнительно защищены
Председатель Госдумы Вячеслав Володин подчеркнул: выполняя задачи спецоперации,…
07.12.22 18:27
Общество
Подведены итоги конкурса «Призвание - Мама»
На днях подведены итоги Всероссийского конкурса молодых журналистов «Призвание - Мама»,…
07.12.22 14:33
Общество
Юные шахматисты Якутии, Бурятии и Сахалина - на гроссмейстерской сессии
Продолжается работа III Республиканского шахматного конгресса на базе…
07.12.22 12:50
Все новости
Об издании
Редакция
Обратная связь
Реклама и услуги
Подписка
Спецпроекты
Архив
Пользовательское соглашение
16+
SAKHAPARLIAMENT.RU © 2020 | Сетевое издание «Саха Парламент». Все права защищены
Учредитель: Аппарат Государственного собрания (Ил Тумэн) РС(Я)
Адрес редакции: 677027, Республика Саха (Якутия), г. Якутск, ул. Кирова, д.18, блок В
Главный редактор: Христофорова М.Н.
Телефон редакции | Факс: +7 (4112) 40‒22‒10
Электронная почта редакции: iltumen@mail.ru
Регистрационный номер ЭЛ № ФС77-78176 от 20 марта 2020г. выдано федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций (Роскомнадзор)
Все права на материалы, опубликованные на сайте www.sakhaparliament.ru, принадлежат редакции и охраняются в соответствии с законодательством РФ.
Полное или частичное использование текстовых и иных материалов с сайта Sakhaparliament.ru на иных ресурсах в сети Интернет и в социальных сетях разрешается только с согласия редакции сайта и гиперссылкой на материал сайта Sakhaparliament.ru.
|
oscar
|
Кылгас күннээх сылаас кэмнэрбит элэс гынан ааһан хааллылар. Быйыл хаһааҥҥытааҕар да ураты сайын буолан биэрдэ. Сорох сынньанна, сорох дьиэттэн быкпата, ким эрэ букатын даҕаны сайын үтүөтүн билбэтэ...
Быйыл сайын көхтөөх ыччаппыт туох ситиһиилэммитин, кыайбытын-хоппутун инстаграмтан булан сырдатабыт.
АРЫЙААН ТЮТРИН
Алтынньы ыйга Арассыыйа көҥүл тустууга чемпионата буолар. Манна саха сириттэн 21 бастыҥ тустуук кыттыахтаах. Өрөспүүбүлүкэбит сүүмэрдэммит хамаандатын саҥа хапытаанынан Арыйаан Тютрины оҥорбуттара. Тустууну сүгүрүйээччилэртэн иһиттэххэ, бу быһаарыы дойду чемпионатыгар Арыйааҥҥа саамай сөптөөх. Кэскиллээх ыччакка уонна кини хамаандатыгар түмсүүлээх буолууну баҕарабыт, киниэхэ эрэлбит улахан.
КЭРЭЧЭЭНЭ УОННА КЭСКИЛЭЭНЭ ТУПРИНАЛАР
Аҕыйах сыллааҕыта “Туман” диэн ырыаны икки игирэ кыыс толорон ааттара ааттаммыта. Кинилэри билигин өрөспүүбүлүкэбит дьоно-сэргэтэ киэҥник билэр. Ырыаһыт кыргыттарбыт иккиэн Дьокуускайдааҕы өрүс училищетын бүтэрэннэр, “техник-судоводитель” диэн идэни баһылаабыттара. Быйыл иккиэн Арктикатааҕы култуура уонна искусство судаарыстыбаннай институтугар “Управление этно-культурным центром” диэн салааҕа туттарсан киирбиттэр. Ол аата кыргыттар дьиҥ чахчы талааннарын сайыннараары уонна олохторун култуураны кытта ситимнээри, саҥа үөрэх дьылын көрсүбүттэр. Талааннаах, кэрэчээн, мааны куоластаах кыргыттарга ситиһиини уонна бастыҥ үөрэҕи баҕарабыт.
БОТУЕВ ЫТЫК ИЭҺИН ТӨЛҮҮ СЫЛДЬАР
Дыгын оонньууларыгар бастыҥ көрдөрүүлээх ыччат Айсен Ботуев бу сайын аармыйаҕа сулууспалыы барда. Санатан эттэххэ, кини бу спорт тэрээһинигэр 2018 сыллаахха кыттыбыта. Ботуев быйыл Чурапчытааҕы спорт институтун бүтэрбит, 20 саастаах. Айсен, ытык иэскин эрэллээхтик толорон, дойдугар кэлэргин күүтэбит.
КУБАЛЫЫРАП ВАЙНЕР
Быйылгы ураты сайыҥҥа өссө биир вайнерынан элбээн биэрдибит. Дьиэҕэ олоруу кэмигэр тыа олоҕун-дьаһаҕын хайдах баарынан сырдатар, араас мааскалары туһанан бүтүн биир дьиэ кэргэни ойуулуур, Чурапчы ыччата Ярослав Лебедев @kubalyyrap буолар. Кини билиҥҥи буола турар быһыыны-майгыны, урукку 90-с сыллары ойуулаан, дьон сэҥээриитин ылары ситистэ. Аны туран уу сахалыы, баары баарынан кэпсиир, саҥарар буолан көрөөччүлэр өссө сөбүлээтилэр. Саҥа блогер аартыга кэҥээн истин.
САЙСАРЫ КУО
Ырыаһыт Сайсары Куо аатырар Гнесиннэр ааттарынан Арассыыйатааҕы музыка академиятын бүтэрдэ. Бу туһунан кини бэйэтин аккаунугар сырдаппыт. Сайсары Куо тапталлаах куоратыгар анаан, ыллаан дьоҥҥо-сэргэҕэ тахсыбыта ыраатта.
АРАССЫЫЙАҔА БАСТЫҤ ПОЧТАЛЬОН
Арассыыйатааҕы Почта күнүн көрсө, биһиги биир дойдулаахпыт Афанасий Полятинскай инники күөҥҥэ тахсыбыта. Кэбээйи эдэр ыччата “Араассыыйа бастыҥ почтальона” ааты ылары ситиспитэ.
ЭРЭЛБИТ ЕГОРОВКА
Күн бэҕэһээ боксаҕа Арассыыйа Кубогар 5:0 ахсаанынан Василий Егоровпыт кыайыылаах таҕыста. Уолбут билигин дойдутугар кэлбит, киниэхэ ыалдьыбыт, эрэммит, күүс-көмө буолбут биир дойдулаахтарыгар махтанар.
ДАРЬЯ ЛАВРОВА «Миссис мира” КЫТТЫАҔА
Аатын-суолун толору оҥостубут, биһиги хаһыаппыт эрэллээх доҕоро Дарья Лаврова “Миссис мира” куонкуруска кыттар чиэскэ тигистэ. Санатан эттэххэ, бу ый саҥатыгар Москва куоракка “Миссис Россия” куонкурус буолбута, манна Саха сирин үс кэрэ аҥаар билиһиннэрбитэ. Дарья Лаврова чаҕылхай бэлэмнээҕин, бастыҥ буоларын бэлиэтии көрбүт буолуохтааххыт. Аны туран, интэриниэт куоластааһыҥҥа саамай элбэх куолаһы хомуйан, “Народная миссис” диэн ааты ылбыта.
Манна даҕатан эттэххэ, Дарья Лаврова «ТОП 100 успешных людей России» бириэмийэҕэ кыттан, “Народная певица года” ааты ылла.
САҤА КИЛИИП
Быйыл сайын өссө биир ырыаһыт баар буолла. Билсиҥ – Поликарп Сысолятин уонна “Дьөһөгөй” бөлөх “Улахан тапталы умнумуох” диэн ааттаах ырыаны сүрэхтээннэр, саҥа хити таһаардылар. Дьон-сэргэ бу ырыаны олус сэҥээрдэ.
Чэ, ити курдук интэриниэппит сонуннара түмүктэнэллэр. Билигин көрдөххө, дьон барыта оҕуруотун аһын үүнүүтүн хомуйар, хортуоска хостуур уонна тыаҕа тахсан хаалбыт дьон отону хомуйа сылдьаллар эбит. Күһүҥҥү кылгас кэмнэри туһалаахтык атаарыҥ!
Сонуннар
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
17.11.2022 | 18:00
«Мир» каартаҕа региональнай төлөбүрдэри ыытыахтара
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Бүгүн Сүөкүлэ эмээхсин, мэлдьи буоларыныы, олбуорун таһыгар баар, сиргэ тимириэхчэ буолбут кыракый ыскамыайкатыгар тахсан олордо. Бу ыскамыайка хаһаайкатын курдук эмиэ элбэх да саастаах. Хаһааҥҥы эрэ от күөх кырааската онон-манан эрэ ордоохтообут. Үгүс сыл-хонук ардаҕа-хаара суурайдаҕа, күнүн уота тэһэ көрдөҕө. Бу ыскамыайкаҕа Сүөкүлэ эдьиийдэрэ, дьүөгэлэрэ кэлэ-бара олорон сынньанан, сэлэһэ түһэн ааһаллара. Онон бу кырдьаҕас ыскамыайка барахсан араас сонуну-нуомаһы, кистэлэҥи да истэн, иҥэринэн баччаҕа кэлээхтээтэҕэ.
Сүөкүлэ Тэтиҥнээх диэн кыракый дэриэбинэ саамай кырдьаҕас төрүт олохтооҕо, аныгылыы эттэххэ, “аксакаала” буолар. Хомойуох иһин, кини саастыылаахтара бары өбүгэлэригэр аттаммыттара ыраатта.
Эдэригэр хомсомуол, баартыйа иилиир-саҕалыыр үлэтигэр өрө миккиллэн, кини ыараханнык эриллибит суорунатыгар тардыллан, буһуу-хатыы дьиҥнээх оскуолатын ааспыт киһи кини, бу Сүөкүлэ кырдьаҕас буоллаҕа. Саамай сытыы-хотуу, эппит-тыыммыт, турбут-олорбут улахан актыбыыс бэрдэ кыыс этэ. Сүөкүлэ Уйбаанабыната суох, саараама, биир мунньах, биир биэчэр, биир кэнсиэр буолбата.
Ол бэйэтэ билигин сорсуйан, бытааран, эмэҕирбит кырдьаҕас аарыма тиит курдук, сөҥөн, чуумпуран, хаҕа эрэ хаалан, бу хапсыйан-харбыллан олороохтоотоҕо. Төрөөбүт дэриэбинэтин билиҥҥи олохтоохторун үгүстэрин эбэлэрин-эһэлэрин, аҕаларын-ийэлэрин кытта ахсыы билсэн, доҕордоһон, кистэлэҥнэрин хобугунаһан, оонньоон-көрүлээн ааспыта, кини санаатыгар, бэрт соторутааҕыта эрэ курдуга эбээт…“Киһи олоҕо чыычаах түннүгүнэн элэс гына көтөн ааһарын тэҥэ” диэн маны этэн эрдэхтэрэ.
Сүөкүлэ уулусса илин өттүттэн сүрдээх түргэнник, онно-манна үктээн эдэрчи дьахтар иһэрин чарапчыланан одууласта. Ээ, Сүөкүлэ тастыҥ эдьиийин аах аттыларыгар олорбут Лөкүөрүйэ кыыһа Лууба эбит. Хап-хатыҥыр эдэрчи дьахтар өҥө бараммыт мар-сар ырбаахылаах, онньоччу ис диэки үктэниллэн хаалбыт түүппүлэ дуомнаах. Илиитигэр эмиэ элбэхтик туттуллан, элэйэн хаалбыт хара суумкатын тутааҕын, ким эрэ былдьаан ылыа диэбиттии, кыбыс-кытаанахтык ыга туппут. Туораан кэлэн дорооболосто. Айаҕын саба туттан олорон, кыратык ону-маны ыйыталаһа-кэпсии түһээт, ойон туран салгыы хаама-сиимэ турда. Маҕаһыыҥҥа тиэтэйэрэ хараҕар сурулла сылдьар. Ону-маны син ыйыппыта буолла да, эмээхсин эппиэтигэр төрүт да кыһаммата, өйдөөн да истибэтэ хараҕар ырылыччы көһүннэ.
Лууба ийэтэ – хоп курдук көрүҥнээх, сөбүгэр эттээх-сииннээх дьахтар, пиэримэҕэ ыанньыксытынан үлэлээбитэ. Кини биир дьиэктээх – аһара сииһит-одууһут этэ. Лөкүөрүйэҕэ дэриэбинэ дьонуттан ама биир эмэ үчүгэй киһи кэлиэ дуу, бары «куһаҕаттар, аҥалалар, арыгыһыттар». Кини санаатыгар, бары сиэмэхтэр, уоруйахтар, чэ, биир тылынан эттэххэ, барыта туох да үөтэтэ-баатата суох кэпсээннээх киһи этэ. Сүөкүлэ биирдэ да кини уоһуттан үчүгэй сонун тахсыбытын, биир эмэ киһи үчүгэй дэммитин бу диэн өйдөөбөт. Лөкүөрүйэ, табааҕын буруотун унаарыта-унаарыта, тииһин быыһынан «чиирк» гыннара силлээн кэбиһэ-кэбиһэ, сирэйин араастаан тутта-тутта, бэрт дьиибэтик күлэ-күлэ, «оннук үһү, маннык үһү» диэн булан-булан наар мөкү, наар куһаҕан эрэ өттүн талан кэпсиир, сиилиир дьикти адьынаттааҕа.
Кини төрөппүт оҕолоро барахсаттар олохторугар табыллыбакка эрэй эҥэрдэнэ сылдьаллара, баҕар, ийэлэрин дьиэгэ дьайта буолуо дуо диэн санаа Сүөкүлэ өйүгэр охсуллан ааста. Лөкүөрүйэ алта оҕоломмутуттан ити Луубата эрэ манна баар, онтуката да сүгүн-саҕын олоруо баара дуо, иһэр-аһыыр. Икки уола түбэһэн олоро сылдьыбыттара иһиллэр. Билигин сорохторо оройуон киининэн, куоратынан уоллуун-кыыстыын үлэ-хамнас суох, таҥас-сап, сыт-сымар буолаахтаан, маҕаһыын аттыгар сылдьар, этээс анныгар олохтоох хаамаайы дьон буоллулар. Арай биир эрэ уоллара туора улууска арыый да аматык олороро иһиллэр…
Бай, аны Суойа муҥнаах торуоскалаах, нэһиилэ үнүөхтээн иһээхтиир. Эмиэ кыратык олорон, сынньана түһэн, аҕылаан ааһаахтаата. Бэрт ыраас сэбэрэлээх Суойа эрэйдээх тостуох курдук илиилээх-атахтаах, тайаҕар тирэнэ-тирэнэ хаамарын көстүбэт буолуор диэри одуулаан олорон, Сүөкүлэ эмиэ кини төрөппүттэрин санаан ылла. Кини Суойа аҕатын Хабырыылы кытта тэҥҥэ оонньоон-көрүлээн улааппыттара. Дьэ, сытыы-хотуу, кэлбит-барбыт, булугас-талыгас уол этэ, доҕор. Маабыра диэн маннааҕы кыыһы кэргэн ылан ыал буолбута.
Хабырыыл араас кыыл-сүөл уйатын ыһан-сүргэйэн, тыһыта-атыыра, оҕото-уруута диэн араарбакка аҥаар кырыытыттан кыдыйан, иҥсэтэ-обото көбөн, туора дьонтон көҥүү-көҥүү, өрүскэтигэр аһара элбэх булду бултаан, сороҕун сытытан-ымытан, сороҕун өлгөм харчыга туруоран, “байанайдаах” булчутунан аатырбыта. Ол сэтэ таайан эбитэ дуу, оҕолоругар табыллыбатахтара. Ити улахан кыыстара Суойа бэрт нэһиилэ тайаҕынан сылдьаахтыыр, икки уоллаахтара иккиэн көлөөскөҕө эрэ олорор оҕолор этилэр да, утуу-субуу бараахтаабыттара. Суойа син ама курдук этэ, ыал буолта. Эрэ сүрдээх күнүүһүт киһи түбэһэн, итирэ-итирэ кырбаан, ити бэрт нэһиилэ сылдьар гыммыта... “Хара тыа байанайдаах мааны кыыллара барахсаттар эмиэ ытаан-соҥоон, айманан-аһыйан, абаран-сатаран сорох аһара барааччылартан ситиһэр-иэстэһэр кыахтаахтар буолан эрдэхтэрэ ээ” дии санаата кырдьаҕас.
Сүөкүлэ таах олоруохтааҕар урут бииргэ улааппыт, эн-мин дэһиспит доҕотторун майгыларын уонна кинилэр оҕолорун билиҥҥи олохторун иһигэр ырыҥалыы-анаара олордо.
Өксүү диэн бэрт симик, элбэх саҥата-иҥэтэ суох, наар үлэлээн хачыгырайар, кимниин да үйэтигэр этиспэтэх-кыыһырсыбатах дьүөгэтин санаан кэлэн, сирэйэ сырдыы түстэ. Бэйэтигэр наһаа да барсардык таҥнара. Хаһан да кими эмит сиилээбитин, ырыппытын, туох эмэ хобдох сонуну кэпсээбитин, Сүөкүлэ бу диэн отой өйдөөбөт. Ол оннугар Өксүү биирдэ эмит айаҕа аһыллан, минньигэстик күлэн мичилийэ-мичилийэ, тугу эмэ кэпсээтэҕинэ наар «наһаа да үчүгээй» диэн эҥээритэ-эҥээритэ наар үөрүүлээх-көтүүлээх, хайдах эрэ мэлдьи олус сырдык сыдьаайдаах кэпсээннээх-ипсээннээх, бэрт сэргэх дьүөгэ буолааччы. Онто, кырдьык да, наһаа үчүгэй олохтоммута. Үс кыыс, үс уол оҕону анаабыт курдук оҕоломмута. Кэргэнэ дьоһуннаах киһи түбэспитэ, барахсан. Оҕолорун эмиэ наһаа үчүгэйдик ииппиттэрэ, бары үөрэҕи баһылаан, куоратынан-тыанан быр-бааччы олороллор. Кинилэр истэригэр бырабыыталыстыбаҕа, министиэристибэҕэ үлэлиир үрдүк дуоһунастаах дьон кытта бааллар. Өксүүлээх улахан уоллара бэйэтинэн кэлэн куоракка көһөртөөбүтүн айыытынан – мантан барбыттара ыыра ыраатта. Биирдэ эмит кэлэн, сайылаан бараллар. Наһаа үчүгэйдик олороллор...
Натааһа диэн кыыс пиэримэҕэ субан сүөһүгэ үлэлээбитэ. Сүөкүлэ оччолорго дьон кэпсэтэрин өйдөөн кэллэ. Натааһа дьонугар тымныы сүрэхтээҕинэн биллэрэ үһү, чэ, быһата дьонугар букатын кыһаллыбата үһү. Икки ыарыһах кырдьаҕас дьону аһатарын-көрөрүн сүрэҕэлдьээн, итиннэ-манна ыалы, маҕаһыыны кэрийбитэ, онно-манна таах мэскэйдэммитэ буолан тахсара үһү. Сорох сороҕор кырдьаҕастар эрэйдээхтэр тоҥ хаһаа дьиэлэригэр аһыыр аһа суох, сылбырхай ууну иһэн олороохтообуттар, таҥастара-саптара, эгэ бэйэлэрэ дуо, хаһан да сууйуу-сууннарыы диэни билбэтэхтэрэ үһү. Бу сиртэн күрэнэллэригэр да «соҕотох кыыстара, күннэрэ-ыйдара» эмиэ үгэһинэн суоҕа эбитэ үһү. Төрөппүттэрэ олус хомойон, кэлэйэн, улаханнык ытаан-соҥоон бу дойдуттан аттаммыттара үһү. Дьонун аһыы харахтарын уутунан утахтанан, кыраамы да амсайбат Натааһа, кинилэр суох буолааттарын кытта, улахан иһээччи буолан хаалбыта...
Сүөкүлэ аны Огдооччуйа диэн дьүөгэтин санаан кэллэ. Бу олус сытыы-хотуу, кэлбит-барбыт, саҥарбыт-иҥэрбит, элэстэммит кыыс оҕото этэ. Биир куһаҕаннааҕа. Оччолорго ханна да бар, маҕаһыыҥҥа унньуктаах уһун уочарат буолара. Огдооччуйа хаһан да уочараттыырын альаһын сөбүлээбэт этэ. Киһи бөҕө уһун күнү быһа кэтээн-манаан, сылайан-элэйэн килиэп уочаратыгар нэһиилэ турдахтарына, кини үгэһинэн олох хойут кэлэрэ уонна олус тиэтэйбит, туоҕа эрэ сатамматах аатыран, син биир урут киирбитэ эрэ баар буолара. Онтуката ханна баарый, оҕолоро улаатан үлэһит буолалларын көрбөккө, сиэн минньигэс сытын ылбакка, эдэр сааһыгар эмискэ бараахтаабыта. Бука, анараа дойдуга барар унньуктаах уһун уочаракка, эмиэ үгэһинэн быһа киирэн анньыспыт буолуон сөп диэн сылыктыы олордо, хаһан да уочарат диэннэрин кэспэтэх Сүөкүлэ эмээхсин...
Настаа диэн кыыһы санаан, эмиэ сонньуйан ылла. Бу кыыс киһи айаҕын атыппат, тыҥалааҕы тыыннарбат умайа турар уот айах тыллаах этэ. Кини мэлдьи кимниин эрэ хабытыспыта, этиспитэ эрэ баар буолара. Онто ханна баарый? Уонча оҕоломмута да, биир да киһилии баайдык, байылыаттык олорор оҕо көстүбэт. Мэлдьи кинилэргэ туох да барыта “тиийбэт тирии, тарпат тараһа”. Син эмиэ онно-манна үлэлээбитэ буолаахтыыллар да, уот сиэн кэбиспитин курдук, мэлдьи дьонтон иэс-күүс көрдөһөр, тиийиммэт-түгэммэт олохтоох оҕолор буолтара. Ийэлэрин күлүбүрүүр уот айаҕа оҕолорун быйаҥын, баайын-баатын кубарыччы салаабыт курдуга…
Сүөкүлэ Сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлин Уйбаан Баһылаайабыһы тоҕо эрэ санаан кэллэ. Бу киһи нэһилиэгин туһугар син туруулаһан туран үлэлээбитэ-хамнаабыта эрээри, эмиэ биир дьиэктээҕэ. Бэйэтигэр тардынарын сөбүлүүрэ, сэниир-сэниир дьоннорун мөҥөн-этэн, көбүөлээн-күргүйдээн, туһугар эмиэ да тордурҕас киһи этэ. Ол курдук бэйэтигэр саамай үчүгэй оттуур ходуһалары, дьиэ уһаайбатын эмиэ саамай табыгастаах өттүттэн хото ылбыта. Ол гынан баран, хомойуох иһин, сыспай сиэллээҕи сырыһыннарар, хороҕор муостааҕы күрүөлүүр, алаһа дьиэ тэринэр оҕо ордубатаҕа. Икки уола суол быһылааныгар былдьаммыттара, биир уол үйэтигэр хаайыы киһитэ буолта. Билигин манна биир уол баар да, аһыы утаҕы эрэ өрө туппут киһи, оҕоҕо да, кэргэҥҥэ да төрүт наадыйбат, дьиэ-уот тэринэр туһунан санаабат, үлэ да, хамнас да суох киһитэ. Кинини оттуур ходуһа да, уһаайба да сирдэрэ хаһан да долгуппатахтара, эгэ, билигин кэлэн долгутуохтара баара дуо? Уйбаан Баһылаайабыһы кэлин кырдьарын саҕана, дьонтон эрэ барытыттан куттаммыт оҕо курдук туттан, көрөн тураахтыырын Сүөкүлэ санаан кэлэн, сүрэҕэ нүөлүйэн ылла...
Аны Сүөкүлэ тилийэ тиэргэннээх, буккуһа буруолаах Мэхээстээҕин санаан кэллэ. Бу эмиэ элбэх оҕолоох, бэрт этэҥҥэ олорбут ыал этэ. Ийэлэрэ сааһыран баран, ыалдьан суох буолтун кэннэ, Мэхээс икки сулумах кыыһыныын олороро. Олортон улахана Ньаадьа оҕо иитээччинэн үйэтин моҥообута.
Ньаадьа дьоҥҥо-сэргэҕэ олус эйэҕэһэ, букатын биир да киһини кытта этиспит-бураспыт сураҕа, саараама, иһиллибэтэ. Солко курдук намылыйбыт Ньаадьа дьиэтин боруогун атыллаат, эһэ-бөрө тириитин кэтэрэ. Көрөрдүүн кынчыатаан, эчи, киһи сүр баттатар киһитэ буола түһэрэ. Дьонун кытта кэпсэппэтэ, биирдэ эмэ айаҕа аһылыннаҕына да, ама тугу эмэ кэпсээн “дьиэ бөҕө” кырдьаҕастарын сэргэхситиэ, үөрдүө баара дуо, наар ону-маны сураһан, боппуруостаан-доппуруостаан, күнү быһа истибит-иҥэриммит хобун-сибин байытар кэмэлдьилээҕэ.
Арай биир күн, Сүөкүлэ үгэһинэн, билсэ-көрсө киирбитэ – күүлэҕэ сынньанан олоро түһэр эргэ дьыбааннарыгар Мэхээс оҕонньор эрэйдээх икки хараҕын быһа симэн олороро, иэдэһин устун хараҕын уута кылабачыйа сүүрэрэ, уоһун иһигэр ботугураан саҥарара: «Ээ, буолаахтаан эрдэҕэ, миигин абааһы көрөн тылыттан мата сыттаҕа. Ыйыттахха, кэпсэтэ түһээри да гыннахха, саҥаран абыраабат буоллаҕа. Арааһа, мин суох буоллахпына «дьэ, бэркэ олоруом» диэн ону эрэ күүтэр быһыылаах. Ким билэр, дьэ? Ким билэр?». Сүөкүлэ, оҕонньор кимтэн хомойон, кими мөҥүттэ олорорун тута сэрэйбитэ уонна тыаһа-ууһа суох сыбдыйыын-сыбдыйан, ааны сэрэниин-сэрэнэн аһан, төттөрү тахсыбыта. Оҕонньор кини киирэн тахсыбытын билбэккэ да хаалаахтаабыта. Ити кэннэ аҕыйах хонон баран, Мэхээс оҕонньор өлөөхтөөбүтэ.
Аҕата барахсан түөрт уон хонуга да туола илигинэ, Ньаадьа куоратынан-тыанан тилийэ көтөн, атыы-кутуу бөҕөтө буолбута. Дьиэтин иһин-таһын букатын куораттардыы оҥостон-туттан кэбиспитэ, киһи букатын билбэт мааны уораҕайа буола түспүтэ. Ньаадьа күлэн-салан, сыыдамсыйбыта сүрэ бэрдэ.
Онто, хомойуох иһин, олус уһаабатаҕа. Илиитин, атаҕын сүһүөхтэрэ ыалдьан, орон ото эрэ буолбута. Онон мэлдьи онно-манна сылдьан, сэлэһэн-сипсиһэн, күлэн-үөрэн сонуну-нуомаһы истэрин сүрдээҕин сөбүлүүр Ньаадьа, биирдэ антыанната арахсыбыт тэлэбиисэр тэҥэ буола түспүтэ. Дьиэ түөрт истиэнэтин эрэ маныыр киһи буолан хаалбыта. Дьэ манна биирдэ өйдөөбүтэ: дьиэттэн ханна да быкпат, түннүгүнэн эрэ таһырдьаны билсиһэр кырдьаҕас киһиэхэ кэпсэтии, сонун-нуомас үллэстии тыынар салгын тэҥэ наадатын уонна кырдьан ханна да сылдьыбат буолбут ийэлээх аҕатын кытта киһилии кэпсэппэтэҕин, сэргэхсиппэтэҕин санаан ылар буолбута. Дьэ сэлэһиэх-кэпсэтиэх баҕата көбөн кэлбитэ да, кинини таптаан, маанылаан улаатыннарбыт дьонноро барахсаттар санаарҕаабыттыы, уу-чуумпутук таас арааматтан эрэ көрөллөрө...
Онтон Сүөкүлэ Уйбаанабына бэйэтин олоҕун санаан кэллэ. Дьоно бэйэ-бэйэлэрин сүрдээх күүскэ таптаспыт олус кэрэ кэргэнниилэр этилэр. Барыта уон оҕоломмуттара: алта кыыс, түөрт уол. Аҕалара айыыны, абааһыны улаханнык итэҕэйбэт хомуньуус бэрдэ киһи арай биирдэ, олох эдэр сылдьан, маҥнайгы кыыстарын эрэ оҕоломмут кэмнэригэр, бултуу чугас баар күөлүгэр киирбит. Сотору буолаат, аарыма улахан туруйаны өлөрөн, атыгар ындыбыта, сиргэ соһуллан кэлбитэ үһү. Сүөкүлэ эдэркээн аҕата, бэйэтигэр сүрдээх улахан аньыыны оҥостубутун, сүрэҕинэн сэрэйэн да көрбөккө, олус астыммыттыы: “иккиттэн биирин хааллардым” диэбитэ. Ийэлэрэ ол кэмҥэ иккис оҕотун ыарахан сылдьыбыта үһү. Маҥнайгытын бэрт кылбардык оҕоломмут буоллаҕына, бу сырыыга таҥара уол оҕону биэрбитин, ийэлэрэ барахсан кыайан быыһаммакка, бэрт нэһиилэ тыыннаах ордубута үһү. Били, аҕалара бултаабыт туруйатын астаабытын курдук, быраастар уол оҕо муҥнааҕы холун-буутун, иһин-хоойун барытын биир-биир арааран ылбыттара үһү. Туруйа кырыыһа итинэн буппэтэҕэ: өссө үс уол төрөөбүтэ, бары суорума суолламмыттара. Талыы-талба, мааны сэбэрэлээх, үөрэхтээх кыргыттара лиҥкинэспит күтүөттэри да киллэрбэтэхтэрэ. Кыргыттар бары кыыһынан кырдьыбыттара...
Аҕалара оҕонньор, кырдьар сааһыгар уола да, күтүөтэ да суох буолан, туох эмэ ыарахан үлэтэ кыаттарбатаҕына, оруобуна туруйа курдук моонньун уһатыаҕынан уһатан олорон, уһуннук да уһуннук, киһи куйахата үмүрүтэ тардыалыах айылаахтык, кыланыы былаастаан ытыыра эбитэ үһү...
Сүөкүлэ, ону санаан, сүрэҕэ сүр күүскэ ытырбахтаан ылла уонна «Оо, туруйа, туруйа барахсан, бырастыы гын, биһиги аҕабытын. Уоххун-кылыҥҥын уҕарыт, сөбүн иэстэстиҥ, сөп буолуо, көрдөһөбүн, ааттаһабын» - дии-дии, саҥа таһааран, ытаан дьигиргээн барбытын, билбэккэ да хаалла. Онтон «кэбис, аны дьон көрүө», диэн кыбыстан, дьиэтин диэкки бакаалаата. Арай эмискэ баҕайы үөһэннэн, оруобуна кини үрдүнэн, сүрдээх улахан кынат сапсынар тыаһа куһууран ааста уонна Сүөкүлэ кулгааҕар илэ чахчы саҥа иһилиннэ: «Бырастыы гынныым, бырастыы гынныы-ам». Сүөкүлэ сүрдээҕин соһуйан, үөһэ диэкки хантайан көрдө да, саараама, тугуу да көрбөтө. Сайыҥҥы күп-күөх халлаан өссө эбии көҕөрө мэндээрдэ...
Ситигирдик Сүөкүлэ Уйбаанабына кырдьаҕас, муударай төбөтүгэр бэйэтин айбыт аҕата, араас дьон, ол аайы кинилэр кэнчээрилэрин дьылҕата илим хотоҕоһунуу субуллан олордо. Бүтэһигэр эдэр ыччакка туһаайан, элбэх хаары уулларбыт сүдү кырдьаҕас бу курдук диэн уоһун иһигэр ботугуруу истэ:
«Тукаларыам, эһиги сотору улаатан, оҕо сааскыт ааһан, улахан дьон буолуоххут. Бука диэн, мин үөһэ ахтыбыт тыйыс дьонум киэбин кэтимэҥ. Биир киэһээҥҥи күөс туһуттан айыы көтөр кынаттаахтарын-айылҕа маанылаах сүдү көтөрдөрүн хаһан да өлөрүмэҥ, тимир уостааххытынан кыратык кыҥаан да көрүмэҥ! Эһигини төрөтөн, көрөн-истэн, кыһаллан улаатыннарбыт төрөппүттэргит барахсаттары хаһан да хомотумаҥ, кырдьар саастарыгар көрүҥ-истиҥ, бүөбэйдээҥ! Иҥсэни-оботу кыайар, дьону-сэргэни ырыппат, кимниин да этиспэт, иирсибэт буолуҥ! Бириэмэни халтайга ыытымаҥ, хас да үөрэхтээх буолбуккун да иһин ханнык да хара үлэни сирбэккэ, кыбыстыбакка үлэлээн-хамсаан иһиҥ! Айылҕаны, булду-аһы харыстааҥ, бэйэҕэр эрэ сөп буоларынан бултуур буолуҥ, оччоҕо кырдьыаххытыгар дылы байанайдаах булчут буолуоххут! Олох хараҥа өттүн тумнан, сырдык, ыраас, кэрэ эрэ суолун тутуһан айаннааҥ! Аныгы үйэ дьонобут диэн сиэртэн-туомтан тэйимэҥ, билигин хаһааҥҥытааҕар да сытыытык айылҕабыт барахсан барыбытыттан итэҕэли, сиэри-туому тутуһары ирдиир. Алҕастары билинэ, бырастыы гын диэн көрдөһө үөрэниҥ. Айылҕа суруллубатах сокуонун хаһан да кэһимэҥ. Оччоҕо, баҕар, бу сиргэ эдэр сааһыгар былаҕайга былдаммыт аҕыйыа, арыгыһыт, умнаһыт, дьадаҥы, инбэлиит, аҥаардас кырдьыбыт бу сир үрдүгэр аҕыйыа этэ. Эһиги тугу гыммыккыт, саҥарбыккыт-иҥэрбиккит, хайдах олоҕу олорон ааһаргыт, кэлэр кэнчээри ыччаккытыгар тордоох бэлиэ буолан түһэр: үчүгэй үчүгэйинэн, куһаҕан куһаҕанынан. Ону кытаанахтык өйдөөҥ дуу, тукаларым барахсаттар. Бука бары дьоллоохтук, уһуннук, мындырдык олоруҥ!».
Дьэ, итинник, саха биир үтүө санаалаах, баай ис хоһоонноох олоҕу олорбут өйдөөх эмээхсинэ Сүөкүлэ Уйбаанабына солотуулаах сүбэлэрин салгын устун сайа эппитэ, букатын оҕочоос эрдэххититтэн эһиги өйгүтүгэр- санааҕытыгар, сүрэххитигэр-быаргытыгар үйэ-саас тухары хаһан да суураллыбаттык сөҥөрүгэр олуһун баҕардым.
Валентина ШОЛОГОНОВА
Сонуннар
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
17.11.2022 | 18:00
«Мир» каартаҕа региональнай төлөбүрдэри ыытыахтара
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Халлааммыт лаппа сылыйан, суолга сэрэхтээх буолла. Халтараана бэрт. Бу күннэргэ куорат бары уокуруктарыгар, нэһилиэктэригэр суоллары кумаҕынан ыстарыы үлэтэ күүһүрдэ. Ол туһунан “Якутдорстрой” тэрилтэ эксплуатацияҕа салаатын начаалынньыга Иннокентий Егорович Филипповы кытта кэпсэттибит.
- Иннокентий Егорович, куорат уулуссаларыгар халтарааны утары өрүс кумаҕа кутуллар, маныаха быйылгы сылга төһө үп көрүлүннэ?
- Хас сыл ахсын биһиги тэрилтэбит Куорат хаһаайыстыбатын үлэлэтэр сулууспаны кытта дуогабар түһэрсэр. Быйылгы сылга 16 мөл. 103 652 тыһ. харчы көрүлүннэ.
- Күҥҥэ хас туонна кумаҕы ыстараҕытый?
- Кыһын устата 54 696 туонна кумаҕы ыстыбыт. Күннээҕинэн таһаарар буоллахпытына, биир күҥҥэ – 375 туонна.
- Сууккаҕа хас үлэһит, тиэхиньикэ сылдьарый?
- Бу сезоҥҥа үлэ алтынньы 12 күнүттэн саҕаламмыта. Куорат уулуссаларын кумаҕынан ыстарыы сарсыарда биэс чаастан киэһэ аҕыс чааска диэри ыытыллар.
Аҕыйаабыта аҕыс тиэхиньикэ тахсар, ону таһынан биир фронтальнай погрузчик. Кумах ыһар анал тиэхиньикэбит КО-806 ПМ диэн буолар.
Үлэ күн-дьыл туругуттан тутулуга, тохтоло суох ыытылла турар. Билигин халлааммыт лаппа сылыйан, үлэ өссө күүскэ бара турар.
- Биир суоппар хас уулуссаны хабарый?
- Хас биирдии суоппарга 10-лыы уулусса түбэһэр, ону күн устата көрөллөр-истэллэр, ыраастыыллар, ыстараллар. Хас ый ахсын үлэ хаамыытын былаанныыбыт. Испииһэккэ уулуссаларбытын, оройуоннарынан араартыыбыт, онон үлэбит таһаарыылаах.
- Кумаҕы хантан тиэйэргитин ааҕааччыларбытыгар сырдатыахха эрэ.
- Күөх хонууттан тиэйэн, «Патриот” диэн Очиченко уулуссатыгар турар накопительбытыгар таһабыт.
- Кумах барыта кырылыйа сылдьыбыта буолуо, инчэҕэй да буолара саарбаҕа суох ини?
- Инчэҕэй кумах түбэстэҕинэ, үлэһиттэрбит ыарахаттары көрсөөччүлэр. Барытын погрузчигынан бытарыталлар, тэбистэрэллэр. Суол ыһыллыытыгар, кумах сууралхай буолуохтаах, оччоҕо эрэ кини көдьүүһэ биллэр. Аны туран, инчэҕэй кумах бункерга тоҥон хаалааччы, ол иһин үнтү солоон баран биирдэ бытарытабыт уонна ыстарабыт.
- Атын куораттарга суол халтараан буолбатын туһуттан «реагент” диэн технологияны тутталлар эбит. Биһиэхэ бу тоҕо кыаллыбатый?
- Хомойуох иһин, Сахабыт сирин тыйыс усулуобуйатыгар сөп түбэспэт. Ыстахпытына хаары ириэрэр уонна ол кэннэ куурбакка тоҥон хаалар, онон биһиэхэ табыгаһа суох.
Түмүккэ Иннокентий Егорович былаантан туорааһын, хаалыы суох, үлэ барыта кэмигэр ыытылла турар диэн бэлиэтээтэ. Ону таһынан «Якутдорстрой” тэрилтэ билигин сааскы халаан уутугар бэлэмнэнэр.
Сонуннар
09.12.2022 | 18:00
Медколледжка волонтер күнүн бэлиэтээтилэр
09.12.2022 | 17:00
«Эдэр уус» күрэх түмүктэннэ
09.12.2022 | 15:00
«Сосновый бор» лааҕыр үлэтин саҕалаата
09.12.2022 | 15:00
Устудьуоннар тутар этэрээттэрэ — куораты тупсарыыга төһүү күүс
09.12.2022 | 13:00
«Сэрии оҕолоро» уопсастыбаннай тэрилтэ кинигэтэ сүрэхтэннэ
09.12.2022 | 11:00
Дьокуускай оскуолаларыгар харантыын биллэрилиннэ
09.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 9 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
08.12.2022 | 17:00
Альберт Семенов анал эпэрээссийэ кыттыылаахтарын чугас дьоннорун кытта көрүстэ
08.12.2022 | 15:00
ЫБММ управлениета баҕа өттүнэн баһаары умуруорааччылары наҕараадалаата
08.12.2022 | 13:00
«Аэрофлот» 2023 сыллааҕы субсидиялаах билиэттэри атыылаан эрэр
08.12.2022 | 11:00
Дьиэ кэргэттэри өйөөһүҥҥэ 880 мөл. солк. тахса туһуланна
08.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 8 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
07.12.2022 | 17:00
«Герой күнэ» патриотическай ырыа II-с ыччат бэстибээлин гаала-кэнсиэрэ буолар
07.12.2022 | 15:00
Дьокуускайга аһымал кэнсиэр ыытылынна
07.12.2022 | 13:00
Евгений Григорьев тутааччы-хампаанньалар салайааччыларын кытта көрүстэ
07.12.2022 | 11:00
Дьокуускай куораттааҕы Дуума аһымал аахсыйаҕа кытынна
07.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 7 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
06.12.2022 | 17:00
«Норуот бүддьүөтэ» куонкурус сүүмэрдээһинигэр кыттыҥ
06.12.2022 | 15:00
Сүөһү аһылыгын тиэйиигэ субсидия көрүллэр
06.12.2022 | 13:00
Саха сирин талааннаах оҕолоро наҕараадаланнылар
Ордук ааҕаллар
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 04.12.2022 | 16:00
Аар Саарынтан алгыстаммыт Күн Сандаара
Кэлиҥҥи сылларга айылҕаттан айдарыылаах, олоххо ураты көрүүлээх, тарбахтарыгар талааннаах, илиилэринэн илбийэн эмтиир сахалыы эмчиттэри хаһыаппытыгар үгүстүк сырдатан кэллибит. Бүгүн мин биир дойдулаахпын, алгысчыт, сахалыы эмчит Саргылаана Винокурова-Күн Сандаараны билиһиннэриэхпин баҕарабын. Күн Сандаара Нам улууһун Салбаҥ нэһилиэгиттэн төрүттээх. Ол гынан баран өр сылларга Сунтаарга олорбут буолан, Сунтаарын ордук чугастык саныыр. Кулгаахпар...
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Дьон | 08.12.2022 | 09:00
Рево Алексеев: «Саха киһитэ ыра сатыа суохтаах!»
Орто саастаах дьон үлэттэн сылайдаҕына, хаһан биэнсийэҕэ тахсабыт диэн өрө тыыналлар. Оттон бүгүҥҥү ыалдьыппыт Рево Захарович Алексеев 85 хаарыгар үктэнэн да баран күн бүгүҥҥэ диэри мууһура үлүйбүт киһини быыһыырга олоҕун анаабыт үлэтигэр — Дьокуускайдааҕы научнай-чинчийэр кииҥҥэ түбүгүрэ сылдьар. Бэйэтин сааһыгар лаппа эдэрчи көрүҥнээх, саастаах киһи диэтэххэ, үчүгэйдик көрөр-истэр, сорох кырдьаҕас...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МБУ Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Бүтүн Арассыыйатааҕы «Көр, бу Арассыыйа!» диэн күөн күрэскэ быйыл ЛНӨ, ДНӨ, Запорожье уонна Херсон уобаластарын оҕолоро кыттыахтара. Бу туһунан СӨ Ил Дархана Айсен Николаев учууталлар уонна педагогическай уопсастыбаннас XIV сийиэһин былаһааккатыгар иһитиннэрдэ.
Бу бастаан ыытыллар патриотическай бырайыакка дойду 89 эрэгийиэниттэн оҕолор кыттыахтара.
—Биһиги өрөспүүбүлүкэбит «Көр, бу Арассыыйа!» федеральнай бырайыагы көҕүлээччинэн буолар. Икки сыл устатыгар алта тыһыынча хамаанда, дойду 85 эрэгийиэниттэн 33 тыһыынчаттан тахса оҕо кытынна. Билигин күөн күрэс саҥа түһүмэҕэ саҕаланар. РФ 4 саҥа субъегыттан оҕолор бырайыакка кытталларыгар мин эрэнэбин. Бу дойду бары ыччаттарын кытары биир санааланалларыгар, түмсүүлээх буолалларыгар кыаҕы биэриэ, — диэн этэр кини.
«Көр, бу Арассыыйа!» куонкурус эрэгийиэн баһылыгын, РФ Үөрэх министиэристибэтин, Арассыыйа ыччатын, эдэр ыччаттар Арассыыйатааҕы түмсүүлэрин өйөбүллэринэн, өрөспүүбүлүкэ ыччатын көҕүлээһининэн 2020 сылтан ыытыллар.
Быйылгы күрэс тиэмэтэ – «Мин эрэгийиэним киэн туттуута». Видеороликтарга куонкуруска кыттааччылар уһулуччу үтүөлээх дьоннорун, дойдуларын ситиһиилэрин туһунан сырдаталлар. Маны сэргэ, Ил Дархан Айсен Николаев Саха АССР 100 сылынан анал номинацияны олохтоото.
Куонкуруска кыттарга регистрация сэтинньи 13 күнүгэр диэри https://lookitsrussia.ru/registratsiya/ саайтка ыытыллар. Онтон кэлэр нэдиэлэлэргэ күөн күрэс кыттыылаахтара үөрэнэллэр, роликтарын усталлар уонна бырайыак саайтыгар туруораллар. Онтон ахсынньыга, аһаҕас куоластааһын түмүгүнэн, хас биирдии номинацияҕа кыайыылаахтар быһаарыллыахтара уонна наҕараадаланыахтара.
Бүтүн Арассыыйатааҕы «Көр, бу Арассыыйа!» диэн оскуола үөрэнээччилэригэр видеоаккырыыккалары атастаһыы куонкуруһа СӨ ыччатын көҕүлээһининэн 2020 сыллаахтан саҕаламмыта. Күөн күрэскэ төрөөбүт дойдуларын туһунан видеонан роликтары устан оҥороллор. Бастыҥ ролигы аһаҕас куоластааһынынан бырайыак саайтыгар (https://lookitsrussia.ru/) талаллар. Быйыл куонкурус үһүс төгүлүн ыытыллыа.
Бастакы күрэскэ 85 эрэгийиэнтэн кыттыбыттара. Уопсайа 3 500 хамаанда – 17500 кыттааччы бэлиэтэммитэ. Куоластааһыҥҥа 200 000 тахса киһи кыттыбыта.
2021 сыллаахха ыытыллыбыт иккис куонкуруска эмиэ итиччэ кыттааччы бэлиэтэнэн турар. Итиэннэ 2020 сыллааҕар үс төгүл элбэх партнердаммыта. Уопсайа 11 федеральнай партнер (РФ Үөрэх министиэристибэтэ, РФ Култуура министиэристибэтэ, Ростуризм, Росмолодежь, РСВ, РДШ, «Сириус», РГО, «Знание», уо.д.а.) өйөөбүттэрэ. Биэс партнер алта бэйэлэрин номинацияларын олохтообуттара.
Маны ааҕыҥ
Ийэ хапытаалын туһаныыга уларыйыы киирдэ
Түөрт кыһыҥҥы суол аһылынна
S7 Airlines авиахампаанньа чэпчэтиилээх билиэттэри атыыга таһаарда
Оксана Алексеева: «Ийэлэр көмөлөрө салҕанар»
Туйаара Карташова: «Оҕолор тыһыынчаттан тахса суругу ыыттылар»
Бу күннэргэ Москваҕа травматолог-ортопедтар XII сийиэстэрэ ыытыллар
Лента
08:00
Ийэ хапытаалын туһаныыга уларыйыы киирдэ
07:40
Түөрт кыһыҥҥы суол аһылынна
07:00
S7 Airlines авиахампаанньа чэпчэтиилээх билиэттэри атыыга таһаарда
19:15
Оксана Алексеева: «Ийэлэр көмөлөрө салҕанар»
18:45
Туйаара Карташова: «Оҕолор тыһыынчаттан тахса суругу ыыттылар»
18:30
Бу күннэргэ Москваҕа травматолог-ортопедтар XII сийиэстэрэ ыытыллар
18:20
Саха сирэ байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар эбии экипировкалары ылыаҕа
18:10
Аныгы нефрология уонна диализ киинэ бэйэтин кыаҕын улаатыннарар
17:50
Саахымат үөрэҕин сайыннарар боппуруостары кэмпириэнсийэҕэ кэпсэтиэхтэрэ
17:30
Эспиэрдэр бырамыысыланнас сайдыытын саҥа кыахтарын дьүүллэһиэхтэрэ
17:00
Майаҕастар собонон күндүлээтилэр
16:18
Саахымат өрөспүүбүлүкэтээҕи III кэнгириэһин саамай кыра кыттааччыта Баир Имыхелов
16:00
Өлүөхүмэҕэ кырдьаҕастар дьиэлэрэ тутуллан киириэҕэ
15:15
Кириисис кэмигэр Саха сирин нэһилиэнньэтин дохуота 3% үрдээбит
14:40
Оҕолору, ийэлэри өйүүр көмө 12 төгүл улаатта
14:15
Москваҕа Кыайыы музейыгар аахсыйа-кэнсиэр буолуоҕа
13:05
Дугуйдан 20 хонук устата тоһуттар тымныыга аһаҕас халлааҥҥа хонор айаҥҥа турунуоҕа!
12:45
Саха сирин эмчиттэрэ Доннааҕы Ростов байыаннай госпиталыгар байыаннай быраастарга көмөлөһөллөр
12:00
Коронавирустан 19 киһи үтүөрдэ
11:25
Саргылаана Попова: “Дьоммутун хаһан баҕарар өйүүбүт!”
Салгыы
РЕДАКЦИЯ ААДЫРЫҺА 677000, Дьокуускай куорат,
Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: edersaas@mail.ru, gazetasakhasire@mail.ru
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Бу ыстатыйаҕа Уон үһүс сайыҥҥы олимпийскай оонньуу ыстатыйа иһинээҕитэ көһөрүллүөхтээх уонна онтон утаарыы туруоруллуохтаах.
Бу ыстатыйалары холбоон көмөлөһүөххүн сөп.
Өскө холбооһун тоҕоостооҕун ырытыы булгуччулаах буоллаҕына, бу халыып оннугар {{Холбуурга}} халыыбы туруор уонна Бикипиэдьийэ: Холбуурга сирэйгэ туһааннаах суругу эбэн кулу.
1944 Сайыҥҥы Олимпия онньуулара, ол эбэтэр XIII Олимпиада Оонньуулаара, Аан дойду иккис сэриитин иһин көтүрэн ууратыллан ыытылыбатахтара. Англия Лондонугар ыытылыахтаах этилэр. 1939 сыллаах МОК мунньаҕар Рим, Детройт, Лозанна, Афины, Будапешт, Хельсинки уонна Монреаль куораттары голосованияҕа хоппута.[1]
БыһаарыыларПравить
↑ Past Olympic host city election results. GamesBids. Тургутулунна 17 Кулун тутар 2011. Төрүт сириттэн архыыптанна 17 Кулун тутар 2011.
|
oscar
|
Сотуун өлүү (нууч. Сибирская язва «Сибиир бааhа», ааҥл. Anthrax) диэн сытыы сыстыганнаах ыарыылартан ордук кутталлаахтара, тыа хаһаайыстыбатын сүөһүлэрин барыларын хабар.
Көбүтээччинэн Bacillus anthracis, киһи хараҕар көстүбэт микроб. Бу бацилланы Роберт Кох арыйбыта. Сүөһү организмыгар капсуланы (бүрүөлээх микроб) үөскэтэр, онтон тас эйгэҕэ 12—42° диэри салгыҥҥа спора буола кубулуйар дьоҕурдаах.
Ис хоһооно
1 Микроб тулуйумтуота
2 Ыарыы олохсуйуута уонна тарҕаныыта
3 Ыарыы көстүүтэ
4 Диагноһы туруоруу
5 Эмтээһин
6 Ыарыыны утары охсуһар уонна сэрэтэр дьаһаллар
7 Ылыллыбыт сирэ
Микроб тулуйумтуота[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Спора буолбут бодотунан тыыннаах хаалан, буорга, ноһуомҥа, сүөһү турбут тутууларыгар бэйэтин ыарыыны көбүтэр дьоҕурун сүтэрбэккэ 15—20, збэтэр онтон да уһун сылларга сытыан сөп. Споралар 110° итиигэ эрэ аҕыйах мүнүүтэнэн өлөллөр. Намыһах температура (тымныы) микробу кэнсиэрбэлээн эрэ кэбиһэр, өлөр-бөт.
Ыарыы олохсуйуута уонна тарҕаныыта[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Сибиир бааhыттан көтөртөн ураты сүөһү (кыыл) барыта уонна дьон эмиэ ыалдьаллар. Ыарыылаах сүөһү, өлүк уонна онтон сүлүллүбүт тирии, хаан, сүөһүттэн ылыллыбыт бородууксуйа, ону тэҥэ ыарыы микробтарынан тунуйбут мэччирэҥ, уу, дороххой уонна да атын сүөһү аһылыга, ноһуом, сүөһү өлүгүн көмөр сир, тириини таҥастыыр тэрилтэлэр бөхтөрө-сыыстара, сүөһү уҥуоҕа, муоһа, түүтэ, онтон да атына бука бары бацилла олохсуйар эйгэтинэн буолаллар. Сүөһү бациллалаах аһылыгы сиэтэҕинэ, араас эттиктэртэн тириитэ баастаах сиринэн уонна хааны уулуур бырдахтар (кумаар, күлүмэн эҥин) тириини дьөлөн супту оборууларыгар сыстар.
Ыарыы көстүүтэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Кистэлэҥ кэрдиис кэмэ (инкубационнай кэмэ), ол эбэтэр, бацилла сүөһү организмыгар киириэҕиттэн клиническэйдик көстөр-биллэр гына ыарытыннарыар диэ-ри, 1—2 хонук, сороҕор 14 хонукка диэри салҕанан ба-рыан сөп. Ыарыы хаамыыта чаҕылҕанныы охсуу, сытыы, сытыыны аннынан уонна чуолкайа суох (атипично) көрүҥнэринэн сайдан иһээччи. Сүөһү этэ итийэр, бэйэтэ далбааран (дөйөн) хаалбыт буолар, утатар, аһаабат, бэлэһин эргин искэннэнэр, салыҥнаах бүрүөлэрэ кытараллар эбэтэр көҕөрүмтүйэллэр, куртахтаах оһоҕос өһөҕүрэ сүһүрбүт буолар. Итини таһынан сылгыга оһоҕоһо тэһитэ кэйэр, ынах сүөһүгэ иһэ үллэр, чооскуга эмискэ бэлэһин эргин, тылыгар уонна таҥалайыгар искэн өрө көбөн тахсар. Ыттарга (ыт оҕолоругар) куртахтаах оһоҕос өһөҕүрэ сүһүрүүтэ, этэ муҥутуурдук итийиитэ бэлиэтэнээччи. Сүөһү былчыҥнарыгар искэннэр логлоруһан тахсаллар, олор бастаан кытаанах, сүөһүгэ ыарыылаах уонна итии, онтон кэлин тиэстэ курдук, тымныы уонна ыарыыта биллибэт буолан хаалаллар. Ыарыы соччо сэдэҕэ суох түбэлтэлэргэ аалларан уһуннук уонна клиническэй көстүүтэ суох салҕанан барааччы, оччотугар өлбүтүн кэннэ былчархайдара хараара-өһөҕүрэ сүһүрбүттэринэн сотуун ыарыытын бы-һаараллар.
Диагноһы туруоруу[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Ыарыы көстүбүт сирин уруккуттан сотууҥҥа доруобайын эбэтэр доруобайа суоҕун, сыл хайа кэмин, ыарыы тарҕаныытын уонна сүөһү атын көрүҥнэригэр клиническзй көстүүлэрин болҕомтоҕо ылан туран диагностанар. Сотууҥҥа уорбаланар сүөһү өлүгүн аһан көрөр бобуллар. Өлүк улаханнык үллүбүт, хайаҕастарыттан хааннаах убаҕас тэстэ сытар, хаана хара эбэтэр хараҥатыйа өһөҕүрбүт өҥнөөх буолар. Тириитин аннынааҕы субата чэлкэҕирэр, өлүк аанньа көһүйбэт. Үксүгэр таала муҥутуурдук улаатар, ис органнара уонна кинилэр бүрүөлэрэ хаан туруулаах буолаллар. Диагноһы быһыллан ылыллыбыт кулгаах хаанын предметнэй өстүөкүлэҕэ сыбаммытын микроскобунан көрөн бигэргэтиллэр. Маны оҥорорго сүөһү өлүгүн сир диэки сытар кулгааҕын кэккэлэччи икки сиринэн баайан баран ити икки ардылары-нан туура быһаат, быһыллыбыт сирдэрин кытарбыт тимиринэн сиэтэн кэбиһиллэр. Кулгааҕы (бары сэрэх дьаһаллары тутуһан туран) наарыһынай киһинэн ветеринарнай лабораторияҕа ыытыллар. Өскөтүн өлүк сытыйан хаалбыт буоллаҕына чинчийиигэ тирии лоскуйдарын, син биир кулгаах курдук 3%-наах карбол оксидка суурадаһыныгар илитиллибит маарылаҕа суулаан, ону пергамен кумааҕыга кичэйэн суулаан баран ыытыллар. Мантан анараа дьаһаллары лаборатория түмүктзэһинйгэр олоҕуран ыытыллар.
Эмтээһин[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Сылгыга, ынах сүөһүгэ, табаҕа сибиир бааhын утары сыворотка тирии анныгар уонна былчыҥҥа 150—200 мл кээмэйинэн укуол бэриллэр. Итиччэ эми хас да төгүл бытарытан бэриллэр. Өскөтүн итинтэн туһаламматаҕына 10—12 чаас буолан баран хоһулаан эмтэниллэр (бу хоһулуох аҕай иннинэ, сүөһү эмп күүһүгэр шоктаан өлбөтүн туһугар 1,5—2 мл дозанан сыворотка бэриллэр, ол кэнниттэн чаас аҥара буолаат, итинтэл орду-бутун барытын укуолунан бэриллэр). Пенициллини уопсайынан туттуллар дозаларынан, хатарар, дезинфекциялыыр уонна сүрэххэ көмөлөөх эмтэри туһаныллар. Искэннэри тулалыы 3—5%-аах карбол оксид ууга суурадаһынынан 50 мл кээмэйинэн укуоллары бэриллэр. Искэни хайытар сатаммат.
Ыарыыны утары охсуһар уонна сэрэтэр дьаһаллар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Ыалдьыбыт сүөһүлэри араарыллар уонна эмтэниллэр. Өлүктэри аһан көрбөккө эрэ тириилэри уматыллар. Өлүк сыппыт сирин уотунан кэрээн, ол кэнниттэн хлор испиэскэ 20%-наах суурадаһыныиан (25 % актив хлордаахтан) эбэтэр 10%-наах аһыы натрий итии суурадыһынынан бацилланы өлөрүллэр. Ити кэнниттэн сир кырсын эргитиллэр уонна хоһулаан дезинфекцияланар, тиһэҕэр сир кырсын кураанах хлор испиэскэ 1 чааһын буор үс чааһыгар холоон булкуйан кэбиһиллэр.
Ыарыыны көбүтээччинэн тунуйуллубут сүөһү турар тутуута, турбут миэстэтэ итии 10%-наах серно-карболовай булкааһык эбэтэр аһыы натрий суурадаһынынан, формальдегид 41%-наах суурадаһынынан, хлор испиэскэ 5%-тан итэҕэһэ суох актив хлордаах суурадаһынынан дезинфекцияланыллар. Дезинфекцияны үстэ төхтөрүйэн, биирдии чааһынан арыттаан оҥоһуллар.
Сүөһү хотоннорун (тутууларын), тиэргэнин дезинфекциялыах иннинэ дезинфекция эминэн сиигирдиллэр, ити эрэ кэнниттэн ыраастаныллар.
Сүөһү аһылыгын тобоҕун, ноһуомун уонна тэлгэх буолбут матырыйаалын хомуйуллар уонна уматыллар. Дезинфекцияны карантин уһуллуон 7 хонук иннинэ оҥоһуллар. Доруобайга саарбаҕаланар үөр сүөһүнү кыраадыстарын мээрэйдэнэр. Нормальнай температуралаах сүөһүлэргэ 15—20 мл дозанан (ынах сүөһү, сылгы уонна таба) сибиир бааhы утары сыворотканан укуолланар, чооску 8—10 мл дозанан, ону кэлин СТИ эбэтэр ГНКИ кураанах вакциналарынан тирии анныгар вакцинациялааһынынан доҕуһуолланар (саҥа төрүөҕү үс ыйыгар диэри прививкалыыр көҥүллэммэт).
СТИ вакцинанан, эмтиир кыһалҕаттан эбэтэр сэрэтэр сыалтан, биир төгүллээн маннык дозанан туттуллар: үстэн алта ыйыгар диэри саастаах ынах сүөhүгэ, сылгыга, табаҕа 0,5 мл, чооскуга — 0,3 мл, алтаттан 12 ыйдаахтарга эмиэ ити кэрискэнэн—0,75 мл, 0,7 мл, 0,75 мл уонна 0,75 мл. Биир саастарыттан үөһэ саастаахтарга эмиэ ити бэрээдэгинэн— 1,5 мл, 1,0 мл уонна 1,0 мл дозаларынан укуолланар.
Ынах сүөһүгэ, сылгыга уонна табаҕа вакцинаны моойдорун үс гыммыттан ортотугар тирии анныгар, тыһы чооскуга — хаппар куҥар (атыыр сибиинньэлэргэ илин атаҕын ис өттүгэр) вакцинанан прививка оҥоһуллар. Вакцинацияттан сүөһү сүһүрэн ыалдьыан сөп. Балары үөртэн арааран баран үөһэ ыйыллыбытын курдук эмтэниллэр. Прививкаламмыт сүөһүнү эккэ өлөрүү вакцинанан укуолламмытын кэннэ икки нэдиэлэ аастаҕына эрэ көҥүллэнэр. Вакцинацияттан ыалдьыбыт сүөһүлэр үүттэрин (хаһан үтүөрүөхтэригэр диэри) оргутан баран иһэргэ көҥүллэнэр, мантан атын сүөһүлэр үүттэрин, СТИ уонна ГНКИ вакцинанан прививкаламмыттарын кэннэ туох да хаарчаҕа суох аһылыкка туттуллар. Сибиир бааhынан ыалдьа турар эбэтэр ыарыыга уорбаланар сүөһүлэр үүттэрин дьон аһылыгар бэриллибэт, үүтү суох гыныллар. Карантиннаммыт пууҥҥа турар итилэртэн ураты сүөһүлэр үүттэрин аһылыкка оргутан эрэ баран туһаныллар.
Вакцинация кэнниттэн 10 хонон баран сүөһү организмыгар иммунитет үөскүүр (сотууҥҥа ылларбат гына организм утарсар дьоҕурданар) уонна онтуката биир сыл устата салҕанан барар, онтон сыворотканан укуоллааһынтан иммунитет 14 эрэ хонукка тиийэр. Маннык принцибинэн ГНКИ кураанах вакцината туттуллар. Карантины тиһэх сүөһү өлбүтүн эбэтэр эмтэнэн үтүөрбүтүн кэннэ, вакцинацияттан ыалдьыыны болҕомтоҕо ылан туран, 15 хонук ааспытын кэнниттэн уһулуллар. Карантины устуох иннинэ түмүктээн кичэйэн дезинфекцияланар.
Ылыллыбыт сирэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Хоч А. А., Бутковскай В. Ф., Дмитриев В. М. уонна Прокопьев 3. С. Сүөһү ыарыыларыгар кылгас ыйынньык. Якутскай: Кинигэ изд-вота, 1981.-88 с.
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Сотуун_өлүү&oldid=390769»
Категориялар:
Ыарыылар алпаабытынан
Сыстыганнаах ыарыылар
Навигация
Тус бэйэ туттар тэриллэрэ
Ааккын эппэтиҥ
Ырытыы
Суруйуу тиһилигэ
Бэлиэтэнии
Киир
Аат даллара
Ыстатыйа
Ырытыы
саха тыла
Көрүү
Ааҕыы
Уларыт
Биики-тиэкиһи уларыт
Устуоруйатын көрүү
Эбии
Навигация
Сүрүн сирэй
Рубрикалар
А - Я
Бастыҥ ыстатыйалар
Түбэспиччэ сирэй
Туох буола турара
Тэриллэр
Бикипиэдьийэ:Түмсүү сирэ
Кэпсэтэр сир
Кэнники уларытыылар
Саҥа ыстатыйалар
Көмө
Бу сири өйөө
Сэп-сэбиргэл
Манна сигэнэллэр
Сигэнэр уларытыылар
Билэни угуу
Анал сирэйдэр
Куруук баар сигэ
Сирэй туһунан
Сирэйи цитируйдааһын
Викиданные кэрискэ
Бэчээт/Экспорт
Кинигэни айарга
Маннык PDF киллэр
Бэчээттииргэ аналлаах барыл
Атын бырайыактарга
Викисклад
Атын омук тылынан
Aragonés
العربية
مصرى
Asturianu
Azərbaycanca
تۆرکجه
Беларуская
Беларуская (тарашкевөца)
Български
বাংলা
Brezhoneg
Català
کوردی
Čeština
Cymraeg
Dansk
Deutsch
Ελληνικά
English
Esperanto
Español
Eesti
Euskara
فارسی
Suomi
Français
Gaeilge
Galego
עברית
हिन्दी
Hrvatski
Magyar
Հայերեն
Bahasa Indonesia
Ido
Íslenska
Italiano
日本語
Jawa
ქართული
Қазақша
ಕನ್ನಡ
한국어
Kernowek
Кыргызча
Lëtzebuergesch
Lietuvių
Latviešu
Македонски
മലയാളം
मराठी
Bahasa Melayu
Nederlands
Norsk nynorsk
Norsk bokmål
Oromoo
ଓଡ଼ିଆ
Polski
پښتو
Português
Română
Русский
Sicilianu
Srpskohrvatski / српскохрватски
Simple English
Slovenčina
Slovenščina
Shqip
Српски / srpski
Svenska
Kiswahili
தமிழ்
Тоҷикӣ
ไทย
Tagalog
Türkçe
Татарча/tatarça
Українська
Oʻzbekcha/ўзбекча
Tiếng Việt
Winaray
吴语
中文
粵語
Сигэни уларыт
Бу сирэйи бүтэһигин 22:59 15 Сэтинньи 2022 уларыппыт.
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Ааспыт сайын буруоҕа тумнастан, дьыл кылгас эрээри, саамай кэрэтин билбэккэ хаалбыппыт. Оттон быйылгы сайыммыт хайдах буолуой? Тыабыт туохтан умайарый? Ол хоромньуну хайдах чөлүгэр түһэрэбитий? СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх, Арассыыйа ойуурун хаһаайыстыбатын бочуоттаах үлэһитэ, “Растим лес” ХЭУо Дьокуускайдааҕы бэрэстэбиитэлистибэтин салайааччыта Вячеслав ПОПОВУ кытта кэпсэтии ити сүнньүнэн салалынна. Айылҕаҕа үлэ түмүгэ тута көстүбэт айылгылаах. Ол сиэринэн, кини тутуһар хайысхата хас да көлүөнэни инники көрөр уһун болдьохтоох.
Өртөөһүнү туруорсарбыт оруннаах
– Вячеслав Егорович, бу эйгэҕэ хаһааҥҥыттан үлэлиигин?
– Райкомол сэкирэтээриттэн саҕалаан, өр кэмҥэ салайар үлэҕэ сылдьыбытым. Онтон сэттэ сылы ойуур хаһаайыстыбатыгар анаабытым. 2011 с. ыам ыйыттан улахан баһаардар саҕаламмыттарыгар, салалтаны уларытыы кэмигэр, Ойуур хаһаайыстыбатын дэпэртээмэнигэр анаммытым. 90-с сылларга буолбут уларыйыылар ойуур хаһаайыстыбатыгар эмиэ улахан охсууну оҥорбуттара. 1200 киһилээх “Авиалесохрана” диэн парашютнай-десантнай тэрилтэ састааба уон гыммыттан биирэ эрэ хаалбыта, өрөспүүбүлүкэ үбүлээһинигэр бэриллибитэ. Сэбиэскэй кэмҥэ лесничество диэн тэрилтэ хас оройуон аайы баара. Олор айылҕа хаамыытын көрөн, мэлдьи бэлэм олороллоро. Сөптөөх тиэхиньикэлээх, үлэһиттээх буоланнар, баһаары кэмигэр бохсоллоро. Ити кэмҥэ лесничестволарга үлэһит ахсаана лаппа аччатыллан, суолтата биллэрдик түспүтэ. Бөдөҥсүтүү ыытыллан, лесничестволарга улуустар салалталарыгар бас бэриммэт, өрөспүүбүлүкэттэн быһаччы салаллар ситим оҥоһуллубута. Оттон улуустар, олохтоох бэйэни салайыныы дьаһалталара ойуур баһаара буолар түгэнигэр уоту умулларар боломуочуйалара сокуонунан көрүллүбэт этэ. Онон, ойуур баһаардарын умулларыыны тэрийиигэ үгүс ыарахаттар баалларын үлэлии киирээт, билбитим.
– Сокуон үлэни харгыстааһынын биир түмүгэ...
– Оннук. Боломуочуйа уларыйан, үп аччаан, ыстаат сарбыллан, чуолаан саха норуота тутуһан кэлбит олоҕун укулаата оннуттан туллараҥнаан барбыта. Өбүгэ саҕаттан кэлбит өртөөһүммүт умнуллубута. Кэлин сопхуостар эстэннэр, ыраах сирдэр оттонор кыахтан маппыттара. Тыа хаһаайыстыбатыгар араас тутуллаах бас билии киирэн, ыраах тэлэһийэн сытар оттуур сирдэрбит оттоммокко хаалан, кэлин олус элбэх сир лаҥхаҕа кубулуйуутугар тириэрдибитэ. Олор ойуур баһаара турар түбэлтэтигэр уот күүскэ, түргэнник киэҥ сири хабан тарҕаныытыгар биир сүрүн төрүөт буолаллара саарбахтаммат. Үлэлиир сылларбар Судаарыстыбаннай дуума тустаах кэмитиэтигэр ойуур хаһаайыстыбатын боппуруостарын туруорсубутум. Онтон Федерация Сэбиэтигэр сенатор А.К. Акимовтыын эмиэ ити боппуруоһу көтөҕөн, дьүүлгэ туруора сылдьыбыппыт. Бу боппуруоска өрөспүүбүлүкэ салайааччылара Егор Борисов, Галина Данчикова Арассыыйа бырабыыталыстыбатыгар, Ойуур хаһаайыстыбатын салалтатыгар туруорсан, эбии көмө оҥоһулларын ситиспиттэрэ. Ол түмүгэр хоту улуустартан ураты хас улуус аайы лесничестволар баар буолбуттара. “Авиалесоохрана” тэрилтэлэрин ахсаана эбиллибитэ. Дьокуускай куоракка 65 киһилээх киин тэрилтэ тэриллибитэ. Бары улуустар, нэһилиэктэр баһылыктара ойуур баһаарын умулларыыны тэрийиигэ тус эппиэтинэстэрин үрдэтии ситиһиллибитэ.
– Өртөөһүнү бобуу хаһааҥҥа диэри салҕаныай?
– Өртөөһүнү суолталаан туран, сокуоннары уларытыыга Арассыыйа таһымыгар туруорсуохха наада. Ил Түмэн, бырабыыталыстыба, дьокутааттар үлэлэригэр эрэнэбит. Өртөөһүн таба ыытылларын ситиһиэхтээхпит. Сопхуос кэмигэр ити үлэ олус бэркэ тэриллэрэ. Ол быраактыканан олохтоох дьаһалталар эппиэтинэһи ылынан, өртөөһүн ньыматын үөрэтиэхтэрин наада. Кинилэргэ боломуочуйа бэриллиэхтээх, хааччыналларыгар үп көрүллүөхтээх, өртөөһүнү ыытыы ньымаларын үөрэтии тэриллиэхтээх. Ханнык да түгэҥҥэ өртөөһүн үлэтэ тэрээһинэ, олохтоох дьаһалта көҥүлэ суох ыытыллыа суохтаах.
– Сопхуос ыһыллан, бытархай хаһаайыстыбаларынан тарҕаммыт билиҥҥи нэһилиэнньэҕэ ол уустуктардаах буолуох курдук...
– Билигин сиргэ-уокка сыһыан олус мөлтөөтө. Дьиҥэр, сир-уот барыта хаһаайыннаах. Ходуһата ыраастамматах киһи уот турар түгэнигэр эппиэтинэһи сүгэрин ситиһэр наадалаах. Билигин үгүс киһи киин сиргэ көһөн, сирин дьоҥҥо куортамныыр. Дьон бэйэлэрин бас билиилэригэр ылбыт сирдэрин туһаммат түгэннэрэ хас нэһилиэк, улуус аайы баар. Бас билээччитэ да суох сир элбэх буолуохтаах. Олору барытын сааһылыахха, быһаарыахха наада. Сиргэ үлэ барыахтаах. Сир хаһаайына суох туруо суохтаах. Бу боппуруос быһаарылла илигинэ, баһаар боппуруоһа сыл аайы күөрэйэ туруоҕа. Ити иһигэр ымпыга-чымпыга олус элбэх. Сорунан үөрэтии, ырытыы, утумнаах үлэ эрэйиллэр.
– Быйыл баһаар туругун хайдах сабаҕалыыгыный?
– Былырыыҥҥыттан лаппа аҕыйыа дии саныыбын. Былырыын 8,5 мөл. гектар сир умайбыта. Быйыл улааппыта 1,5 мөл. гектар умайыа диэн сабаҕалыыбын. Сылыктыыр дьон бары кураан сайын иһэрин этэллэр. Сир былырыыҥҥыттан сииктээх диэн көрөбүн. Сааспыт хойутаан кэлэн, хаар хойут уулунна, быстах да буоллар, көтө-көтө ардаата. Онон, ыам ыйыгар ойуур баһаара турбата. Быйылгы сылга ойуур хаһаайыстыбатыгар үбүлээһин хас эмэ төгүл улааппытын, баһаардары умулларар тэрилтэлэргэ анал үөрэхтээх дьон ахсаана, анал тиэхиньикэнэн хааччыллыы лаппа эбиллибитин бэлиэтиир тоҕоостоох. Өртөөһүн ыстарааба улаатан, дьон туттунара эмиэ элбэҕи быһаарыа.
Урукку кэмҥэ Ил Дархан Егор Борисов сыл аайы ойуур хаһаайыстыбатын боппуруостарынан муниципальнай тэриллиилэр баһылыктарын ыҥыран, мунньахтыыр үгэстээҕэ. Баһылыктар, төһө да боломуочуйалара суоҕун иһин, ойуур баһаара турар түгэнигэр эппиэтинэһи бэйэлэрэ сүгэллэрин, ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэригэр көмөлөһүөхтээхтэрин өйдөөбүттэрэ. Ол биһиги үлэбитигэр олус көмөлөөх. Саас аайы улуустарынан сылдьан, сирэй үлэлэһиибит түмүгэр олохтоохтор элбэх баһаары бэйэлэрин күүстэринэн саба туталлар. Быйыл Ил Дархан Айсен Николаев ардаҕы түһэрэр сөмөлүөтү Дьокуускайга кииннээн үлэлэтиини ситиспитэ – улахан кыайыы, сөптөөх дьаһаныы, улахан көмө. Маннык дьаһал баһаар кыаҕын аччатарын таһынан кураанныыр улуустарга ардаҕы түһэрэн, от үүнүүтүгэр туһалаах буолара саарбахтаммат.
Нэһилиэнньэттэн мас туорааҕын тутуохпут
– Уокка былдьаммыт, туһаҕа тахсыбакка турар сирдэри чөлүгэр түһэриигэ үлэ ыытыллыахтаах буоллаҕа.
– Сир баайын туһанааччылар, ньиэби, гааһы, алмааһы хостооччулар, маһы кэрдээччилэр айылҕаҕа улахан хоромньуну оҥороллор. Ону аччатар сыалтан, Арассыыйа бырабыыталыстыбатын анал дьаһала тахсан, төһө иэннээх сиргэ ойуур кэрдиллэр да, оччо иэннээх сиргэ ускуустубаннай маһы олордон, чөлүгэр түһэрии үлэтэ ыытыллыахтаах. Онуоха көмө буолар үлэм туһунан сырдатыым.
Хабаровскайга бииргэ үлэлии сылдьыбыт доҕорум И.В. Денисов мас сиэмэтин хомуйан, үнүгэһи үүннэриигэ ылсыбыт “Растим лес” диэн хааччахтаммыт тэрилтэлээх. Кинини Дьокуускайга ыҥыран, төрдүс сылын сэминээр ыыттардым. Ол түөрт сыл тухары Нерюнгрига, Дьокуускайга 2 тыһыынчаттан тахса гектар сиргэ үнүгэһи олордууга үлэлээтэ. “Растим лес” мас сиэмэтин хомуйууга Уһук Илиҥҥэ биир тарбахха баттанар тэрилтэнэн биллэр. Суолталаах, кэскиллээх дьыала буоларыгар итэҕэйэн, саха дьонун маһы олордууга, мас сиэмэтин хомуйууга үөрэтэр туһуттан Саха сиригэр бэрэстэбиитэл быһыытынан ылсан, үлэлии сылдьабын.
Кэлии мас сиэмэтэ тыйыс килиимэккэ олохсуйара саарбахтаах. Ол иһин олохтоох мас сиэмэтин хомуйуу быраактыкатын киллэрэн эрэбит. Саха сиригэр билиҥҥитэ саамай сытыы боппуруос – мас сиэмэтин хомуйуу.
– Оннук дьарык баарын туһунан биир бэйэм саҥа иһиттим...
– Урукку кэмҥэ ити быраактыка баара эрээри, айылҕа бэйэтэ бэйэтин оһорунар күүһүгэр бэринэн, тохтотуллан хаалбыт. Бу этэр дьыалабар мас туораахтара оруоллаахтар. Онон, тиит уонна бэс мастар эриэхэлэрин хомуйууну көҕүлээн эрэбит. Тиит мас сиэмэтэ атырдьах ыйын саҕаланыытыттан 20 чыыһылатыгар диэри ситэр. Онтон арыллар уонна ыһан кэбиһэр. Онон, араскыта арылла илигинэ хомуйар наадалаах. Бэс сиэмэтин алтынньыттан муус устарга диэри хомуйуохха сөп. Саас халлаан сылыйыыта арыллан, сиэмэтин ыһар. Ол иһин алтынньыга халлаан арыый сылаас кэмигэр эбэтэр сааһыары хомуйар наадалаах. Дьэ, оннук туорааҕы нэһилиэнньэттэн тутуохтаахпыт.
– Туһугар уустук үлэ буоллаҕа. Хомуйарга туһунан ньыма баара буолуо дуу?
– Ити, биллэн турар, отону дуу, моонньоҕону дуу хомуйуу курдук буолбатах эрээри, эмиэ сир аһын курдук, араастаан үүнэр. Мас сиэмэтэ 4-5 сыл буола-буола ситэр эбит. Ханна үүммүтүнэн көрөн, эбэтэр ханна мас кэрдиллэрин билэн, ыйыталаһан, хомуйуохха сөп. Үүнэн турар үрдүк мастан хомуйарга кыра массыына сыарҕатын үрдүгэр кирилиэс туруоран баран, күрүчүөктээх ураҕаһынан тардыалаан, хомуйаллар. Чуолаан бэс туорааҕын кыһыҥҥы кэмҥэ кэрдиллибит мас лабаатыттан хомуйуохха сөп. Хайа баҕарар дьыалаҕа курдук, уопут сыыйа кэлэр.
– Ону ханна туттаралларый? Төлөбүрэ хайдах буоларый?
– “Якутлесресурс” нөҥүө хаачыстыбатыттан көрөн, биир киилэтин 200-350 солк. тутуохпут. Хас биирдии туттарар киһини кытта дуогабар түһэрсиллэр. Хомуллубут туораахтары Хабаровскайга ыытабыт. Бородууксуйаны куурдаллар, сиэмэтин ылаллар. Салгыы лабаратыарыйаҕа илдьэн, хаачыстыбатын быһаараллар. Ол кэнниттэн буорга олордон, үнүгэстэри таһаараллар. Үс-түөрт ыйынан 20-чэ см уһуннаах үнүгэстэри рефрижераторынан Саха сиригэр аҕалаллар. Сир баайын туһанааччылартан үгүстэрэ ити үлэни бэйэлэрэ ыыппаттар, анал тэрилтэлэр өҥөлөрүнэн туһаналлар. Оннук тэрилтэлэр, бэдэрээччит быһыытынан эрдэттэн төһө иэннээх сиргэ үлэни ыыталларын учуоттаан, дуогабар түһэрсэн, олордор сирдэрин булан, бэлэмнээн, Айылҕа харыстабылын министиэристибэтин кытта сүбэнэн үлэлииллэр. Итинник быраактыканан былырыын манна 950 гектар сиргэ үнүгэстэри олордубуппут.
– Чахчы туһалаах, үтүө дьыала саҕаламмыт эбит. Оччотугар үлэлэһиэн баҕалаахтар бу сезоҥҥа үлэлиирдии оҥостон, сиэхтэрин ньыппарыныахтарын наада эбит.
– “Якутлесресурс” тэрилтэ хомуллубут бородууксуйаны харайыыга усулуобуйаны тэрийэн, нэһилиэнньэни кытта үлэлэһэн эрэр. Интэриэстээхтэр миэстэтигэр туһааннаах тэрилтэни кытта билсиэхтэрин наада. Бу хамсааһын сайдыытыгар сүрүн күүһү нэһилиэнньэ ыларын таба өйдүөххэ наада. Ону тэҥэ туһааннаах лесничестволары, үөрэх тэрилтэлэрин кытта кэпсэтии бара турар. Холобур, тыа хаһаайыстыбатын үөрэҕин кыһалара иитэн таһаарар исписэлиистэригэр сыһыаннаах хайысха буолуон сөп. Агрооскуолалары, оскуола лесничестволара эмиэ үлэлэһэр кыахтаахтар. Итилэргэ питомниктар да тэриллиэхтэрин сөп.
– Аҥаардас экология эрэ буолбакка, иитэр-үөрэтэр да суолтата улахан хамсааһын буолсу.
– Сөпкө этэҕин. Ити – быйылгыга эрэ буолбакка, хас да сылы нөҥүөлээн, инникигэ сыалламмыт үлэ. Үлэлэһэргэ икки өттүттэн барыстаах, туһалаах даҕаны. Ону таһынан бэйэ эт илиитинэн хомуллубут туорааҕа айылҕа маанылаах маһа буолан силигилиирин көрөрү, инники көлүөнэҕэ хаалар дьыалаҕа кылааты уурбуттан дуоһуйууну саныыр оруннаах.
– Вячеслав Егорович, ырааҕы өтө көрөр үлэҕитигэр ситиһии эрэ сиэттистин!
Оксана ЖИРКОВА кэпсэттэ.
Тарҕат:
Ситимнээх ыстатыйалар
Саха сиригэр «Сохраним лес» аахсыйа чэрчитинэн 10 тыһыынча маһы олордуохтара
СӨ экологияҕа миниистирэ: билиҥҥи туругунан тыа баһаардара суохтар
Билиҥҥиттэн сэрэниэххэ!
Мас уонна Кытай
Хаҥалас улууһун эдэр гвардеецтара субуотунньук тэрийдилэр
Өртөөһүҥҥэ тус санаа
“Кыайыым көмөтүнэн баҕа санаабын олоххо киллэриэм”
Икки кыыл таба Амма улууһугар
Санааҕын суруй
Ааккыт-суолгут
Отправить
Отменить
Бүтэһик сонуннар
Сонуннар
“Смарт” бибилитиэкэҕэ “Кыым” хаһыаттан аныгы инсталляция турда
Дьокуускайга бу күннэргэ 203 кыбаарталга турар “ҺӨҔҮҤ. Саха тыла - худуоһунньук…
Бэлиитикэ
Тос маастарын биэрдэ
Уопсастыба
Ийэ тылбыт дьылҕата – бэйэбит илиибитигэр
Сонуннар
«Кыым» хаһыат Ньурбаҕа ааҕааччыларын кытары көрсүстэ
Сонуннар
Хатырыкка - Өрөспүүбүлүкэ искибиэрэ
© 2022 KYYM.RU
«КЫЫМ»
Тэрийэн таһаарааччы: “Ситим” медиа-бөлөх ХЭУо
Сүрүн эрэдээктэр:
М.Г. Дегтярева
Эрэдээксийэ аадырыһа: 677027, Дьокуускай к., Киров уул. 18, В блок, 710 оф.
Аан ситим нүөмэрэ:
+7 (914) 820-09-75
Биллэрии өҥөтө:
+7 (924) 367-01-56, +7 (4112) 34-05-03
Реклама өҥөтө:
+7 (914) 280-11-20, +7 (4112) 42-59-47
E-mail : kyymgazeta@gmail.com
Сибээс, информационнай технология уонна маассабай коммуникация эйгэтин кэтээн көрөр федеральнай сулууспа 08.05.2019 бэлиэтэммит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-75678
|
oscar
|
Күрэх Арассыыйа норуоттар култууратын үйэлээх баайын сылыгар, Дьокуускай куорат төрүттэммитэ 390 сылыгар, бастакы ситэриилээх олохтоох бэйэни салайыныы уоргана 200 сылыгар, “Туймаада ыһыаҕа” – 25 сылыгар ананар.
Бэс ыйын 25 - 26 күннэригэр ҮС ХАТЫҤ “ТОЙУК ТОҔОЙО, ХОМУС КЫРДАЛА” 7 №дээх түһүлгэтигэр кэлэн кыттаргытыгар ыҥырабыт!
Фольклор “ДОБУН ТҮҺҮЛГЭ”
«ТӨРҮТ ДОРҔООН» - саха төрүт инструменнарыгар оонньооһун күрэһин балаһыанньата
Күрэскэ кыттыы ирдэбиллэрэ:
Күрэскэ ким баҕалаах, олорор сириттэн, сааһыттан тутулуга суох, биирдиилээн эбэтэр бөлөҕүнэн кыттыы көҥүллэнэр.
Кыттааччылар бэйэлэрин илиилэринэн оҥорбут уонна норуот инструменнарынан оонньоон иһитиннэрэллэр, толороллор.
Кыттааччы – аата, араспаанньата, аҕатын аата (бөлөх аата, салайааччыта), ханнык улуустан сылдьара (куорат) ыйыллар.
Кыайыылаахтарга диплом, сыаналаах бэлэх уонна махтал сурук туттарыллар.
Саха муусукатын үстүрүмүөннэрэ:
1. Охсон оонньонор үстүрүмүөннэр: дүҥүр, күпсүүр, табык.
2. Тыастаах үстүрүмүөннэр: дьаҕа, хоболоох дьаҕа, дүҥүр.
3. Чаачардаах үстүрүмүөннэр: кырыымпа,тойук-кырыымпа.
4. Тарбах үстүрүмүөннэрэ: таҥсыр, кылыһах.
5. Тыллаах үстүрүмүөннэр: мас хомус,тимир хомус.
Күрэскэ кытталлар:
Күөн-күрэс үс бөлөххө арахсар:
бастакы бөлөх: оскуола үөрэнээччилэрэ;
иккис бөлөх: 18-35 диэри саастаах ыччат дьон;
үһүс бөлөх: 36 үөһээ саастаах дьон.
Күрэс сыаналанар:
- саха норуот үстүрүмүөнүн баһылааһына, сатабыла;
- саха үстүрүмүөннэринэн доҕуһуоллатан эҥкилэ суох толоруута.
Дьүүллүүр сүбэ:
дьүүллүүр сүбэ 3 киһиттэн турар - норуот үстүрүмүөнүн толору баһылаабыт, идэтийбит толорооччулар, саха төрүт үстүрүмүөнүн чинчийээччилэр талыллан үлэлииллэр.
Кыттыан баҕалаахтар бэс ыйын 22 күнүгэр диэри тэрийэр хамыыһыйаҕа сайаапкаларын түһэрэллэр: Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.. Билсэр нүөмэрдэргит: 89142516422 (бассаап), 89627379618
«Туймаада дьиэрэйэр тойуга» тойуксуттар күрэстэрин балаһыанньата
Көрүү көрүҥэ: ТОЙУК – тылынан уус-уран көрүҥэ.
Күрэххэ аналлаах тиэмэлэр:
Арассыыйаҕа норуоттар култуураларын нэһилиэстибэтин сылыгар;
Саха АССР тэриллибитэ 100 сылыгар;
Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр, Ийэ сылыгар;
Ийэ дойдуга бэриниилээх, сомоҕолоһуу, ил, эйэ туһунан.
Күрэххэ кытталлар: биирдиилээн, бөлөҕүнэн толорооччулар.
Биирдиилээн толорооччулар:
1 бөлөх: 14 сааһыттан 18 сааһыгар диэри;
2 бөлөх: 19 сааһыттан 35 сааһыгар диэри;
3 бөлөх: 36 сааһыттан үөһээ.
Бөлөҕүнэн толорооччулар:
1 бөлөх: 14 сааһыттан 18 сааһыгар диэри;
2 бөлөх: 19 сааһыттан 35 сааһыгар диэри;
3 бөлөх: 36 сааһыттан үөһээ.
Көрүү сыанабыла:
толорооччу маастарыстыбата, сахалыы таҥас, көстүүм толоруута, айар тылын баайа, толоруута, уһун тыына, дьиэрэтиитэ, ис хоһоонун тиэрдиитэ.
Көрүү ирдэбилэ:
кыттааччы тойугун толоруута 5 мүнүүтэттэн уһаабат. Биирдиилээн, бөлөҕүнэн кыттааччылар анал аҥкыата (ыйытык) толорор.
Дьүүллүүр сүбэ састааба: тылга, фольклорга, муусукаҕа анал үөрэхтээх специалистар.
Өйдөбүнньүк бэлиэлэр (наҕараадалааһын):
кыайыылаах кыттааччыга, бөлөхтөргө: 1, 2, 3 миэстэлээхтэргэ “Үктэл”, “Үрдэл” үрдүк ааттара иҥэриллиэхтэрэ. Күрэх түмүгүнэн кыайыылаах “Кылаан чыпчаал” (Гран-при) аатынан уонна анал ааттарынан, бирииһинэн бэлиэтэниэхтэрэ, анал ааттар иҥэриллиэхтэрэ. Күрэх бары кыттыылаахтарыгар, салайааччыларга туоһу сурук туттарыллар.
Сайаапканы 89142684486 нүөмэргэ бассаабынан, эрийэн ыытаҕыт, эл. буостаҕа (e-mail) Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра., үлэ күнүгэр, үлэ кэмигэр.
“Уруйдан, улуу Олоҥхобут!” олоҥхону толорууга күрэс балаһыанньата
Ирдэбилэ:
«Уруйдан, улуу Олоҥхобут!» күрэскэ 30-тан үөһээ саастаах биирдиилээн дьон кыттар. Сайаапкалары эрдэттэн бэс ыйын 22 күнүгэр диэри үлэ күнүгэр, үлэ кэмигэр 89142272731 (Дария Михайловна Г.) WhatsApp ситиминэн ыытаҕыт. Сайаапкаҕа кыттааччы аата, сааһа, хантан сылдьара, айымньытын аата, салайааччытын аата, төлөпүөнүн нүөмэрэ ыйыллар. Хааччаҕа 7 мүнүүтэттэн уһаабат.
Сыаналааһын, түмүгү таһаарыы:
Дьүүллүүр сүбэ толоруулары көрүөҕэ, сыаналыаҕа, кыайыылаахтары быһаарыаҕа. Хас биирдии кыттааччыга туоһу сурук туттарыллар. Кыайыылаахтарга I, II, III үрдэллэр ананыахтара, анал ааттар иҥэриллиэхтэрэ, сыаналаах бириистэринэн, туоһу суруктарынан бэлиэтэниэхтэрэ.
Сиһилии билсэр нүөмэргит: 89142272731
«Чоргуй, чобуо чабырҕах» чабырҕаҕы толорууга күрэх балаһыанньата
Күрэх кыттааччылара -- күрэс 3 бөлөҕүнэн ыытыллар:
I бөлөх – оскуола үөрэнээччилэрэ;
II бөлөх - 18- 35-гэр диэри саастаах ыччат дьон;
III бөлөх – 36 үөһээ саастаах дьон.
Бу 3 бөлөххө биирдиилээн, биитэр бөлөҕүнэн урукку кэм, биитэр саҥа кэмҥэ айыллыбыт чабырҕаҕы толоруу ирдэнэр.
Сыаналааһын сүрүн ирдэбиллэрэ:
- чабырҕаҕы этэр тэтимэ;
- чабырҕаҕы ис хоһоонноохтук, дорҕоонноохтук, тылын чуолкайдык иһиллэр гына истээччигэ тиэрдиитэ;
- айымньы уобараһын туттан-хаптан, ис хоһоонун арыйыыта;
- кыттааччы сахалыы таҥастаах буолуута.
Күрэх түмүгүнэн кыайыылаахтарга: бастыҥ толорооччуларга анал ааттар ( номинациялар), I, II, III Үктэл, I, II, III Үрдэл, Кылаан Чыпчаал хаһаайынын ааттара иҥэриллэллэр, добун суруктарынан наҕараадаланаллар, анал бирииһинэн бэлиэтэнэллэр. туоһу суруктар, махтал суруктар бэриллиэхтэрэ.
Билсэр аадырыскыт: «Арчы дьиэтэ» култуура духуобунай киинэ, Дьокуускай куорат, Чернышевскай аат. уул. 24, билсэр төл. 89142719343, элэктэриэн буоста Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра. Сайаапканы бэс ыйын 22 диэри хомуйабыт.
“Остуоруйа алыптаах эйгэтэ” уус-ураннык остуоруйа, үһүйээн кэпсиир күрэһин балаһыанньата
Ыытыллар бэрээдэгэ: күрэс үс бөлөҕүнэн ыытыллыаҕа:
- оҕолорго 7—17 саастаахтар;
- 18-тан үөһээ саастаахтар;
- дьиэнэн толоруу.
Кыттааччы тэттик норуот остуоруйатын, үһүйээнин уус-ураннык оруолга киирэн туран кэпсиир.
Кыттааччы кэпсиирин уһуна 5 мүнүүтэ иһинэн, онтон ордук уһаабат.
Кыттыы иһин усунуос суох, көҥүл.
Наҕараадалааһын:
хас биирдии бөлөххө I, II, III үрдэллэр ананыахтара, анал ааттар иҥэриллиэхтэрэ, туоһу суруктарынан бэлиэтэниэхтэрэ.
Сайаапкаҕа кыттааччы аатын, сааһын, хантан сылдьарын, ханнык остуоруйаны кэпсиирин, салайааччытын аатын суруйан бэс ыйын 20 күнүгэр 12.00 чааска диэри 8-967-913-75-49 WhatsApp нүөмэригэр эбэтэр Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра. буостаҕа күрэс аатын («Остуоруйа алыптаах эйгэтэ») ыйан туран буостаҕа ыытаҕыт.
Фольклор добун түһүлгэтин тэрийии чэрчитинэн «Маанылаах түһүлгэ» анал күрэс балаһыанньата
Кыттааччылар: Фольклор добун түһүлгэтин күрэстэригэр улуустартан кэлэр кыттааччылар (бөлөҕүнэн, дьиэнэн буолуон сөп).
Сүрүн ирдэбилэ: Түһүлгэлээн түһэр бөлөхтөр, дьиэ кэргэн бэс ыйын 20 күнүгэр дылы, күрэххэ кытталларын туһунан сайаапканы Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра. ыыталлара булгуччулаах.
Түһэр сири киэргэтии, балааккалары, ураһалары туруоруу, ыһыах ыытыллыан иннинэ, бэс ыйын 24 күнүгэр, анаммыт күнүгэр оҥоһуллар.
Сыаналанар: түһэр сири киэргэтии, фольклор күрэстэригэр кыттыылара, сахалыы астаах сандалыны тэрийии, бэйэни билиһиннэрии, фольклор күрэһэр кыттааччы уус уран оҥоһуктарын быыстапката биһирэнэр, түбүрүөннээн түспүт түһүлгэлэрин ыраастык тутуу.
Хас биирдии түһүлгэ эппиэтинэстээх киһилээх, чааһынан көрөн былааннанан харабыллыыр дьонноох буолуохтаах.
Сайаапкалары хомуйуу бэс ыйын 10 күнүттэн 22 күнүгэр дылы Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра. элэктэриэн буостаҕа «Маанылаах түһүлгэ» диэн бэлиэтээн ыытыаххытын эбэтэр 89142731113 тел. билсиэххитин сөп.
Наҕараадалааһын: көрүү түмүгүнэн анал ааттар олохтоноллор уонна сыаналаах бириистэринэн бэлиэтэнэллэр:
«Бастыҥ түһүлгэ”.
“Мааны түһүлгэ”.
«Айар куттаах түһүлгэ».
«Баай астаах түһүлгэ».
«Уран түһүлгэ».
«Иитиллибит Ийэ тылбыт» уолаттарга, эр хоһууннарга аналлаах уус-уран ааҕыыга күрэс балаһыанньата
Кыттааччылар 3 бөлөххө арахсаллар:
1 бөлөх – алын сүһүөх оскуола уолаттара (1 – 4 кылаастар);
2 бөлөх – үрдүкү сүһүөх оскуола уолаттара (5 – 11 кылаастар);
3 бөлөх – улахан дьон (18 – тан үөһээ саастаах эр дьон).
Ирдэбилэ:
күрэххэ уус-ураннык аһаҕастык, холкутук ааҕыы, дьоҥҥо-сэргэҕэ тириэрдии, таҥаһа-саба, туттара-хаптара.
Тиэмэлэр: төрүт култуура, сиэр-туом; бэйиэттэр, бэйэ айбыт хоһооннорун эрэ буолбакка, ыстатыйалары, көрүүлэри уо.д.а ааҕыы көҥүл;
бөлөҕүнэн кыттыы биһирэнэр;
ааҕыы хааччаҕа 4 мүнүүтэттэн уһаабат;
кытааччы(-лар) ааттара толору, хантан сылдьаллара, оскуола аата, салайааччы(-лар) ааттара толору сахалыы буукубалары туһанан суруйаргыт булгуччулаах.
Кыайыылаахтары быһаарыы, наҕараадалааһын: хас биирдии бөлөххө I, II, III үрдэллэр, үктэллэр, анал ааттар ананыахтара, туоһу суруктар туттарыллыахтара. Биир уһулуччу уолаҥҥа, биитэр бөлөххө «ТЫЛ ХОҺУУНА-2022» анал аат иҥэриллэр, бирииһинэн биһирэниэхтэрэ.
Сайаапка хомуйуу: күрэххэ кыттыы көҥүл. Сайаапкалары хомуйуу, күрэх туһунан билсэр төлөпүөҥҥүт: 89241666131 (Анастасия Гаврильевна Б.), бэс ыйын 22 күнүгэр, 10:00-18.00 чааска дылы күрэһи ааттаан туран «Иитиллибит Ийэ тылбыт» e-mail: Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра. буостаҕа эбэтэр WhatsApp ситиминэн ыытаҕыт.
VI төгүлүн ыытыллар «Дьүрүскэн куолас» саха норуотун төрүт ырыатын күрэх тосхоло
Күрэххэ кытталлар: биирдиилээн толорооччулар, бөлөхтөр, ансаамбыллар.
I бөлөх - оскуола үөрэнээччилэрэ;
II бөлөх - 18- 35-гэр диэри саастаах ыччат дьон;
III бөлөх – 36-тан үөһээ саастаах дьон.
Күрэххэ кыттааччы сүрүн ирдэбилэ: күрэххэ биир ырыанан кытталлар. Кыттааччы күөн-күрэс аатыгар суолта ууран, саха норуотугар баар дэгэрэн, таналай, хонсуо, мурун уо.да. норуот ырыаларыттан биир көрүҥүн сөргүтэн толоруута ирдэниллэр. Биирдиилээн толорооччу тыыннаах куолаһынан, тыыннаах доҕуһуолунан кыттар (хомус, кырыымпа, күпсүүр, сахалыы үстүрүмүөннэр уо.д.а.).
Кыттааччыларга туоһу суруктар бэриллиэхтэрэ. Кыттааччы кэлэр-барар айанын ороскуотун, хонук сирин бэйэтэ булунар, уйунар.
Дьүүллүүр сүбэ ирдэбиллэрэ: кыттааччы сахалыы таҥаһын, толорор таһымын, айар дьоҕурун,куолаһын кэрэтин, ырыатын ис хоһоонун сыаналыа.
Күрэх түмүгэ: бастыҥ толорооччуларга анал ааттар, “Үктэл”, “Үрдэл”, “Кылаан чыпчаал” хаһаайынын ааттара иҥэриллэр, добун суруктарынан наҕараадаланаллар, анал бирииһинэн бэлиэтэнэллэр.
Билсэр төл. 89142719343, элэктэриэн буоста -Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра. Сайаапканы бэс ыйын 22 диэри хомуйабыт.
Кыайыылаах оҕо (бөлөх) бирииһин ыларыгар төрөппүтэ пааспарын, СНИЛС, ИНН куоппуйаларын тэрийээччилэргэ туттарара ирдэнэр, ону тэҥэ бириис ыларын туһунан дуогабарга уонна биэдэмэскэ илии баттыыр.
Тарҕат:
Ситимнээх ыстатыйалар
Кэтэһиилээх Туймаадабыт Ыһыаҕыттан биир репортаж
“Туймаада ыһыаҕа-2022” Өрөспүүбүлүкэтээҕи национальнай бырааһынньык бырагыраамата
Үс Хатыҥҥа айан уонна балаакка миэстэтин туһунан
Туймаада ыһыаҕын күрэхтэрэ
Үбүлүөйдээх “Туймаада ыһыаҕа”: туох саҥа күүтэрий?
Быйылгы Туймаада ыһыаҕар волонтердар үлэлиэхтэрэ
Туймаада Ыһыаҕар бэлэмнэнии күргүөмнээхтик барар
Үс Хатыҥ түһүлгэлэрин бүгүҥҥү туруга (фоторепортаж)
Санааҕын суруй
Ааккыт-суолгут
Отправить
Отменить
Бүтэһик сонуннар
Сонуннар
“Смарт” бибилитиэкэҕэ “Кыым” хаһыаттан аныгы инсталляция турда
Дьокуускайга бу күннэргэ 203 кыбаарталга турар “ҺӨҔҮҤ. Саха тыла - худуоһунньук…
Бэлиитикэ
Тос маастарын биэрдэ
Уопсастыба
Ийэ тылбыт дьылҕата – бэйэбит илиибитигэр
Сонуннар
«Кыым» хаһыат Ньурбаҕа ааҕааччыларын кытары көрсүстэ
Сонуннар
Хатырыкка - Өрөспүүбүлүкэ искибиэрэ
© 2022 KYYM.RU
«КЫЫМ»
Тэрийэн таһаарааччы: “Ситим” медиа-бөлөх ХЭУо
Сүрүн эрэдээктэр:
М.Г. Дегтярева
Эрэдээксийэ аадырыһа: 677027, Дьокуускай к., Киров уул. 18, В блок, 710 оф.
Аан ситим нүөмэрэ:
+7 (914) 820-09-75
Биллэрии өҥөтө:
+7 (924) 367-01-56, +7 (4112) 34-05-03
Реклама өҥөтө:
+7 (914) 280-11-20, +7 (4112) 42-59-47
E-mail : kyymgazeta@gmail.com
Сибээс, информационнай технология уонна маассабай коммуникация эйгэтин кэтээн көрөр федеральнай сулууспа 08.05.2019 бэлиэтэммит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-75678
|
oscar
|
Моҕуоллар Улуу курултаайдара (1206): Йекэ Монгол Улус (Улуу Моҕуол судаарыстыбата) олохтоммут; Тэмуджин Чыҥыс Хаан диэн ааттаммыт.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университекка 5391 киһи, ол иһигэр 5205 устудьуон уонна 186 ординатор үөрэххэ киирбит. 2021-2022 үөрэх дьылын түмүктэрин үөрэх үлэтигэр проректор Алексей Голиков кэпсээтэ.
Бүддьүөт суотугар 4451, тас дойду гражданнарын ылыы кубуотатын иитинэн 29, төлөбүрдээх үөрэххэ 911 киһи киирбит. “Уопсай куонкуруһунан уонна эбии тургутуута суох бүддьүөт миэстэтигэр киирбиттэр орто бааллара университет үрдүнэн 63,64, биир кэлим эксээмэнинэн (ЕГЭ) киирбиттэр орто бааллара 62,17 тэҥнэһэр. Үөрэнээччилэр олимпиадаларын призердара уонна кыайыылаахтара эбии тургутуута суох 33 абитуриент, онтон биир кэлим эксээмэҥҥэ 80-тан үөһэ орто бааллаах 69 абитуриент күнүскү үөрэххэ киирдэ. Итини тэҥэ, университет быйыл 189 тас дойду устудьуонун ылла. Ордук Египет бэрэстэбиитэллэрэ – 60 киһи ХИФУ Мэдиссиинэҕэ институтун үөрэнээччилэрэ буоллулар”, — диэн проректор бэлиэтээтэ.
2021-2022 үөрэх дьыла төрөөбүт тылларга уонна литэрэтиирэҕэ үөрэнээччилэр бастакы Хотугулуу-Илиҥҥи олимпиадаларын ыытыынан өйдөнөн хаалла. Ол курдук, төрөөбүт тылларга уонна литэрэтиирэҕэ 8 хайысханан (профиль) 3446 оҕо, оттон филологияҕа (нуучча тыла уонна литэрээтирэ) 3204 оҕо бэйэлэрин билиилэрин бэрэбиэркэлэннилэр. Уопсайынан, дойду үөрэххэ министиэристибэтин испииһэгэр киирбит федеральнай университет олимпиадатыгар 65 эрэгийиэнтэн уонна 5 тас дойдуттан араас хайысханан 14 554 үөрэнээччи кытынна. Сыллааҕы түмүгү сиһилии ХИФУ саайтыгар ааҕыаххытын сөп.
ХИФУ пресс-сулууспата.
0
0
Навигация по записям
«Оскуола баһаарыгар» аһымал аахсыйалар ыытыллаллар (видео)
Анаабырга туох халыҥ былыта халҕаһалыы муһунна?
Маны ааҕыҥ
ХИФУ мэдиссиинэҕэ туттуллар килиэйи айда
ХИФУга бүддьүөт миэстэтигэр БКЭ түмүгүнэн докумуону тутан бүттүлэр
Дулҕалаахха устудьуоннар көмөлөһөллөр
ХИФУ орто үөрэх кэнниттэн туттарсааччылартан докумуоннары тутан бүттэ
ХИФУ орто үөрэхтэригэр бүддьүөт миэстэлэрэ хото көрүллүбүттэр
Уважаемые читатели!
Мы рады вам сообщить, что начал работу новый сайт «Саха Сирэ»!
Полную подборку новостей Якутии и Якутска читаете тут
Уопсастыба
Саха Автономиятын үөлээннээҕэ
Сонуннар
Ахсынньы 3 күнэ – Юрист күнэ
Уопсастыба
Санкт-Петербурга Семен Новгородов аатынан искибиэргэ өйдөбүнньүк бэлиэ баар буолла
Сүрүн
Ил Дархан юристары идэлээх бырааһынньыктарынан эҕэрдэлиир
Көр. Аах. Туһан.
16+
Редакция аадырыҺа
677000, Дьокуускай куорат, Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: edersaas@mail.ru, gazetasakhasire@mail.ru
Edersaas.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев
Тэрийэн таһаарааччылар: «Сахамедиа РИИХ АО». Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77 — 74960 (25.01.2019)
Edersaas.ru саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.