Dataset Viewer
text
stringlengths 101
190k
| source
stringclasses 1
value |
|---|---|
«Улуус Мунньаҕа» анал балаһаҕа дорооболоруҥ! Уһуну-киэҥи суруйа, дойҕохтуу барбакка, бүгүҥҥү анал балаһа ыалдьыттара Бүлүү улууһун дьокутааттарын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Гаврил Корякин уонна дьокутаат Василий Мандаров буолаллар. Салгыы кинилэри кытта кэпсэтиибитин ааҕыҥ.
— Сэбиэт саҥа састааба талыллан үлэлээбитэ икки сылтан орто. Ити кэмҥэ туох үлэни үмүрүттүгүт?
— 2018 сыллаахха буолбут быыбарга саҥа талыллыбыт састаап үлэлээн бүгүҥҥү күҥҥэ диэри 14 сиэссийэни ыытан, онно 87 боппуруоһу көрдүбүт. Улууспут нэһилиэнньэтэ туруорсар социальнай хабааннаах соруктарыгар олоҕуран, онон салайтаран үлэлиибит. Нэһилиэнньэ олоҕо-дьаһаҕа туруктаах буоларын туһугар сүрүн болҕомтону уурабыт. Үлэҕэ, олоххо-дьаһахха сыһыаннаах сокуоннарга уларытыылары уонна эбиилэри киллэрэбит.
Былырыын тапталлаах Бүлүүбүт куората тэриллибитэ 385 сыла уонна киэн туттар бэлитиичэскэй диэйэтэлбит Степан Максимович Аржаков төрөөбүтэ 120 сааһа буолан ааспыта. Ити бэлиэ күннэргэ улуус мунньаҕын сэбиэтэ күүскэ үлэлээн, Бүлүү бөлөх улуустарга Бүлүү уездын Сэбиэтэ тэриллибитэ 100 сыллаах үбүлүөйэ өрөспүүбүлүкэтээҕи былааҥҥа киирэн үрдүк таһымнаахтык тэриллибитэ. Ол курдук, 5 улуус бэрэстэбиитэллээх уорганнара кыттыһан, «100 лет Совету депутатов Вилюйского уезда. Хроника событий (1918-2018 гг.)» уонна «100 лет Совету депутатов Вилюйского уезда» диэн кинигэлэри бэчээттэтэн таһаарбыппыт.
Бүлүү уеһын Сэбиэтэ тэриллибитэ 100 сыллаах үбүлүөйүгэр аналлаах улахан тэрээһин былырыын ахсынньы 13-14 күннэригэр Бүлүү куоратыгар буолан ааспыта. Ол чэрчитинэн ахсынньы 14 күнүгэр «Роль представительных органов МСУ в развитии территорий в ракурсе национальных проектов и стратегических задач” диэн сэминээр-практикум өрөспүүбүлүкэҕэ аан бастакытын «Дьокуускай — Бүлүү» быһа сибээс көмөтүнэн видео-кэнпэриэнсийэ ыытыллыбыта. Итини таһынан, эмиэ былырыын кулун тутарга бастакытын научнай-практическай кэнпэриэнсийэлээх уопсастыбаннай экологическай форум ыыппыппыт. Бу форум “Консолидация гражданского общества Республики Саха (Якутия) в реализации национальной идеи экологического благополучия в Вилюйском регионе” диэн тиэмэлээҕэ уонна, саамай сүрүнэ, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр-көстөр уопсастыбаннай таһымнаах экологтар кыттан, санааларын, туруорсууларын этиммиттэрэ.
Улуус бүддьүөтүн аттарыыга уонна ону хонтуруоллааһыҥҥа оройуон дьокутааттарын Сэбиэтин өттүттэн сөптөөх үлэ ыытыллар. Ол курдук, суол өрөмүөнүгэр уонна тутууга хамыыһыйалар күүскэ үлэлээтилэр.
— Хас дьокутаат баарый? Хас бастайааннай хамыыһыйа баарый?
— Улуус мунньаҕа уопсайа 50 дьокутааттаах, онтон 25-һэ биир мандааттаах уокуруктартан, уоннааҕылар баартыйалар испииһэктэринэн талыллыбыттара. Улуус дьокутааттарын төрдүс ыҥырыылаах мунньаҕын састаабын баартыйаларынан испииһэгэ үс баартыйаттан турар. Ол курдук, «Биир ньыгыл Арассыыйа», «Аграрнай баартыйа» уонна «КПРФ» баартыйалар. Улуус олоҕун-дьаһаҕын, үлэтин-хамнаһын былааннарыгар олоҕуран, дьокутааттар куорпустара 10 бастайааннай хамыыһыйалаах.
— Ааспыт сылга хаста сиэссийэлээтигит, сүрүннээн ханнык боппуруостары көрдүгүт?
— Ааспыт сылга 8-та сиэссийэлээн мунньахтаабыппыт. Онно нуормалыыр-быраап 49 аактатын бастайааннай хамыыһыйаларга көрөн, пленарнай мунньахтарбытыгар бигэргэттибит. Ол курдук, үп-харчы боппуруостарыгар 15, социальнай эйгэҕэ 7 уонна тыа хаһаайыстыбатыгар, олохтоох бэйэни салайыныыга 14 анал быһаарыылары ылынан олоробут. Улуус мунньаҕын сэбиэтин Президиума 2019 сыл устата 14-тэ мунньахтаабыта. Арассыыйа Федерациятын, Саха Өрөспүүбүлүкэтин сокуоннара уларыйыыларыгар сөп түбэһиннэрэн муниципальнай тэриллии Устаабыгар сөптөөх быһаарыы ылыллан, эбиилэри, көннөрүүлэри киллэрдибит. Сүрүннээн үп-харчы, социальнай эйгэ уонна олохтоох бэйэни салайыныы боппуруостарын көрөбүт. Буоларын курдук, публичнай истиилэр, ырытыылар ыытыллаллар.
«Бүлүү улууһун ытыктабыллаах киһитэ» диэн улууспут наҕараадатын сыл устата балаһыанньа быһыытынан 3 киһиэхэ туттарабыт, ол курдук 3 киһиэхэ бэриллибитэ. Былырыын улуус мунньаҕынан Бороҕон орто оскуолатыгар Саха сирин норуодунай учуутала Николай Иванович Афанасьев аата иҥэриллибитэ. Сыл устата улуус мунньаҕын дьокутааттара олохтоох нэһилиэнньэни кытта атах тэпсэн олорон, араас хайысхалаах боппуруостарга, кинилэргэ баар кыһалҕаларынан ирэ-хоро кэпсэтэн билсэбит уонна олору туоратыыга, быһаарыыга, туох кыалларынан көмөлөһөбүт, сүбэ-ама биэрэбит.
— Нэһилиэктэргит дьокутааттарын таһымнарын үрдэтиигэ туох үлэни тэрийэҕит?
— Нэһилиэктэрбит дьокутааттарыгар, төһө кыалларынан, бүддьүөт туһунан, хонтуруоллуур-суоттуур уорган үлэтин, бэрэстэбиитэллээх уорган тугу үлэлиэхтээҕин, туох боломуочуйалаахтарын, дьокутаат туох бырааптааҕын тустарынан быһаарыы үлэтин ыытабыт, кинилэр ыйытыыларыгар хоруйдуубут. Инникитин маннык хабааннаах сэминээрдэри салгыы ыытар былааннаахпыт.
Ону таһынан, улуус сэбиэтин дьокутааттарын көҕүлээһиннэринэн, нэһилиэк дьокутааттарын икки ардыларыгар сылын аайы спартакиада тэрийэрбит үтүө үгэскэ кубулуйда. Быйыл 10-с спортивнай спартакиаданы ыытаары сылдьабыт. Маннык тэрээһин көдьүүһэ улахан, бастакы уочарат дьокутааттары түмэр, сомоҕолуур. Билигин улуус уонна нэһилиэк дьокутааттарын икки ардыларыгар «Бастыҥ муниципальнай дьокутаат” күрэҕи тэрийээри ону бэлэмнии сылдьабыт.
— Бу сотору кулун тутарга ыытыллыахтаах бэрэстэбиитэллээх уорганнар II сийиэстэригэр ханнык боппуруостары туруорсар санаалааххыт?
— Сүрүннэрин билиһиннэрэр буоллахха, нэһилиэк дьокутааттарын анаан-минээн үөрэттэрэр туһунан этиилээхпит. Үгүс дьокутаат туох боломуочуйалаахтарыттан саҕалаан сокуоннарга уларытыылары киллэриигэ тиийэ үөрэнэллэрэ буоллар диэн баҕа санаалаахпыт. Иккиһинэн, үчүгэй үлэлээх муниципальнай сэбиэти кытта уопуту атастаһыы быраактыкаҕа туһаныллара буоллар быдан көдьүүстээх буолуох этэ. Сүнньүнэн итинник.
Сийиэскэ Бүлүү улууһуттан анал дэлигээссийэ кыттыаҕа. Итиннэ анаан нэһилиэнньэттэн уонна дьокутааттартан этиилэри хомуйан саҕалаатыбыт.
Иккитэ метанол тохтубутун болҕомтоҕо ылбатахтара
Василий Мандаров, Бүлүү улууһугар Халбаакы нэһилиэгиттэн оройуон Мунньаҕын сэбиэтин дьокутаата, улуустааҕы «Олох суола» хаһыат дириэктэрэ-эрэдээктэрэ:
— Улуус бүддьүөтүттэн уонна «АЛРОСА» АК дивиденыттан үс сыл устата үп көрдөрөн, Халбаакы нэһилиэгэр чааһынай дьиэлэргэ хочуолунайтан киин ититэр ситими тартыбыт уонна уотунан ититиини киллэрдибит. Билигин 20-чэ эрэ ыал киирпиччэ оһоҕун оттунан олорор. Кэлэр өттүгэр ити хаалбыт ыаллар дьиэлэригэр киин ититэр ситими тиэрдиэхпит.
2021 сылга өрөспүүбүлүкэҕэ үһүс улахан сопхуос тэриллибитэ 60 сылын туолар. «Мастаах” сопхуос Халбаакыга кииннэнэн өрүс уҥуор сытар бары нэһилиэктэргэ отделение аһан үлэлэппитэ. Үбүлүөйү көрсө диэн хас биирдии отделение, сопхуос үлэтин устуоруйатын көрдөрөр анал кинигэ тахсарыгар үлэлэһэ сылдьабыт. Халбаакыга быйыл ыһыахтыыр сирбитин-уоппутун саҥардан оҥоруохтаахпыт.
Экология боппуруостарыгар хамыыһыйа бэрэссэдээтэлэ буоларым быһыытынан итиннэ болҕомтобун күүскэ уурабын. Биллэрин курдук, сир баайын хостуур, туһанар хас биирдии хампаанньа айылҕаҕа хорумньу таһаарарын иһин анал төлөбүр төлүүр. Билигин хампаанньалар ол анал төлөбүрү Мииринэй оруойунугар Чернышевскайдааҕы балык собуотугар төлүү олороллор. Собуот балыгы үөскэтэн баран, Бүлүү ГЭС-ин муоратыгар ыытар. Судургутук толкуйдаатахха, хоромньу оҥоһуллубут сирдэригэр-уоттарыгар балык ыамалара ыытыллыахтаахтар буоллаҕа. Билигин ону туруорса, ирдэһэ сатыы сылдьабыт.
Хамыыһыйа тэринэн күөллэртэн уу боруобатын ыытан анаалыска ыытабыт. Былырыын Кыһыл Сыырга иккитэ метанол тохтубутун булбуппут эрээри, хомойуох иһин, ону улахан болҕомтоҕо ылбатахтара.
|
oscar
|
Аар-силик айылҕабыт толору симэнэр кэмигэр Үтүө дьыалабыт Кубога хоту улуустарынан эргиирин түмүктээн, Томпо – Таатта – Чурапчы хайысханан ыалдьыттаата.
Кириэс Халдьаайы 1985 сыллааҕы выпускниктара манна, дойдуларыгар, оҕо оонньуур балаһааккатыгар харчы хомуйан, инбэлиит үөлээннээхтэригэр дьиэлэрин өрөмүөннээн, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн бара турар хамсааһыҥҥа бэйэлэрин дьоһун кылааттарын киллэрдилэр.
Ити үтүө бачыымы таатталар салҕаатылар. Бу күннэрдээҕи бириэмэ быраабылатын тутуһан туран, бэйэлэрин илиилэринэн, сүрэхтэрин баҕатынан туппут сценаларыгар Вера Канаева иилээн-саҕалаан, дьоҕус церемония оҥордулар. Маныаха биһиги, Маргарита Степанова уонна Лилиана Антонова, куораттан тиийбит дэлэгээссийэ аатыттан Кубок сыллааҕы үлэтин туһунан сырдатыыны оҥордубут.
Ол курдук, Ытык Күөлгэ Хадаайы музейыгар көрүөхтэн тупсаҕай бырайыактаах сцена тутулунна. Манна уопсайа 120 оҕо кыттыыны ылла. Ол курдук, матырыйаалы уолаттар хайыттаран, тиэйэн аҕаллылар. Тутуу сүрүн консультана – Андрей Яковлев, Уус Алдан. Тутууга туһааннааҕынан Софрон Винокуров, Павел Данилов, Роман Протодьяконов, Архип Марков, Афанасий Жулляров, Эдуард Мосоркин, Александр Никифоров, Андрей Семенов, Иван Бабанов, Иван Толстяков, Гаврил Малышев, Иван Ефремов, Игорь Павлов уонна «Выпуск-85» өрөспүүбүлүкэтээҕи түмсүү бэрэссэдээтэлэ, Таатта уола Алексей Васильев үлэлээтилэр. Аны туран, Харбалаах, Чычымах, Чымынаайы оҕолоро иитиллибит оскуолаларыгар махталларын бэлиэтин бэс ыйын 22 күнүгэр Үтэ Көлүйэ диэн сиргэ "Үс Амма аартыга" диэн ааттаах өйдөбүнньүк бэлиэни туруорбуттар. Бэлиэбитин выпуск биир талааннаах уола Степан Корякин айан, Гаврил Малышев, Данил Софронов ис дууһаларын ууран, үйэлээх гына тимиртэн иһэрдэн, хараҥаҕа да фара уотугар сандааран көһүннүн диэн светоотражающай кырааскалаан оҥорбуттар. Манна биһиги көлүөнэ оҕолор күндүтүк саныыр үс мас бүтэй күрүөбүт, үөрэх-билии бэлиэтэ кинигэ уонна Амма өрүс үрдүгэр турар үс нэһилиэк каартата 1985-2020 сыллар икки ардыларыгар көстөр. Үтэ Көлүйэ – Амма-Таатта быысаһар сирэ, былыргы симиэбийэ турбут, аттаах, оҕустаах дьон тохтоон, хонон ааһар сирдэрэ Ытык Күөлтэн 30 км тэйиччи турар эбит. Бэлиэни туруоруу ытык сиэригэр-туомугар Дьокуускайтан, Ытык Күөлтэн, Чымынаайыттан, Харбалаахтан, Чычымахтан 21 үөлээннээхпит мустан, алҕаан туруорда.
Маны сэргэ Харбалаахха Ытык Күөл орто оскуолатын выпускнига Софрон Винокуров уонна Орто Халыма оскуолатын выпускнига, билигин Чөркөөх баһылыга Андрей Семенов фонтан туттулар. Оттон Вера Канаева ыҥырыытынан, Кыайыы 75 сылынан бэтэрээннэргэ олбох тигэн бэлэхтиир аахсыйа ситиһиилээхтик түмүктэннэ. Баайаҕа орто оскуолатын бүтэрбиттэр Мандар Уус 75 сааһын көрсө Моҕол Ураһа тутуутугар харчынан, субуотунньуктаан да кыттыыны ыла тураллар. Ытык Күөл орто оскуолатын 1985 сыллааҕы 10 «Б» кылааһын выпускниктара Дьокуускайтан Михаил Винокуров, Төҥүлүттэн Спиридон Большаков, Ытык Күөлтэн Павел Данилов, Роман Протодьяконов бииргэ үөрэммит кыыстарыгар Вера Канаеваҕа дьиэ тутуутун саҕалаатылар.
Ити курдук Кубокпыт өрөгөйүн Чурапчы 85-тэрэ тутар күннэрэ тиийэн кэллэ. Кубок айанын туһунан Чурапчы лидерэ Марианна Макарова сырдатар:
- “Биһигини, чурапчылары, Үтүө дьыала Кубогын тула бу хамсааһыны өйдөтөн-тэрийсэн саҕалаабыт Светлана Антонова көмөтүнэн сомоҕолостубут. Ол курдук, Сылаҥ орто оскуолатын 1985 сылга бүтэрбиттэр бу олохтон, ыарахан ыарыыттан туораабыт Василий Дьяконов уолугар Родион Дьяконовка харчынан көмө оҥордулар. Билигин уонна инникитин учууталларын Егор Дмитриевич Макаров үлэтин үйэтитиигэ архыып матырыйаалларын электроннай көрүҥҥэ түһэриигэ күүскэ үлэлииллэрин биллэрдилэр. Мугудай орто оскуолатын оҕолоро нэһилиэктэригэр чөл олох, маассабай спорт уонна физкултуура сайдыытыгар көмүс кылааттарын киллэрдилэр. Дириҥ орто оскуолатын 1985 сыллаахха оройуон Одьулуун, Хадаар, Хайахсыт, Чакыр, Мугудай, Болтоҥо, Арыылаах нэһилиэктэриттэн 43 буолан бүтэрбиттэр. Үбүлүөйдээх сылларбытын үтүө дьыаланан бэлиэтиир үтүө үгэс биһиэхэ уруккуттан баар буолан, холобура, 30 сылбытыгар Дириҥҥэ спорт балаһааккатын тутуутугар көмө оҥорбуппут, быйыл 1950 сыллаахха тутуллубут сэриигэ охтубут буойуттарга анаммыт пааматынньыгы сөргүтүүнү саҕалаатыбыт. С.А. Новгородов аатынан Чурапчытааҕы өрөспүүбүлүкэ таһымнаах спортивнай интернат-оскуоланы Үөһээ Дьааҥыттан, Булуҥтан, Халыматтан, Абыйтан, Амматтан, Өлүөхүмэттэн, Өлөөнтөн, Мииринэйтэн, Тааттаттан, Аллайыахаттан, Муоматтан, оройуон нэһилиэктэриттэн 54 буолан бүтэрбиттэр. Кинилэртэн тустууга ССРС спордун маастардара Сергей Сивцев, ох саанан ытыыга маастарга кандидат Уля Стручкова, о.д.а. разрядтаах оҕолордоохпутунан, дойдубутун ааттата сылдьалларынан киэн туттабыт. Манна даҕатан эттэххэ, былырыын балаҕан ыйыгар куоракка, атын улуустарга олохсуйбут оҕолорбут кыттыһан, Чурапчыга киириигэ биир кэрэ тутуу турбута. Дойдубут дьоно сынньанан ааһалларыгар аналлаах сахалыы балаҕаны үөлээннээхтэрбит 100 тыһыынчанан кыттыһан туран аҕыйах күн иһигэр туппуттара. Ону таһынан 42 тыһыынча суумаҕа көмө аахсыйа оҥордубут, үс улахан субуотунньугу тэрийдибит.
Итиннэ барытыгар үөрэппит-такайбыт учууталларбытыгар барҕа махталы тиэрдэбит уонна бары үөлээннээхтэрбитигэр уйгу-быйаҥ олоҕу, кэрэ-мааны кэскили баҕаран туран, үөрүүлээх үбүлүөйбүтүнэн эҕэрдэ тылларын эттэхпит буолуохтун!»
Кубокпыт ырыа буолан ыллаата
Үтүө дьыала Кубогын Чурапчы улууһугар аҕалбыт дэлэгээссийэни Чурапчы орто оскуолатын 1985 сыллааҕы выпускницата Елена Брызгалова төрөөбүт тиэргэнигэр үөрэ-көтө көрүстэ. Күөл үрдүгэр турар сахалыы балаҕанынан, өссө ураһанан сиппит-хоппут уһаайба ыраахтан кэлбит ыалдьыттары ураты тыынынан угуттаата.
- Лена, куораттан кэлбит дьону уу сахалыы тыыннаах тэлгэһэҕэ үктэннэрдиҥ дии. Бу тутуулар историяларын кэпсии түһүөҥ буолаарай?
- Төрөппүттэрим иккиэн 84 саастаах кырдьаҕастар. Эһиил бриллиант сыбаайбалара. Бииргэ төрөөбүттэр төрдүөбүт. Бука бары төрөөбүт улууспутуттан тэйбэккэ, бэйэбит эбээ, эһээ буолбут дьоммут. Онон бу тутууларга бука барыбыт илиибит сылааһа тиийбит буолан, билигин уруунан мустар киин сирбит. Аҕабыт 1991 сыллаахха саха балаҕанын туппута. Манна улууска кэлбит ыалдьыттары көрсөр этилэр. Биир күндү ыалдьыппытынан Егор Гайдар буолар.
- Биһиги бүгүн бэрт элбэх бэлиэ сиргэ сырыттыбыт. Аҕаҥ бу Чурапчыга баар пааматынньыктарга быһаччы сыһыаннаах эбит.
- Аҕам Дьячковскай Василий Николаевич Чурапчыга, Сылаҥҥа пааматынньыктары үйэтитиигэ элбэх үлэни ыыппыт кырдьаҕас коммунист. Саамай баараҕай үлэтэ – Чурапчы көһөрүллүүтүгэр аналлаах пааматынньык. Кыайыы скверигэр Албан аат аллеятын, офицердарга аналлаах стеланы оҥорторбута.
- Дьэ, бүгүн ураты күн. 1985 сыллаахха оскуоланы бүтэрбиттэр Үтүө дьыалабыт Кубогын биир төгүрүк сыллаах үлэтэ түмүктэнэн эрэр. Бу сүҥкэн суолталаах хамсааһыны үйэтитэр бэлиэ түгэн – Кубокпыт туһунан ырыаны сүрэхтээһин эһиги ураһаҕытыгар буолла.
- Бииргэ үөрэммит кыыспыт Марианна Макарова матыыбыгар, Уус Алдан выпускнига Виктор Литвинцев тылларыгар "Үтүө дьыала Кубога" ырыа, кырдьык да, куйаарга бастаан көтүүтэ наһаа үөрүүлээх, долгутуулаах. Төрөппүттэрим бастакы истээччи буолан, сүрдээҕин үөрдүлэр, астыннылар, сыл устата өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн оҥоһуллубут үтүө дьыалалары көҕүлээбит Кубокка илиилэрин сылааһын иҥэрдилэр. Ону таһынан маны барытын киэҥ эйгэҕэ таһаара турар "Киин куорат" хаһыаттан үөрүүлэрэ үрдээтэ.
- Лена, эйиэхэ тус бэйэҕэр эмиэ улахан махтал. Тэлгэһэҕит өрүү оҕо чаҕаарар саҥатынан туоллун, ыалдьыт барҕа махталын анаатын, төрөппүттэриҥ чэгиэн буоллуннар!
Сонуннар
27.11.2022 | 10:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 28 - ахсынньы 4 күннэригэр
24.11.2022 | 11:00
Саха сирин бастыҥ IT-бырайыактара
23.11.2022 | 17:30
Олоҕун науканы кытта ситимнээн
23.11.2022 | 17:00
Үс игирэ төрөөтө
23.11.2022 | 16:30
Куорат учууталларыгар — саҥа бириэмийэ
23.11.2022 | 16:00
Саамай кэрэ сүөһүнү таллылар
23.11.2022 | 15:56
«Үтүө санаа харыйата» оҕолор баҕа санааларын толорор
23.11.2022 | 15:00
Дьикти быыстапканы көтүтүмэҥ
23.11.2022 | 14:00
Нолуоккун төлөө — холкутук утуй!
23.11.2022 | 13:00
Кыһыҥҥы суоллар аһыллар болдьохторо билиннэ
23.11.2022 | 12:00
Саҥа дьылы — иэһэ суох
23.11.2022 | 11:00
Ыккытын босхо ыытымаҥ
23.11.2022 | 10:00
Дьоҥҥут аатын үйэтитиҥ
23.11.2022 | 09:00
Онлайн төлүөҥ — бириис сүүйүөҥ
23.11.2022 | 08:00
Сийиэскэ 500-тэн тахса дэлэгээт кытынна
20.11.2022 | 09:00
НВК Саха бырагыраамата cэтинньи 21-27 күннэригэр
19.11.2022 | 16:00
Эҥсиэли хочотугар, Максим Аммосов дойдутугар
18.11.2022 | 09:00
Саҥа саҕахтары арыйан, сонун хайысхалары тутуһан
17.11.2022 | 18:44
Дьиҥ олохтон кэпсээн ааптарын кытта көрсүһүү
17.11.2022 | 18:00
«Мир» каартаҕа региональнай төлөбүрдэри ыытыахтара
Ордук ааҕаллар
Дьон | 19.11.2022 | 18:00
Николай Винокуров: «Дойдубар этэҥҥэ эргиллэн кэллим...»
«Боотур» этэрээт байыастарын ортотугар биһиги биир дойдулаахпыт Алаһыай нэһилиэгиттэн төрүттээх Николай Винокуров баарын истэн, кэпсэтиэхпин баҕардым. Ол эрэн сэһэргэһиибин хайдах-туох саҕалыахпын тобуларбар олус ыарахан этэ. Бу үлэ, үөрэх, сайдыы, тэрээһин туһунан суруйуу, кэпсэтии буолбатах... Бу — олох, дьылҕа, тыын былдьаһыы, өлүү-сүтүү, инники олох иһин охсуһуу туһунан сэһэргэһии. Николай тута хоруйдаабытыгар...
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 20.11.2022 | 11:00
Элэгэнтэй Адамов: «Сиэрдээх өй-санаа төрүт дьарыкка эрэ баар»
Бүгүҥҥү нүөмэргэ Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгин олохтооҕо Элэгэнтэй Адамовы кытта тыа сирин олоҕун, итэҕэл, уус идэтин, сайдыы, норуот дьылҕатын, кэскилин туһунан сэһэргэстибит. Дьоҕурдаах киһи анаарыыта киэҥэ, этэр тыла оруннааҕа сөхтөрдө.
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
1,5 кг хаппыыста, 2 устуука моркуоп, 2 устуука сүбүөкүлэ, чеснок аҕыйах өлүүскэтэ, 2-3 устуука аһыы биэрэс (бэйэҕит сөбүлүүргүтүнэн).
Хаппыыста быһыллар, моркуобу, сүбүөкүлэни улахан теркаҕа анньабыт. 3 л бааҥкаҕа эбэтэр таас иһиккэ араҥанан ууруллар, үрдүгэр заливката кутуллар. 2-3 күн сылаас сиргэ туруоран баран таһаараҕыт.
Заливката: 1 лиитэрэ уу, 2 остолобуой ньуоска туус, 1 ыстакаан саахар, 0,5 ыстакаан мас арыыта, 1 ыстакаан 9 бырыһыаннаах уксуус. Барытын ууга кутан оргутаҕыт, кыратык сойута түһэн баран кутуллар.
Моркуоптан салаат
1 кг моркуоп, 1 устуука эриэппэ луук, 1 устуука чеснок, хара-кыһыл биэрэһи сөбүлүүргүтүнэн кутаҕыт, туус.
4 остолобуой ньуоска мас арыыта, 1 остолобуой ньуоска 9 бырыһыаннаах уксус. Маннык састаабынан сүбүөкүлэ салаатын эмиэ оҥостон тутатына сиэххитин сөп.
Оҕурсуттан салаат
3 кг оҕурсу, 1 кг минньигэс биэрэс, 1 кг эриэппэ луук.
Маринада: 1 л ууга 100 г 6 % уксуус. 2 ост. нь. саахар, 1 ост. нь. туус.
Оҕурсуну кырбаан баран бааҥкаҕа дьапталҕалаан уураҕыт. Хара биэрэс 3-4 устуука туорааҕын, укуруобу, сельдерейи, петрушканы табыгынатаҕыт, 2 остолобуой ньуоска мас арыытын кутаҕыт. Итии маринады кутаҕыт уонна 10-15 мүнүүтэ стерилизациялыыгыт. Оҕурсуну, минньигэс биэрэһи, эриэппэ луугу барытын кырбаан баран, бааҥкаларга сойутан кутаҕыт.
Хабархай хаппыыста
2 кг хаппыыста, 2-3 устуука улахан моркуоп, 1 устуука сүбүөкүлэ, 1 төбө чеснок.
Моркуоп, сүбүөкүлэ теркаланар. Хаппыыста быһыллар, чеснок кыра гына кырбанар. Барытын булкуйан баран ороһуол кутуллар. Сарсыарда бааҥкаларга кутан холодильникка эбэтэр таһырдьа ууруллар. Ороһуола: 1 л ууга 1 ыстакаан мас арыыта, ыстакаан 2/3-гэр 9 %-наах уксуус, 2 остолобуой ньуоска туус, 0,5 ыстакаан саахар.
Чесноктаах патиссон
650 г патиссон, 10 г укуруоп, 6 г сельдерей сэбирдэҕэ, 6 г хрен сэбирдэҕэ, 5 г петрушка, 2,5 чеснок өлүүскэтэ, 5 төгүрүк биэрэс, 1 лавровай лиис, 350 г уу.
Патиссону сууйан, хахтаан, 1-2 мүнүүтэ оргуйа турар ууга угаҕыт. Ити кэннэ тымныы ууга сойутаҕыт, бааҥкаҕа угуоххутугар диэри итинник турар. Бааҥка түгэҕэр бытарыйбыт укуруобу, чесногу, уохтаах биэрэһи, лавровай лииһи, үрдүгэр патиссону угуталыыгыт. Итии уунан саба кутаҕыт (940 мл уу, 50 г туус, 10 мл уксуус).
Томаттаах кабачок
0,5 л бааҥкаҕа 225 г ыһаарыламмыт кабачок, 200 г сибиэһэй томат, 1-2 чеснок, 5 г туус, 20 г бурдук, 50 г ынах арыыта туттуллар.
Кабачоктаргытын сууйуҥ, бысталааҥ. Туустаах бурдукка булкуйан ылыҥ, икки өттүн ынах арыытыгар ыһаарылааҥ.
Ити кэмҥэ чесногу хахтаан сууйуҥ, илдьиритиҥ. Кыһыл томаттары сууйан кырбааҥ.
Кабачогу, томаты уонна чесногу бааҥкаҕа сааһылаан угаҕыт, 1 ч. нь. туус (0,5 кг бааҥкаҕа) хаппахтаан баран 35 мүнүүтэ (100 кыраадыска) стерилизациялыыгыт. Онтон сойутаҕыт.
Күөх (буһа илик) помидортан салаат
3 кг помидор, 1,5 кг моркуоп уонна эриэппэ луук, 300 г мас арыыта, 300 г 9 % уксуус, 300 г саахар, 5-6 устуука горох биэрэс уонна аҕыйах устуука лавровай лиис сэбирдэҕэ.
Помидордары орто соҕус гына кырбыыгыт, моркуопкутун улахан соҕус гына теркалыыгыт, лууккутун төгүрүктүү кырбаан баран, миискэҕэ 10-12 чаас туруораҕыт. 100 г тууһу кутуохха сөп. Маринад оҥороҕут: 300 г арыы, уксуус, саахар, биэрэс, лавровай сэбирдэх. Барытын холбоон, бытаан уокка оргуйа түспүтүн кэннэ, салааккытын кутан дэлби булкуйа түһэн баран, эмиэ 30 мүнүүтэ курдук оргутан ылаҕыт. Бу кэнниттэн итиилии ыраас, сууллубут бааҥкаларга кутаталаан кэбиһэҕит. Сылаастыы сиэххэ сөп эрээри, сойбутун кэннэ эмиэ минньигэс буолар.
Тыкваттан хомпуот
1 кг тыква, 1,5 кг саахар, бороһуок утах.
Тыква хаҕын уонна сиэмэтин ыраастыыгыт. Бөдөҥ соҕус түөрт муннуктуу кырбыыгыт. 1,5 кг саахардаах ууга оргутаҕыт. Сиидэлиигит. Сироп оҥороҕут: 600 г саахар уонна 400 г уу. Сиропкутун бэлэмнээн баран, тыква үрдүгэр кутан эмиэ оргута түһэҕит. Бу кэнниттэн бороһуок утаҕы кутан амтан биэрэҕит. Ананас утаҕа буоллаҕына, ананас хомпуотун курдук амтаннана түһэр. Онон арааһыттан кутан биэрэн, араас амтаны барытын таһаарыахха сөп.
Моркуоп барыанньата
400 гр моркуоп, 200 г саахар. Моркуобу бытархай гына кырбаан, сымныар диэри буһараҕыт. Саахартан сироп оҥороҕут. Моркуобу саахар сиробугар буһараҕыт. Олус битэмииннээх, минньигэс барыанньа буолар.
Көөнньөрүллүбүт дөлүһүөн
Биир ыстакаан дөлүһүөҥҥэ үс лиитэрэ итии оргуйбут ууну уонна биир ыстакаан саахары кутан үчүгэйдик ытыйыллар. Дьиэ бэйэтин сылааһыгар биир суукка туруоруллар. Сарсыныгар гаас тахсар буоллаҕына, ол аата утахпыт көөнньөн эрэр.
Аҥаарын туспа иһиккэ кутан ылан иһэҕит. Оттон аҥаара салгыы аһытыы буолар. Хаалбыт аҥаарга сойбут ууну кытта биэс остолобуой ньуоска саахары уонна өссө эбии иккилии остолобуой ньуоска дөлүһүөнү кутан ытыйан иһиллэр. Оччотугар хас да төгүл суурайан иһиэххэ сөп.
Сонуннар
06.12.2022 | 13:00
Саха сирин талааннаах оҕолоро наҕараадаланнылар
06.12.2022 | 11:00
Кадеттар оскуолаларын бастакы сыбаайата түстэ
06.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 6 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
05.12.2022 | 18:00
11 ый иһигэр 10 622 оҕо төрөөтө
05.12.2022 | 16:00
Дьиэ кэргэн саҥа дьыллааҕы хаартыскаларын куонкуруһа ыытыллар
05.12.2022 | 14:00
ЫБММ сотрудниктара хаан туттардылар
05.12.2022 | 12:00
Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат конгреһын кыттыылаахтара кэллилэр
05.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 5 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
03.12.2022 | 18:00
Өбүгэ ситимэ — эр дьон кылаан кыахтарыгар
03.12.2022 | 14:00
«Үлэ кыбаартала» — сайдыы территорията
02.12.2022 | 18:00
Дьокуускай 100 бастыҥ үөрэнээччитигэр стипендия олохтонно
02.12.2022 | 16:00
Тымныы Оҕонньорго баҕа санааларбытын суруйабыт
02.12.2022 | 12:00
Охчуттар мэтээллэри аҕалаллар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньы 2 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
02.12.2022 | 10:00
Ахсынньытааҕы сокуоннар
02.12.2022 | 09:00
Биэнсийэни иккитэ ылыахтара
01.12.2022 | 18:00
Спартакиадаҕа бастыҥнар кыттыахтара
01.12.2022 | 17:00
Арыгы атыытыгар хааччахтааһын киллэриллэр
01.12.2022 | 16:00
Эһиилги былаан — 38 км суол
01.12.2022 | 15:06
Саамай сөптөөх диэн көрөбүн
Ордук ааҕаллар
Дьон | 25.11.2022 | 10:20
Халбаакыттан — Олоҥхо тыйаатырыгар
Дьокуускайга саха тылын учууталларын сийиэстэрин сэргэ өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо декадата ыытылла турар. Оттон чулуу айымньыбыт баай философиятын кэлэр ыччакка тиэрдэр биир бэртээхэй ньыманан тыйаатыр буолар. Бу дьыл сэтинньитигэр Олоҥхо тыйаатыра «Дьорҕостой Бэргэн» куукуланан испэктээк туруоран сүрэхтээбитэ. Режиссер Гаврил Мэҥкээрэп Николай Калинович Шамаев-Чопчухаан (Үөһээ Бүлүү) олоҥхотунан туруоруутун Дьокуускай куорат хас да уһуйааныгар...
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Дьон | 25.11.2022 | 16:00
Юрий Попов: «Барыта улахан үлэттэн тахсар»
Дьокуускайга Тупсарыы үс сыла биллэриллэн, бу диэн эттэххэ, киин куоракка, чахчы, үтүмэн үлэ ыытылынна, ону олохтоохтор даҕаны бэйэҕит көрө-истэ сылдьаҕыт. Быйыл сайын «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» федеральнай бырайыагынан Дьокуускай куоракка 75 тиэргэн тупсаран оҥоһулунна. Саамай элбэх эбийиэккэ бэдэрээтчитинэн «Основа» ХЭТ үлэлээтэ. Онон бүгүҥҥү нүөмэрбитигэр бу тэрилтэ эдэр салайааччыта Юрий Поповы...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МУП Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Авг 2, 2022 sakha, yakut, yakutia, yakutsk, амга, амма, зерно, саха, сельское, хозяйство, якут, якутия, якутск, サハ
Бурдуктаах буолактардаах “Амма” АУО генеральнай дириэктэрэ Роман Спасьев билиһиннэрбитинэн, бэйэ бурдугун үүннэрэн, онтон сиэмэтин ылан, хаһаайыстыба тастан сиэмэ атыыласпакка, 9 мөл. солк курдугу кэмчилээбит
“Биһиги хаһаайыстыбабыт быйылгы сыллаах ыһыыта барыта бэйэбит сиэмэбит. Ол курдук 1000 тонна бурдук сиэмэтин ыраастаан ылан бэйэбитигэр уонна улууспут хаһаайыстыбаларыгар атыылаабыппыт. Тастан атыыласпатыбыт. Барыта оройуоннаммыт бэйэбит сиэмэбит. Онон да быйылгы үүнүүнү долгуйа күүтэбит. Бааһыналары көрдөххө, тахсыы куһаҕана суох. Төһө да саас уһаан, хойутаан ыстарбыт, бэйэбит усулуобуйабытыгар сөп түбэһэр сиэмэлэр буолан, кылгас сайыммытыгар ситэллэр. Урут Тюменьскай уобаластан, биһиэхэ сөп түбэһэр климаттаах диэн онтон ылар этибит. Онно биллэн туран үп-харчы ороскуоттанара. Уопсайа 300 тонна сиэмэ бурдук атыылаһыытыгар диэн 9 мөл. солк. ороскуоттанара. Биир киилэтин 40-тан тахса солкуобайга атыылаһар этибит. Онтон билигин бэйэбит улууспут хаһаайыстыбалара биһигиттэн 20-тэн тахса солкуобайга атыыластылар. Көрөргүт курдук икки төгүл чэпчэки. Онон мантан ыла барыта этэҥҥэ буоллаҕына, бэйэбитин эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэ атын бурдугу үүннэрэр хаһаайыстыбаларыгар атыылаан, сиэмэ бурдугу үүннэрэр, анал хаһаайыстыба буолуохпутун баҕарабыт.
Онно усулуобуйа барыта баар.
Аны маны сэргэ комбикорманы тастан ылбат буолбуппут иккис сыла буолла. Ол курдук бэйэбитигэр үүммүт сэлиэһинэйи уонна нэчимиэни булкуйан, онно араас битэмииннээх уоҕурдуулары эбэн, комбикорма оҥорон таһаарабыт, чэпчэки сыанаҕа хаһаайыстыбалар, чааһынай да сүөһүлээх дьон ылаллар. Бу билиҥҥи экономическэй санкциялар кэмнэригэр олус суолталаах.
Инникитин ынахха эрэ буолбакка, кууруссаҕа, сибиинньэҕэ эмиэ барсар гына оҥорон таһаараары гынабыт. Бу икки сыл устатыгар комбикорма оҥоһуутугар көрүллэр субсидия олус көмөлөөх буолбута. Инникитин бу көмө салгыы баар буолара наада.
Атахпытыгар тирэхтээхтик турарбытыгар өйөбүл-тирэх буолуо этэ. Билигин биһигиттэн ирдэнэр сорук диэн ыһыыбыт иэнин өссө кэҥэтэн, урукку сылларбытыгар тиийиэхтээхпит. Холобура ааспыт үйэ 80-90 сылларыгар манна баар бааһыналартан эрэ 5000 тонна бурдук хомуллара. Билигин биһиги онтон аҥаарын, 2500 тоннаны хомуйабыт. Онон баар бааһыналарбытын туһанан, технологиялары тупсаран, үрдүк үүнүүлэри ыларга улахан соруктаахпыт”, — диэн Роман Сергеевич санаатын үллэһиннэ.
Кылаабынай агроном Назар Черкашины кытта оройуоннаммыт “Приленская-19” уонна “Туймаада” диэн сортаах сэлиэһинэй бурдук бааһынатын көрдүлэр. Онно бэлиэтээбиттэринэн, быйылгы курдук кураан сайыҥҥа тахсыы куһаҕана суох. Онтон бурдук үүннүүтэ үчүгэй буолан, сиэмэ бурдук ылыллан, комбинированнай аһылык оҥоһуллан, сүөһүттэн ылыллар бородууксуйа үрдүөхтээх. Этэргэ диэри
“сүөһү аһа — тылыгар”. Ол эбэтэр тотоойутук аһыыр сүөһү биэрэр аһа-үөлэ, этэ да хаачыстыбалаах буолар. Онон маннык бэйэ бородууксуйатын оҥорууга ыллыктаахтык ылсыбыт хаһаайыстыбаҕа өрөспүүбүлүкэттэн көмө көрүллэрэ буоллар, кини биэрэр көдьүүһэ өссө үрдүк буолуо.
Амма олоҕо: https://ulus.media/article/66692
Навигация по записям
Остался без работы и занялся фермерством: житель Амгинского района с нуля создал свиноферму
Видео овощных рядов Крестьянского рынка Якутска 3 августа 2022 г.
от adminNB
Похожая запись
Республика Саха (Якутия)
В Якутии подвели итоги сельскохозяйственной микропереписи
Дек 9, 2022 adminNB
Республика Саха (Якутия) Сахалыы
Саха сиригэр кыстык от толору кээмэйинэн баар
Дек 7, 2022 adminNB
Республика Саха (Якутия) Сад и огород
Зимние огородные хлопоты!
Дек 6, 2022 adminNB
Добавить комментарий Отменить ответ
Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *
Комментарий *
Имя *
Email *
Сайт
Δ
Поиск
Свежие записи
В Якутии подвели итоги сельскохозяйственной микропереписи
Хангаласские аграрии отчитались за полученные гранты
Саха сиригэр кыстык от толору кээмэйинэн баар
Зимние огородные хлопоты!
ШКОЛА НАЧИНАЮЩЕГО ФЕРМЕРА СОБРАЛА ПОРЯДКА 60 СЛУШАТЕЛЕЙ
Свежие комментарии
adminNB к записи В Якутии принят государственный бюджет республики на 2023 год
adminNB к записи Моменты ярмарки «Рыба Якутии — 2022»!
adminNB к записи В Якутии сбор картофеля, зерну и овощей составляет всего треть от плана – власти винят погоду
adminNB к записи Помощь фермерам на сенокосе и уборке урожая!
adminNB к записи Фермер Розалия Петрова: «Первый урожай молодого картофеля поступит в продажу уже в начале августа»
|
oscar
|
Тэрийэн таһаарааччы: “Саха өйүн-санаатын баайын уонна култууратын сырдатар-чинчийэр киин” кэмиэрчэскэйэ суох автономнай тэрилтэ.
Сибээһи, информационнай технологияны уонна маассабай коммуникацияны кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС77-79595 (07.12.2020)
Сүрүн эрэдээктэр - тыл билимин хандьыдаата Ангелина Афанасьевна Кузьмина
Аадырыспыт:
Дьокуускай куорат, ул. Подгорная 17Б
элэктириэн буоста: ostyoryja_2019@mail.ru. төлөпүөн нүөмэрэ: 89142681196
6+
sakhaetigentyla.ru саайт матырыйаалын толору эбэтэр кылгатан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперссылка ирдэнэр.
|
oscar
|
Sakha-sire.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев. Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-84126.
Тэрийэн таһаарааччы: «Сахамедиа РИИХ АО».
«Саха сирэ» саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
СӨ норуотун маастара Акулина Ильинична Ноговицына 100 сылыгар аналлаах тэрээһин ыам ыйын 20 күнүгэр буолан ааста. Тэрээһин туһунан устууну салҕыы видеоҕа көрүөххүтүн сөп.
Новости
Дьоһун бэлэхтэр
Май 24, 2022 Администратор
Аан дойдутаа5ы музей күнүн чэрчитинэн сылын аайы ыытыллар «Дар музею» акция буолан ааста. Биһиги түмэлбитигэр, үйэтитии үлэтин сыаналааччылар, бар дьонум туһа диэн үлэлээн-хамнаан кэлбит, күн бүгүн кыһаллан туран сүбэлиир-амалалыыр ытык дьоммут, дьоһун бэлэх туттардылар.
Бэйэбит ветеран үлэһиппит, СССР, СР культуратын туйгуна, РФ суруналыыстарын чилиэнэ Пинигина Валентина Дмитриевна 16 үйэтээҕи туой чороон реконструкциятын туттарда.
СР үөрэхтээһинин Бочуоттаах ветерана, үлэ, тыыл ветерана, Чурапчы улууһун “Норуотун маастара”Санникова Аграфена Игнатьевна бэйэтин сылаас илиитинэн оҥорбут «Бэйбэрикээн» түмсүү туһунан альбому бэлэх уунна. Аграфена Игнатьевна бу түмсүүнү уонча сыл салайбыт.
Новости
В.И.Ленин аатынан Бүтүн сойуустааҕы пионердар хамсааһыннара тэриллибитэ 100 сыла
Май 23, 2022 Администратор
🚩🥁🎺 🚩🥁🎺 🚩🥁🎺 🚩🥁🎺
🚩🥁🎺 🚩🥁🎺 🚩🥁🎺 🚩🥁🎺
Ыам ыйын 19 күнүгэр Пионерия күнэ бэлиэтэнэр
Бу күн сэбиэскэй кэминээҕи оҕолорго ураты күн. Күн-дьыл төһө да илим хотоҕоһунуу устан аастар, билигин 50-чалаах уонна онтон аҕа саастаах дьоннорго оскуолатааҕы пионерскай оҕо сыллара – олохторун биир саамай чаҕылхай, умнуллубат кэрэ кэмнэрэ. Оччотооҕу оҕолор кыһыл хаалтыс баанан, пионердар кэккэлэригэр киирбит долгутуулаах күннэрэ өйдөрүгэр-сүрэхтэригэр өрүү сырдык өйдөбүл буолан хааллаҕа…
🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩🚩
В.И.Ленин аатынан Бүтүн сойуустааҕы пионердар хамсааһыннара тэриллибитэ 100 сылынан истиҥник эҕэрдэлиибит!
📷 Хаартыска5а
🔴 Ыам ыйын 15 күнүгэр 1936 сыллаахха оҕо-ыччат республикатааҕы хаһыата “Бэлэм буол” бастакы нүөмэрэ тахсыбыта. Тирааһа 980 экземпляр эбит;
🔴 Сивцева А.И. – Чурапчы улууһун бастакы пионер баһаатайа;
🔴 Атырдьах ыйын 16 күнүгэр 1930 сыллаахха Дьокуускай куоракка бастакы пионерскай слет тэриллэр. Онно 12 улуустан 52 делегат кыттыыны ылар;
🔴 Сима Сергеев аатынан о5о тэрилтэтин пионердара (С.Д.Флегонтов аатынан Хадаар орто оскуолата)
(Хаартыскалар А.А.Саввин аатынан Чурапчытааҕы түмэл фондатыттан)
Новости
Маастар кылаас
Май 23, 2022 Администратор
🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿
Күндү Чурапчы улууһун кэрэ аҥардара!
🌿Ыам ыйын 20 күнүгэр А.А. Саввин аатынан Чурапчытааҕы история уонна этнография түмэлигэр ыһыахха кэтиллэр сахалыы таҥас тигиитигэр маастар кылааска ыҥырабыт!
🌿Маастар кылааһы ыытыаҕа норуот маастара Надежда Прокопьевна Ахматова
🌿 Маастар кылаас төлөбүрэ: 2️⃣5️⃣0️⃣ солк. Бэйэҕитин кытта калька, ручка, харандаас, сантиметровка илдьэ кэлэҕит.
🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿
Кэлэн кэрэни кэрэхсээн, сатабылла ылынан күүтүүлээх ыһыахха маанымсыйыҥ!
Новости
Аан дойдутааҕы музей күнүн чэрчитинэн ыытыллар “Дьоһун бэлэх” акцияҕа кыттарга ыҥырабыт!
Май 23, 2022 Администратор
Аан дойдутааҕы музей күнүн чэрчитинэн ыытыллар “Дьоһун бэлэх” акцияҕа кыттарга ыҥырабыт. Өскөтүн эһиэхэ былыргы эбэтэр дириҥ историялаах маллаах эбит буоллаххытына үйэтитиэххитин, дьон-сэргэ көрүүтүгэр таһаарыаххытын сөп. Сыллата А.А.Саввин аатынан түмэлгэ бэйэлэрин баҕа санааларынан, бар дьонум туһа диэн дьоһун бэлэх оҥорбут дьоммутугар өссө төгүл махталбытын биллэрэбит. Үтүөҕүт үйэлэргэ умнуллубатын!
Новости
Чурапчы нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, тыыл, үлэ бэтэрээнэ, СР норуотун маастара Ноговицына Акулина Ильинична төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах, Аан дойдутааҕы музей күнүн чэрчитинэн ыытыллар “Далбар Хотун” тэрээһин программата
Май 23, 2022 Администратор
Чурапчы нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, тыыл, үлэ бэтэрээнэ, СР норуотун маастара Ноговицына Акулина Ильинична төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах, Аан дойдутааҕы музей күнүн чэрчитинэн ыытыллар “Далбар Хотун” тэрээһин программата
🔺🔺🔺Тэрийээччилэр: Чурапчы улууһун культураҕа салалтата, А.А. Саввин аатынан Чурапчытааҕы история уонна этнография түмэлэ, «Ай» норуот талааннарын түмэр студия
🔺🔺🔺Буолар сирэ: А.А. Саввин аатынан Чурапчытааҕы история уонна этнография түмэлэ
🔺🔺🔺Буолар кэмэ: ыам ыйын 20 күнэ, күнүс 3 чаастан
🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟣
• Ноговицына Акулина Ильинична олоҕун, айар үлэтин ахтыы;
• Саха таҥаһын уларыйыытын туһунан сырдатыы;
• «Ыһыаҕым маанылаах таҥаһа» быыстапка;
• Халадаай уонна хаһыаччык тигиитигэр норуот маастара Ахматова Надежда Прокопьевна маастар кылааһа, сүүтүк сүбэлэрэ;
• “Дьоһун бэлэх” акция (дьонтон музейга бэлэх тутуу).
P.s. Кэлэн кэрэни кэрэхсээн, сатабылла ылынан күүтүүлээх ыһыахха маанымсыйыҥ🤗
Новости
Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылыгар аналлаах «Чурапчыбыт сайдыытын 100 сыллаах былаана” оҕолорго айар үлэ күрэҕин түмүгэ
Май 13, 2022 Администратор
🔴🔴🔴🔴🔴🔴🔴🔴🔴🔴🔴🔴🔴
Саха Автономиятын туруулаһааччы, саха сэбиэскэй литературатын төрүттээччи, биллиилээх судаарыстыбаннай, политическай уонна уопсастыбаннай деятель Былатыан Ойуунускай 1927 сыллаахха «Сүүс сыллаах Улуу былаан» диэн айымньытыттан сиэттэрэн «Чурапчыбыт сайдыытын 100 сыллаах былаана» улуустааҕы куонкурус оҕо айар, суруйар дьоҕурун сайыннарар сыалтан ыытыллыбыта. Уопсайа 11 үлэ киирдэ, сүрүннээн улахан кылаас оҕолорун үлэлэрэ.
🌍🌍🌍🌍🌍🌍🌍🌍🌍🌍🌍🌍🌍
Түмүккэ,
🥇 С.А. Новгородов аатынан Чурапчы орто оскуолатын 9 кылааһын үөрэнээччитэ Романова Лидия, салайааччыта Попова Л.Е.;
🥈 С.А. Новгородов аатынан Чурапчы орто оскуолатын 8 кылааһын үөрэнээччитэ Борисова Лидия, салайааччыта Попова Л.Е.;
🥉 Р.И. Константинов аатынан Амма орто оскуолатын 8 кылааһын үөрэнээччитэ Егорова Анна, салайааччыта Васильева А.Н.;
🔴 “Кыайыыга дьулуур” биһирэбил аат туттарыллар И.М. Павлов аатынан Чурапчы орто оскуолатын 6 кылааһын үөрэнээччитигэр Тимофеев Робертка, салайааччыта Ефимова С.Н.
🔴 Оҕолор айар үлэлэрин көрдөххө үгүстэрэ Чурапчы куорат буолан килбэйиэ диэн бэлиэтииллэр. Төрүт үгэспитин сыспай сиэллээх, хороҕор муостаах өрүү баар буолуо диэн суруйаллар. “Чурапчыбыт спорт өттүгэр улуустары ситимниир сыантыр буолан элбэх спортсменнары таһаарыаҕа” дииллэр. Экология тематын сытыытык арыйан суруйбуттарыттан олус үөрдүбүт.
🔴 Биһирэммит үлэлэр электроннай кинигэ буолан Оҕо көмүскэлин күнүгэр тахсыаҕа.
Кыттааччыларбытыгар баҕарабыт өссө да ситиһиини, дойдугутар туһалаах, үтүө дьон буола улаатаргытыгар.
Новости
Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылын чэрчитинэн ыытыллыбыт «Чурапчым инникитэ мин харахпынан» оҕолорго улуустааҕы уруһуй күрэҕин түмүгэ
Май 12, 2022 Администратор
🔴Күрэх оҕо анааран көрөр, уруһуйдуур, сырдыкка-кэрэҕэ талаһар дьоҕурдарын сайыннарар сыаллаах-соруктаах ыытыллыбыта. Оҕолор аны 100 сылынан тапталлаах Чурапчыбыт үүнүүтүн-сайдыытын хайдах көрөллөрүн, бэйэлэрин баҕа санааларын уруһуйдаабыттара.
🔴И.Е.Федосеев-Доосо аатынан Дириҥ, В.С.Яковлев-Далан аатынан Кытаанах, Р.И.Константинов аатынан Амма, С.С. Яковлев-Эрилик Эристиин аатынан Чакыр, И.М.Павлов аатынан Чурапчы, Одьулуун, Төлөй орто оскуолаларын, С.К.Макаров аатынан Чурапчытааҕы гимназия, А.П.Гоголев аатынан Чурапчытааҕы искусство оскуолатын үөрэнээччилэрэ көхтөөх кыттыыны ыллылар. Уопсайа: кыра кылаастарга – 37 үлэ, улахаттарга – 40 үлэ киирдэ.
🎨🎨🎨🎨🎨🎨🎨🎨🎨🎨🎨🎨
1-4 кылааска диэри саастаах оҕолорго:
🥇 И.М. Павлов аатынан Чурапчы орто оскуолатын 4 кылааһын үөрэнээччитэ Собакина Каролина, салайааччыта Собакина А.В.;
🥈А.П.Гоголев аатынан Чурапчытааҕы искусство оскуолатын үөрэнээччитэ Дорогунова Чэмэлиинэ, салайааччыта Екечьямов П.А.;
🥉 Р.И. Константинов аатынан Амма орто оскуолатын 4 кылааһын үөрэнээччитэ Саввина Надя, салайааччыта Луковцева Арина Ильинична
🎨🎨🎨 🎨🎨🎨🎨🎨🎨🎨🎨🎨
5-8 кылаас:
🥇В.С. Яковлев-Далан аатынан Кытаанах орто оскуолатын 6 кылааһын үөрэнээччитэ Борисова Сайаана, салайааччыта Борисова Александра Григорьевна;
🥈 И.М. Павлов аатынан Чурапчы орто оскуолатын 6 «б» кылааһын үөрэнээччитэ Билюкина Саина, салайааччыта Собакина А.В.;
🥉 Одьулуун орто оскуолатын 8 кылааһын үөрэнээччитэ Малышева Таня, салайааччыта Колесова А.Т.
🔴 Оҕолор уруһуйдарын көрдөххө үгүстэрэ зоопарка, сынньалаҥ паркалар баар буолуо диэн баҕараллар эбит. Чурапчыга атыы-эргиэн киинэ, араас саҥа ураты көлөлөрүнэн сылдьарбытын үгүстүк ойуулаабыттар. Уруһуйдарга барыларын кэриэтэ сахалыы символ бэлиэлэр, Чурапчы улууһун гербэтэ биир дьоһун миэстэни ылаллар. Оҕолор төһө да аныгы, сайдыылаах кэми ойуулаабыттарын иһин, үгэстэр, культурнай памятниктар үйэлэргэ баар буоларын, саха омуга кэскиллээҕин бэлиэтээбиттэриттэн олус үөрдүбүт. Кэнчээри ыччаппыт дойдутун таптыыра, Чурапчытын сайдарыгар баҕата бу уруһуйдар нөҥүө тириэрдилиннилэр.
🔴 Биһирэммит үлэлэр электроннай кинигэ буолан Оҕо көмүскэлин күнүгэр тахсыаҕа.
Кыттааччыларбытыгар баҕарабыт өссө да ситиһиини, дойдугутар туһалаах, үтүө дьон буола улаатаргытыгар.
Новости
Киэн туттабыт, махтанабыт, эҕэрдэлиибит!
Май 8, 2022 Администратор
Петр Терентьевич Карсанаев – Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Россия художниктарын союһун чилиэнэ, Аҕа дойду сэриитин I степеннээх ордена, “Бойобуой үтүөлэрин иһин”, “Германияны кыайыы иһин” мэтээллэр кавалера, “Гражданскай доблеск” знак хаһаайына, Саха Республикатын культуратын туйгуна, Чурапчы улууһун бочуоттаах олохтооҕо, Арыылаах нэһилиэгин “Ытык киһи” бэлиэ хаһаайына. Петр Терентьевич-бу күҥҥэ Аҕа дойду сэриитигэр кыттыбыт Чурапчы буойуннарыттан соҕотох бэтэрээн.
Улуу Кыайыыны аҕалсыбыт буойуммутун Чурапчытын дьоно-сэргэтэ Кыайыы бырааһынньыгынан махтанан, киэн туттан туран эҕэрдэлиибит! Ытык киһибитигэр баҕарабыт чэгиэн сылдьаргар, ыллыктаах санааларгынан тулуур-дьулуур холобура буола тураргар.
Уоттаах сэриигэ 5 бииргэ төрөөбүт Карсанаевтар кыттыбыттара. Филипп, Серафим сэрии толоонуттан эргиллибэтэхтэрэ, Никита, Афанасий, Петр этэҥҥэ эргиллэн кэлбиттэрэ. Ини-бии Карсанаевтар туһунан видеоны салҕыы көрүҥ.
Новости
“Барыта Кыайыы туһугар!”
Май 8, 2022 Администратор
Ыам ыйын 9 күнэ – Улуу Кыайыы күнэ! Бу күн хас биирдиибитигэр улахан суолталаах. Бу күн, бүтэһик тыыннарыгар диэри хара көлөһүннэрин, олохторун толук уурбуттары уонна киһи кыайбатын кыайан, олох туһугар туруулаһан тыыннаах хаалбыт сэрии кэминээҕи дьоммутугар махтанар күммүт. Хас биирдиибит төрүччүтүгэр, биһиги кэскилбит туһугар аччыктыыры, утуйары умнан “Барыта кыайыы туһугар” диэн девизтээх көннөрү киһи өйүгэр баппат героизмнарын көрдөрөн Улуу Кыайыыны аҕалсыбыт эбээлэрдээхпит-эһээлэрдээхпит!
Чурапчы үлэһит дьоно сэрии кэмигэр үлэлэрин туһунан видеону салҕыы көрүҥ
Официальный сайт "Чурапчинского музея и истории этнографии им.А.А.Саввина"
Найти:
О нас
Адрес учреждения:
678670, Республика Саха (Якутия),
Чурапчинский улус, с. Чурапча,
ул. Горького, 16
Телефон: +7(41151)41551
Email: churmuseum@yandex.ru
Мы в социальных сетях:
Хатылынский филиал “МУЗЕЙ ПЕРЕСЕЛЕНЦЕВ”
Адрес учреждения:
678685, Республика Саха (Якутия),
Чурапчинский улус, с. Харбала 1,
ул. Партизанская, 17
Свежие записи
Дьыссаакка олоҥхоҕо уһуйар ииттээччилэр семинар-быыстапкалара буолла
“Чурапчылар сахалартан бастакынан” экспозицияны оҥоруу
LED экраны туруоруу түгэннэриттэн
#маастаркылаас
“Оҕо олоҥхо киэҥ киэлитигэр” оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолору олоҥхоҕо уһуйааччыларга аналлаах семинар-быыстапка
|
oscar
|
* [[Ахсынньы 7]] — [[Саха Өрөспүүбүлүкэтэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] Бэрэсидьиэнэ [[Михаил Николаев]] бэйэтин Ыйааҕынан РФ уонна СӨ бырабыыталыстыбаларын ыккардыларынааҕы "О разграничении и передаче осуществления полномочий в области охраны окружающей среды и использования природных ресурсов" диэн сөбүлэҥин бигэргэппит.
* [[Ахсынньы 11]] — [[Арассыыйа]] бэрэсидьиэнэ [[Борис Ельцин]] [[Чечня|Чэчиэн Өрөспүүбүлүкэтигэр]] аармыйа киллэрэргэ дьаһайбыт, ''Бастакы чэчиэн сэриитэ'' саҕаламмыт.
* [[Ахсынньы 31]] — [[Чечня сэриитэ|Бастакы чэчиэн сэриитин]] кэмигэр [[Арассыыйа]] аармыйата [[Чечня]] киин куоратын [[Грознай]]ы штурмалаан саҕалаабыт.
|
oscar
|
Эпидермофития — киһи ыарыыта. Ыалдьыбат дьон бэйэлэрэ да билбэттэринэн грибоктары тарҕаталлар. Кинилэр тилэхтэрин тириилэригэр уонна тыҥырахтарыгар сыста сылдьар ыарыыны көбутэр сиэрэ суох элбэх микробтары таһаараллар.
Ис хоһооно
1 Эпидермофитиянан хайдах сысталларый уонна бу ыарыы тарҕаныыта
2 Эпидермофитияттан харыстаныы
3 Эпидермофития ыарыы туохтан көбөрүй
4 Эпидермофития бэлиэлэрэ
5 Эпидермофитияттан сэрэнии дьаһаллара
6 Общественнай харыстаныы
7 Тус бэйэ сэрэниитэ
8 Туһаныллыбыт литература
9 Өссө маны көр
Эпидермофитиянан хайдах сысталларый уонна бу ыарыы тарҕаныыта[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Эпидермофития грибоктара ханнык баҕарар куһаҕан усулуобуйаны тулуйугастар, онон киэҥник тарҕаналлар. Ол да иһин грибковай ыарыы киһиттэн киһиэхэ кэбэҕэстик сыстыан сөп. Эпидермофития киһиэхэ үксүн быһаччы, грибогынан сутуллубут тилэҕин тириитэ хоҥутталанан түспүт предметтэриттэн, сыстар. Ыалдьыбыт киһи баанньыкка, бааннаҕа, душка суунар кэмигэр тилэҕин тириититтэн грибоктар дөбөҥнүк арахсан, атахха уурунар тэлгэхтэргэ, эрэһээҥкилэргэ, таастарга, ыскамыайкаларга түһэллэр, сууммут уу түһэр сирэ бүөлэннэҕинэ уу мунньуллан хаалааччы, оччоҕо грибоктар онно сылдьаннар доруобай дьон тириилэригэр дөбөҥнүк сысталлар. Ыалдьааччы уллуҥаҕыттан грибок наскыга, чулкуга, онтон да атын атах таҥаһыгар сыстар уонна тула баар предметтэргэ: дьыбааннарга, көбүөрдэргэ, дорожкаларга, муостаҕа тарҕанар.
Ыалдьааччы иллдьэ сылдьыбыт малларын (атаҕын таҥаһын, наскытын, онтон да атыны) тутуннахха уонна кини суунар губкатын, мачаалкатын туһаннахха, киһи бу ыарыыга сыстыан сөп.
Илии уонна атах тыҥырахтарын ыраастыыр, киэргэтэр (маникюр уонна педикюр) инструменнары уонна ордук дьиэ кэргэҥҥэ тыҥыраҕы кырыйарга уопсай биир кыптыыйы дезинфекциялаабахха эрэ туттууттан бу ыарыынан эмиэ сыстыахха сөп.
Дьиэҕэ ордук бааннаттан, атахха уурунар губчатай тэлгэхтэртэн сыстыахха сөп, итилэргэ грибоктар, сииктээх буолан, түргэнник ууһууллар, өр тыыннаах сылдьаллар.
Промышленнай тэрилэтэлэргэ: душтары сыыһа оҥорууттан, онтон сылтаан ыраастык туттуу нуорматын тутуспат буолууттан, холобура, кырааскаламматах мас эрэһээҥкилэр, хас рабочай аайы суунар кэмҥэ туһунан атах таҥаһа, атахха уурунар тэлгэх суоҕуттан, сууммут мыылалаах уу сүүрүгүрбэккэ халыйан туруутуттан, эпидермофитиянан ыалдьыахха сөп. Үлэ кэмигэр таҥнар таҥаһы, атах таҥаһын, ордук эрэһиинэ уонна түүттэн оҥоһуллубут атах таҥаһын хас да киһи уларса сылдьан туттуута эпидермофития тарҕаныытыгар тириэрдэр.
Дьиэҕэ уонна үлэҕэ эрэ буолбакка, атын сиргэ эмиэ эпидермофитияҕа сыстыахха сөп. Баанньыкка уонна душка сылдьааччылар ортолоругар ыалдьар уонна грибогу илдьэ сылдьааччылар баар буолуохтарын сөп, кинилэр ыскамыайкаларга уонна муостаҕа грибоктары түһэрэннэр өлүөр дьону сутуйаллар.
Киһи суунар тэрилтэлэрин куһаҕаннык хомуйар, дэҥ эмэ дезинфекциялыыр буоллахха уонна туттуллубут уу аанньа сүүрүгүрбэт буоллаҕына, ыарыы тарҕанарыгар сөптөөх усулуобуйа үөскүүр. Бэйэни ыраастык туттумматахха, спортивнай саалаҕа сылдьан атын атах таҥаһын дезинфекциялаабакка эрэ кэтииттэн бу ыарыыга киһи дөбөҥнүк сыстыан сөп.
Эпидермофитияттан харыстаныы[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Айылҕаҕа сиэрэ суох элбэх микроорганизмнар бааллар. Олорго грибоктар эмиэ киирсэллэр. Сорох грибоктар киһиэхэ туһалаахтар, промышленноска уонна медицинаҕа киэҥник туттуллаллар. Ол курдук доруоһа грибоктара килиэби буһарыыга, пиибэни, кефири, кыбааһы бэлэмнээһиҥҥэ туттуллаллар. Пенициллин, стрептомицин курдук эмтэр, онтон да атын антибиотиктар эмиэ араас грибоктар көмөлөрунэн оҥоһуллаллар.
Ол эрээри киһини уонна сүөһүнү ыарытыннарар паразит-грибоктар эмиэ бааллар. Итинник грибоктартан үөдүйэр ыарыылары грибковай ыарыылар диэн ааттыыллар. Саамай киэҥник тарҕаммыт грибковай ыарыылартан биирдэстэринэн эпидермофития буолар.
Эпидермофития ыарыыны көбүтээччи - эпидермофитон диэн грибок тириигэ уонна тыҥырахха өтөн киирэн, ыарыыны үөскэтэр. Бу грибоктар баттахха, түүгэ куттала суохтар. Эпидермофитоннар ордук сииктээх мачаалкаҕа, дыгдаҥнас, көпсөркөй тэлгэхтэргэ, мас эрэһээҥкилэргэ, онтон да атыттарга хас да ый устата өлбөккө сылдьыахтарын сөп.
Эпидермофитон куһаҕан да усулуобуйаны бэркэ тулуйар. Ол курдук 25° тымныыны үчүгэйдик уйар, оттон -40-50° тымныыга икки хонугунан эрэ өлөр, 80° тымныыны 30 мүнүүтэ устата тулуйар. Ол эрээри грибоктар мыылалаах итии ууттан, 5% бырыһыаннаах сөҥөрдүллүбүт хлорнай испиэскэ суурадаһыныттан, 10% бырыһыаннаах формалин суурадаһыныттан тута өлөллөр.
Эпидермофития олус тарҕаммыт ыарыы, аан дойдуга бүтүннүүтүгэр кэриэтэ баар.
Ол курдук Бу ыарыынан улахан да дьон, оҕолор да ыалдьаллар. Ол эрээри оҕолор сэдэхтик ыалдьаччылар. Советскай ученайдар үөрэтэн көрүүлэринэн бу ыарыынан биһиги дойдубутугар ордук харбыыһыттар, баанньык, душ үлэһиттэрэ, итии сыахтар рабочайдара ыалдьаллар.
Эпидермофития ыарыы туохтан көбөрүй[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Киһи грибоктарынан сыһынна да ыалдьан барбат. Итини таһынан грибок сороҕор бэрт кыратык, ардыгар улаханнык ыарытыннарар. Ити киһи ис организмыттан уонна тас эйгэттэн тутулуктаах. Доруобай киһи эпидермофитиянан ыалдьан биэрбэт, организма бу ыарыыга үчүгэйдик утарылаһар.
Нервнэй система, куттах-оһоҕос ыарыылара, арыгылааһын, онтон да ыарыылар киһи организмын кэбирэтэллэр, онон организм эпидермофитияны утары охсуһар дьоҕурун мөлтөтөллөр, ыарыы тэнийэригэр, улаатарыгар тиэрдэллэр.
Эпидермофития тарҕаныытыгар олохтоох усулуобуйа эмиэ сабыдыаллыыр. Доруобай, бүтүн тирии грибоктары киллэрбэт. Наһаа тиритэртэн, көлөһүннүрэртэн тирии сахсайар, быһыта барар, онон грибоктар сысталларыгар уонна ууһуулларыгар сөптөөх усулуобуйа үөскүүр. Ол иһин даҕаны сайынын, киөи үгүстүк тиритэр кэмигэр эпидермофитиянан элбэхтик ыалдьаллар.
Хаптаҕай уллуҥахха, сүгэһэрдээх тарбахха эпидермофития ыарыы ордук дөбөҥнүк сыстар.
Сөбө суох атах таҥаһын кэтииттэн, өр хамыыттан киһи уллуҥаҕа кытарар, бааһырар, онон эпидермофития ыарыы сыстарыгар уонна бэргииригэр табыгастаах усулуобуйа үөскүүр.
Тус бэйэ ыраастык туттубатыттан: атаҕы дэҥ кэриэтэ суунартан, кэмиттэн кэмигэр наскыны, уктаһы уларыппаттан, үчүгэйдик сууйбаттан, дезинфекциялаабаттан, атах таҥаһын куурдубаттан ыарыы дөбөҥнүк ылыан сөп.
Бүтэй, эрэһиинэ атах таҥаһыттан киһи атаҕа ууланар, ол эмиэ ыарыы үөдүйэригэр тиэрдиэн сөп.
Эпидермофития бэлиэлэрэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Эпидермофития киһи атаҕын уллуҥаҕар, тыҥырахтарыгар уонна дэҥ кэриэтэ быттыгар үөскүүр.
Эпидермофития эҥин араастык саҕаланар.
Ыарыы 3-с -4-с, 4-с -5-с тарбахтар икки ардыларынааҕы ыыраахтар мыччыстаҕастарыгар, улуҥах хотоҕоругар уонна кырыыларыгар таптаан олохсуйар. Ыарыы чэпчэкитик киирдэҕинэ, киһи тириитэ биллэ-биллибэттик хаҕыланан түһэр уонна биллэр-биллибэт быһыта барбыттардаах буолар. Ыалдьааччы үксүн дьыалайдаабакка, врачка көрдөрө барбат, онон ыарыыны көҥүл тарҕата сылдьар.
Эпидермофития атах ыырааҕар олохсуйдаҕына, быдьына курудук ымынах тахсар, тарбах ойоҕосторугар сороҕор быычыкаайык хабахтар үөскүүллэр, тирии кытарар, хайыта барар уонна киһи тулуйбат гына кыһыйар.
Сороҕор бу ыарыы наар хабылыттан тахсар. Дьэҥкирдиҥи хабахтар уллуҥах хотоҕоругар, кырыыларыгар уонна тарбахтарга тахсаллар. Ол хабахтар сиэрэ суох кыһыйаллар, онтон киһи улаханнык эрэйдэнэр.
Эпидермофития ыарахан көрүҥэ искэҥнэнэр, уу чалҕарыйар.Өр эмтэппэтэххэ, киһи атын этигэр кыһыл быдьына буолан тарҕанан барар. Эмтэппэтэххэ эбэтэр дьалҕайдык эмтэтэр буоллахха, эпидермофития тиһэҕэр тиийэн экземаҕа кубулуйуон сөп.
Эпидермофитиялаах тыҥырахтар өлбөөркөй көрүҥнэнэллэр, халыҥыыллар уонна кырыы өттүттэн тоҕуттан түһэ сылдьар буолаллар.
Эпидермофития тыҥырах муоһун кэбирэтэн, алдьатан, микробтар киириилэригэр көмөлөьөр, онон ыарыы уһаан-кэҥээн лимфангентаҕа, лимфоаденикка, рожаҕа кубулуйар.
Эпидермофитияттан сэрэнии дьаһаллара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Эпидермофитияттан общественнай миэрэлэринэн уонна тус бэйэ сэрэниитинэн харыстаныллар.
Общественнай харыстаныы[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Эпидермофитиялаах киһи бэйэтэ да билбэтинэн атаҕын уллуҥаҕыттан грибоктар баанньыкка, душка, сөтүөлүүр ууларга түһэллэрин өйдөөн туран, ити сирдэргэ санитарнай-гигиеническэй быраабылалары кытаанахтык тутуһуохтаах.
Ол курдук куруук дезинфекция оҥоһуллуохтаах, дьиэни, баанньыкка туттар тэриллэри кичэйэн сууйуллуохтаах. Атахха уурар тэлгэхтэри, муостаны, ыскамыайкалары, эрэһээҥкилэри маҥнай итии уунан саба ыстарыллар, онтон 5 бырыһыаннаах хлорамин эбэтэр 5 бырыһыаннаах хлорнай испиэскэ сөҥөрдүллүбүт суурадаһынан дезинфекция оҥоһуллар. Баанньык үлэһиттэрэ киһи сууммут уутун көрөн сылдьан түһэрэн иһиэхтээхтэр.
Эпидермофития тарҕамматын туһугар спортивнай саалалары син биир баанньыгы хомуйар, ыраастыыр курдук ыраастык тутуллуохтаах. Спортсменнар биирдии бэйэлэрэ туспа атах таҥастаах буолуохтаахтар, ол суох буоллаҕына дезинфекцияламмыт эрэ атах таҥаһын кэтиэхтээхтэр.
Тус бэйэ сэрэниитэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Эпидермофития киэҥник тарҕамматын туһугар уллуҥах тириитэ хаҕыланара, хабахтар үөскүүллэрэ билиннэр эрэ врачка көрдөрө охсуллуохтаах. Бу ыарыы олус сыстыганнааҕын өйдүөххэ наада.
Ыраастык тутта үөрэннэххэ уонна атаҕы киртиппэккэ куруук көрө-истэ сырыттахха эпидермофитиянан ыалдьыа суохха сөп.
Атах таҥаһа: наскы, чулку, уктас, утуйар таҥас, соттор, хайаан да киһи аайы тус-туһунан буолуохтаах. Наскыны, чулкуну оргутан баран сууйуллуохтаах уонна итии өтүүгүнэн өтүүктэниллиэхтээх. Ордук атахтара уулаах дьоннор ыраастык туттунуу быраабылаларын кичэйэн тутуһуохтаахтар. Атаҕы күн аайы, ол эрээри оччо элбэҕэ суохтук сымнаҕас мачаалканан сууйуллуохтаах уонна кубус-кураанах гына сотуллуохтаах.
Атаҕа ууланар киһи куурдар бороһуогу туттуохтаах, формидон диэн убаҕас эминэн соттуохтаах. Атах таҥаһа үчүгэйдик куурдуллуохтаах, салгылатыллыахтаах. Атаҕы быһа астарбат, аалларбат туһугар атах таҥаһын сөптөөх эрэ размерын талан ылыллыахтаах.
Төһө кыалларынан бүтэй атах таҥаһын (саппыкыны, бачыыҥканы) мэлдьи кэтиллиэ суохтаах: сайынын сандалеты, босоножканы кэтэр ордук. Уулаах атахтаах дьон эрэһиинэ атах таҥаһын, капрон наскыны, чулкуну кэтэллэрэ табыллыбат.
Урут кэтиллэ сылдьыбыт атах таҥаһын ыллахха, үчүгэйдик дезинфекцияланыахтаах: 40 бырыһыаннаах формалин суурадаһыныгар хаһыат кумааҕытын илитэллэр уонна түүппүлэ иһигэр уган баран, түүппүлэлэри тус-туһунан халыҥ кумааҕыга суулууллар уонна 48 чаас устата ыксары сабан дьааһык иһигэр уган сытыараллар. Ити курдук уксууһунан оҥорон, 8-12 чаас устата тутан эмиэ туһаныахха сөп.
Баанньыкка, душка сылдьар кэмҥэ тус бэйэ ыарыыттан сэрэниитин тутуһуохха наада: ыскаамыйаны, тааһы итии уунан саба ыһыллыахтаах, туспа мачаалкалаах буолуллуохтаах.
Баанньыкка уу кыайан түспэккэ, халыйбыт сиригэр туруллуо суохтаах. Баанньыктанан баран атаҕы аналлаах сотторунан кубус-кураанах гына сотуллуохтаах, ол кэнниттэн одьукулуонунан, 1-2 бырыһыаннаах салициловай испииринэн, 2 бырыһыаннаах дьуотунан, аһылыкка туттуллар уксуус суурадаһынынан сотуллуохтаах.
Эпидермофитиянан ыалдьа сылдьыбыт дьоннор бу ыарыыга иккистээн дөбөҥнүк хаптарыахтарын сөп, онон кинилэр бу этиллибит быраабылалары ордук кичэйэн туран тутуһуохтаахтар.
Онон эпидермофитияттан сэрэнии нэһилиэнньэттэн бэйэтиттэн улахан тутулуктаах.
Туһаныллыбыт литература[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Дунаевская М.И., Саха сиринээҕи кинигэ издательствовата. Дьокуускай 1966 сыл.
Өссө маны көр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Модьуун (сүөһү ыарыыта)
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Эпидермофития&oldid=390676»
Категория:
Сыстыганнаах ыарыылар
Навигация
Тус бэйэ туттар тэриллэрэ
Ааккын эппэтиҥ
Ырытыы
Суруйуу тиһилигэ
Бэлиэтэнии
Киир
Аат даллара
Ыстатыйа
Ырытыы
саха тыла
Көрүү
Ааҕыы
Уларыт
Биики-тиэкиһи уларыт
Устуоруйатын көрүү
Эбии
Навигация
Сүрүн сирэй
Рубрикалар
А - Я
Бастыҥ ыстатыйалар
Түбэспиччэ сирэй
Туох буола турара
Тэриллэр
Бикипиэдьийэ:Түмсүү сирэ
Кэпсэтэр сир
Кэнники уларытыылар
Саҥа ыстатыйалар
Көмө
Бу сири өйөө
Сэп-сэбиргэл
Манна сигэнэллэр
Сигэнэр уларытыылар
Билэни угуу
Анал сирэйдэр
Куруук баар сигэ
Сирэй туһунан
Сирэйи цитируйдааһын
Викиданные кэрискэ
Бэчээт/Экспорт
Кинигэни айарга
Маннык PDF киллэр
Бэчээттииргэ аналлаах барыл
Атын бырайыактарга
Викисклад
Атын омук тылынан
العربية
Bikol Central
বাংলা
Català
Čeština
Dagbanli
Deutsch
Thuɔŋjäŋ
Ελληνικά
English
Esperanto
Español
Eesti
Euskara
فارسی
Français
Gaeilge
Hausa
עברית
हिन्दी
Հայերեն
Bahasa Indonesia
Íslenska
Italiano
日本語
ಕನ್ನಡ
한국어
Кыргызча
Македонски
Bahasa Melayu
Nederlands
ଓଡ଼ିଆ
Polski
Português
Русский
Simple English
Slovenščina
తెలుగు
ไทย
Tagalog
Українська
اردو
Oʻzbekcha/ўзбекча
Tiếng Việt
Walon
中文
Сигэни уларыт
Бу сирэйи бүтэһигин 21:03 12 Сэтинньи 2022 уларыппыт.
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Саха сирин бүттүүнүгэр ыксаллаах быһыы-майгы эрэсиимэ киллэрилиннэ. Ойууру авиациянан харабыллыыр сулууспа зондировщик-сөмөлүөттэр көмөлөрүнэн ардаҕы түһэрэргэ бэлэм.
Бэс ыйын 23 күнүгэр Саха сирин баһылыга Айсен Николаев региоҥҥа ойуур баһаардарыынан сибээстээн ыксаллаах быһыы-майгы эрэсиимин киллэрэр туһунан ыйаахха илии баттаата. Ол туһунан социальнай ситим быһа эфиригэр Госкомобеспечение бэрэссэдээтэлэ Дмитрий Лепчиков иһитиннэрдэ.
«Бүгүн өрөспүүбүлүкэ баһылыга региоҥҥа ыксаллаах быһыы-майгы эрэсиимэ киллэрэр туһунан ыйаахха илии баттаата. Итинэн сибээстээн өрөспүүбүлүкэ салайар уорганнарыгар эмиэ быһыы-майгы эрэсиимэ киирдэ», - диэтэ Дмитрий Лепчиков.
Кини бүгүҥҥү күҥҥэ ураты болҕомто бүлүү бөлөх улуустарыгар уурулларын эттэ.
«Ньурба улууһун территориятыгар 11 679 га уопсай иэннээх сиргэ түөрт ойуур баһаара баар, онтон биирэ бохсулунна. Баһаары умуруорууга федеральнай резервэттэн уонна олохтоох нэһилиэнньэттэн 160 тахса киһи, 26 тиэхиньикэ үлэлээтэ», - диэн кэпсээтэ Госкомобеспечение бэрэссэдээтэлэ.
Итини сэргэ Дмитрий Лепчиков Арассыыйаҕа билиҥҥи кэмҥэ ардаҕы түһэрэр араас технология баарын, ойуур хаһаайыстыбатын анал федеральнай агентствота үлэлиирин, онон зондировщик-сөмөлүөт көмөтүнэн туһаныахха сөп диэн эттэ. Ити сөмөлүөт былыттарга анал састаабы ыстардаҕына ардах түһэр эбит.
«Ойууру авиациянан харабыллыыр сулууспа уонна айылҕа харыстабылын министиэристибэтэ ити боппуруоһу хонтуруолга ылан сылдьаллар, ити салгын суудуната Иркутскай уобаласка баазалаах. Бүгүҥҥү күҥҥэ ойуур баһаардарын үрдүнэн ардах былыта суох, былыт кэллэ да көмөҕө кэлэргэ бэлэмнэр», - диэн бэлиэтээтэ кини.
Сонуннар
09.12.2022 | 18:00
Медколледжка волонтер күнүн бэлиэтээтилэр
09.12.2022 | 17:00
«Эдэр уус» күрэх түмүктэннэ
09.12.2022 | 15:00
«Сосновый бор» лааҕыр үлэтин саҕалаата
09.12.2022 | 15:00
Устудьуоннар тутар этэрээттэрэ — куораты тупсарыыга төһүү күүс
09.12.2022 | 13:00
«Сэрии оҕолоро» уопсастыбаннай тэрилтэ кинигэтэ сүрэхтэннэ
09.12.2022 | 11:00
Дьокуускай оскуолаларыгар харантыын биллэрилиннэ
09.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 9 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
08.12.2022 | 17:00
Альберт Семенов анал эпэрээссийэ кыттыылаахтарын чугас дьоннорун кытта көрүстэ
08.12.2022 | 15:00
ЫБММ управлениета баҕа өттүнэн баһаары умуруорааччылары наҕараадалаата
08.12.2022 | 13:00
«Аэрофлот» 2023 сыллааҕы субсидиялаах билиэттэри атыылаан эрэр
08.12.2022 | 11:00
Дьиэ кэргэттэри өйөөһүҥҥэ 880 мөл. солк. тахса туһуланна
08.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 8 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
07.12.2022 | 17:00
«Герой күнэ» патриотическай ырыа II-с ыччат бэстибээлин гаала-кэнсиэрэ буолар
07.12.2022 | 15:00
Дьокуускайга аһымал кэнсиэр ыытылынна
07.12.2022 | 13:00
Евгений Григорьев тутааччы-хампаанньалар салайааччыларын кытта көрүстэ
07.12.2022 | 11:00
Дьокуускай куораттааҕы Дуума аһымал аахсыйаҕа кытынна
07.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 7 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
06.12.2022 | 17:00
«Норуот бүддьүөтэ» куонкурус сүүмэрдээһинигэр кыттыҥ
06.12.2022 | 15:00
Сүөһү аһылыгын тиэйиигэ субсидия көрүллэр
06.12.2022 | 13:00
Саха сирин талааннаах оҕолоро наҕараадаланнылар
Ордук ааҕаллар
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 04.12.2022 | 16:00
Аар Саарынтан алгыстаммыт Күн Сандаара
Кэлиҥҥи сылларга айылҕаттан айдарыылаах, олоххо ураты көрүүлээх, тарбахтарыгар талааннаах, илиилэринэн илбийэн эмтиир сахалыы эмчиттэри хаһыаппытыгар үгүстүк сырдатан кэллибит. Бүгүн мин биир дойдулаахпын, алгысчыт, сахалыы эмчит Саргылаана Винокурова-Күн Сандаараны билиһиннэриэхпин баҕарабын. Күн Сандаара Нам улууһун Салбаҥ нэһилиэгиттэн төрүттээх. Ол гынан баран өр сылларга Сунтаарга олорбут буолан, Сунтаарын ордук чугастык саныыр. Кулгаахпар...
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Дьон | 08.12.2022 | 09:00
Рево Алексеев: «Саха киһитэ ыра сатыа суохтаах!»
Орто саастаах дьон үлэттэн сылайдаҕына, хаһан биэнсийэҕэ тахсабыт диэн өрө тыыналлар. Оттон бүгүҥҥү ыалдьыппыт Рево Захарович Алексеев 85 хаарыгар үктэнэн да баран күн бүгүҥҥэ диэри мууһура үлүйбүт киһини быыһыырга олоҕун анаабыт үлэтигэр — Дьокуускайдааҕы научнай-чинчийэр кииҥҥэ түбүгүрэ сылдьар. Бэйэтин сааһыгар лаппа эдэрчи көрүҥнээх, саастаах киһи диэтэххэ, үчүгэйдик көрөр-истэр, сорох кырдьаҕас...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МБУ Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Ходуһам сирин өртүүбүн диэн дьыалаҕа түбэһэ сыстым. Оттуур сирдээхпин, сааскы халаан уута ылар сиригэр. Онон өртүүргэ туох да куттал суох, арай кусчуттар “сири хараардаҕын, куһу тэйитэҕин, кус аастаҕына бэйэбит өртүөхпүт” дииллэр.
Ол эрээри былырыын өртөөбөтөх этилэр. Уонна халаан оту-маһы мунньан, сыһыым курааннаан дуоннаах оту ылбатаҕым, дьонтон от атыылаһан дьылы туоруур буоллум. Ол иһин быйыл оту-маһы хомуйан өртөөтүм. Салгыҥҥа-чэбдиккэ тахсыбычча кулуһун оттон чэй өрүннүм. Өртөөбүт сирбин көрө-көрө чэй иһэ олордум. Ол олордохпуна “Уазик” тирилээн кэлэн аттыбар тохтоото, икки эдэр киһи бөтөҥкөлөһөн тахсан: “Тоҕо уоту ыытаҕын, аах суруйуохпут, көҥүлэ суох сокуону кэһэн”, – дииллэр.
Бэйэлээх бэйэм ходуһабар оттуур сирбин бэйэм бас билбэт үһүбүн. “Уот да барбат тула күөл, сиикээннэр, 1-2 гааны ыраастыа уонна умуллуо”, – диибин. Ол оннук быһаарса турдахпытына “дьэ мин да тохтуом, сир сииктээх” диэбиттии уотум умуллан киирэн барда. Ону көрөн син тохтоотулар, аны атын сиргэ өртөөмө диэтилэр.
Урут советскай былаас эрдэҕинэ саас-күһүн бириэмэтин көрөн совхозтар өртөөһүнү тэрийэллэрэ. Сайынын от бөҕөтүн оттоон куоталаһыы, күрэхтэһии, техника сылдьыбат сиригэр көлө-илии звенолара, моой отчуттар ходуһаҕа салаа да оту хаалларбакка хотуулаахтык үлэлииллэрэ.
Оттон билигин тугуй? Техника дэлэйэн кырдал эрэ сирдэри оттоон ылаллар, бокобуой кыраабыл буору-сыыһы өрүкүтэн кыараҕас эргиирдэргэ охсуллубут оту хаалларан, пресс-подборщик оту сахсыйан рулоннаан, рулону баайарыгар от сыатын илдьи сынньан сиргэ тоҕоллор. Ол курдук биир рулону түһэрэр сирдэриттэн биир куул от сыатын күрдьэҕинэн баһан ылбытым. Дьэ онон суоттаан көрүҥ, төһө эбитий? Бу от сыата сүөһүгэ эбии аһылыкка, көөнньөрбө оҥорорго төһөлөөх иҥэмтиэлээх ас буоларын. Сыл аайы саас-күһүн өртөөһүнү тэрээһиннээхтик ыытыахха эрэ наада.
Аны дьоллоох Дьокуускай куораппыт иһин-таһын көрүөҕүҥ! Пааркабыт, сквердэрбит, уулуссабыт кытыыта кур лаҥханан көрөн тураллар. Маны билигин хаар бара илигинэ тэрээһиннээх субботниктары тэрийэн өртөөһүнү ыытыаҕыҥ, аар айылҕабыт ону кэтэһэн, хаарын уулларбакка сытыарар, усулуобуйа оҥорор. Оннооҕор улуу Ленин эһэбит төрөөбүт күнүгэр туох да тэрээһин ыытыллыбата. Быыбар кэнниттэн мээрийэ үлэһиттэрэ уһуктаах тимир күрдьэхтээх тахсан хаары ыраастаабыта буоллулар, ону айылҕа бэйэтэ көрөн хаарынан бүрүйдэ.
Ыарыынан сибээстээн бобуу-хаайыы бөҕө, дьон санаатын алдьаталлар. Уон биэстэн ордук мунньустумаҥ дэһэллэр, ирэ-хоро көрсөн кэпсэтээри гыннахха үрүө-тараа үүрэллэр. Онон хантан кэлэн сомоҕолоһуу буолуой, уопсай дьыаланы бары бииргэ ылсыһан үлэлээтэхпитинэ эрэ туругуруохпут.
Эһигини барыгытын Кыайыы бырааһынньыгынан истиҥник эҕэрдэлиибин! Доруобай, чөл олохтоох, олоххо тардыһыылаах, дьоллоох олохтонуҥ диэн алҕыыбын.
Буттуруй,
тыа оҕонньоро.
Поделиться ссылкой:
Facebook
WhatsApp
Twitter
Telegram
Печать
Похожая запись
Салат «Мальдивы», ему нет равных
20 Ноя 2022 tuymaada
Борис ПОПОВ: “Миигин Егор Борисов сойуоласпыта”
10 Окт 2020 tuymaada
Макар ЯКОВЛЕВ: “Турууласпат омугу сэнииллэр”
4 Дек 2020 tuymaada
Навигация по записям
Быраҕыллыбыт аартыкка
ЕС на год продлил санкции за киберпреступления
Добавить комментарий Отменить ответ
Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *
Комментарий
Название*
Электронная почта*
Веб-сайт
Сохранить моё имя, email и адрес сайта в этом браузере для последующих моих комментариев.
КЭЛИҤҤИ ТАҺААРЫЫЛАР
Аналитики Bloomberg сообщили о «крахе» платежной системы «Мир»
23 Ноя 2022
Депутаты исключат из запрета на митинги и шествия богослужения
22 Ноя 2022
Суперкомпьютер предсказал победителя ЧМ-2022
21 Ноя 2022
Салат «Мальдивы», ему нет равных
20 Ноя 2022
Карельская отшельница о будущем России. Какой совет она дала всем россиянам?
19 Ноя 2022
Как за минуты в СССР исчез с лица земли целый город
18 Ноя 2022
Социальный налоговый вычет за взносы в НПФ могут отменить
17 Ноя 2022
При обстреле Шебекино в Белгородской области погибли два человека
16 Ноя 2022
СМИ: Польша национализирует долю «Газпрома» в своей части газопровода «Ямал — Европа»
15 Ноя 2022
Шольц выразил сожаление из-за решения Путина не ехать на саммит G20
14 Ноя 2022
Бэбиэскэ
13 Ноя 2022
Судаарыстыбаннай өйөбүл методиката
12 Ноя 2022
Комментарийдар
Кугдаров к записи Диктатура уонна демократия
Мета
Войти
Лента записей
Лента комментариев
WordPress.org
О нас
Сетевое издание TUYMAADA.RU. Свидетельство о регистрации СМИ Эл № ФС77-71324 от 17 октября 2017 г. Выдано Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Уйгуур хаҕаната, Уйгуур-Орхон хаҕаната (ол эбэтэр Тоҕус-Оҕус илэ) — VIII–IX үйэлэргэ Илиҥҥи Түүр хаҕанатын оннугар үөскүү сылдьыбыт былыргы уйгуурдар дойдулара. Ираан былыргы историга Ибн Хордадбэһ Уйгуур хаҕанатын туһунан маннык суруйбут: «кинилэр дойдулара түүр дойдуларыттан саамай улахан, кинилэр Кытайы, Тибиэти уонна карлуктары кытта ыаллыы олороллор»[1].
Былыргы уйгуурдар Уйгуур хаҕанатын тэрийиэхтэрин иннинэ хас да дойдулана сылдьыбыттара:
323 с. Хаҥгай хайаларыгар тэриллибит маҥнайгы хаҕанат; бу дойду 200-чэ сыл уһаабыта;
523 с. иккис Уйгуур хаҕаната тэриллибитэ; бу дойдуну 603 с. былыргы түүр хаҕаннара сэриилээн ылбыттара.
140 сылынан урукку Илиҥҥи Түүр хаҕанатын сиригэр үһүс Уйгуур хаҕаната үөскээбитэ. 840 с. бу дойду сүүрбэ сыллаах кыргыс сэриитин кэнниттэн суох буолбута. Уйгуурдар кыргыстартан үтүрүллэн Илиҥҥи Түркистаҥҥа көһөспүттэрэ. Ол кэннэ уйгуурдар Ганьсуга уонна Турфаҥҥа бэйэлэрин дойдуларын тэрийбиттэр (Уйгуур Турфан дойдута диэни көр).
Онно эбии 500 кэриҥэ уйгуур киһитэ Амуурга олорор шивэй уонна татаб (хи) биистэригэр куоталлар[2], ол да буоллар 847 с. кыргыстар шивэйдэргэ саспып уйгуурдарга сэриинэн бараллар, ону тэҥэ кытайдар татаб (хи) бииһин утары сэриилэһэллэр. Ол кэннэ Амуурга саспыт уйгуурдар эмиэ Илиҥҥи Түркистаҥҥа куоппуттара[3].
Ис хоһооно
1 История
1.1 Бастакы ахтыылар
1.2 Былыргы түүрдэри кытта сэрии
1.3 Кытай былааһа
1.4 Уйгуурдар муҥутуур күүстэригэр тиийбит кэмнэрэ
1.5 Кэхтии
2 Үһүс Уйгуур хаҕанатын хаҕаннара
3 Эбии көр
4 Быһаарыылар
5 Кинигэлэр
6 Сигэлэр
История[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Бастакы ахтыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Уйгуурдар (былыргы кыт.: 回鶻, аныгы кыт.: 回鹘, пиньинь: huihu) аан маҥнай Хотугу Вэй (354–386 сыллар) суруктарыгар ахтыллаллар уонна хуннартан төрүттээхтэрэ этиллэр. Кинилэр Гаоцзюй (кыт. 高車, пиньинь: gaoju), ол аата «үрдүк тэлиэгэлэр» диэн эмиэ ааттаналлара. Уйгуурдар Чилэй (кыт.: 敕勒; пиньинь: chilei) диэн ааттаах биистэр холбоһуктарыгар киирсэллэрэ. Сорохтор саныылларынан сөптөөх аат Чилэй буолбакка Тэлэ (кыт.: 鐵勒; пиньинь: tiele) диэн буолуохтаах (көр: телеуттар, тэлэҥиттэр). Суй кэмигэр уйгуурдар Уху (烏護), Ухэ (烏紇), Вейхэ (韋紇) диэн ааттаммыттар. Ол саҕана кинилэр Дьуҥҕаар сиригэр олорбуттар уонна 15 биискэ арахсар эбиттэр (онно эбии басмал уонна карлук доҕордуу биистэрэ):
1. Юаньхэ (袁紇).
2. Сюеяньто (сороҕор Сеяньто, сир дэнэллэр) (薛延陀).
3. Циюй (契羽 эбэтэр 契亦, киби) Харашартан хотугулуу арҕаа диэки олорбуттара.
4. Дубо-Тывалар (都播, 都波) Сяохай күөл (小海, Хубсугул буолуон сөп) диэки олорбуттар; арҕаа диэкиттэн хакастары уонна соҕуруу диэкиттэн уйгуурдары кытта ыаллаһар этилэр. Үс аймахха арахсаллар, хас биирдии аймах бэйэтэ баһылыктаах этэ.
5. Гулигань-Курыканнар (骨利幹) Байҕал күөлтэн (瀚海) хоту диэки олорбуттар. Улахан уонна күүстээх сылгылары иитэллэтэ, сэриилэрэ 5000 кэриҥэ киһилээх этэ. Кытайдар саныылларынан курыканнар сирдэрэ хотугу муораҕа диэри тиийэр уонна кылгас түүннээх, уһун күннэх сир буолар.
6. Доланьгэ-Тэлэҥиттэр (多覽葛) эбэтэр Долань (多濫) сюеяньтоттан илин диэки, Тунло (同羅水) өрүһүнэн олорбуттар. Сэриилэрин ахсаана 10 000 киһи кэриҥэ этэ.
7. Пугу эбэтэр Бугу (仆骨, 仆固) доланьгэттэн илин диэки олорбуттар, уйгуур биистэриттэн саамай хотугу биис этилэр. 30 000 сурттаах (юрталаах) уонна 10 000 киһилээх сэриилээх этилэр. Аан маҥнай Түүр хаҕанатыгар холбоспуттара, онтон сюеяньтоҕа бас бэриммиттэрэ.
8. Баегу-Байырку (拔野古, 拔野固, 拔曳固), Гобиттэн арҕаа, пугулартан илин уонна мохэттэн арҕаа диэки олорбуттар. 60 000 сурттаах уонна 10 000 киһилээх сэриилээх этилэр. Тимири уһанар биис.
Уйгуур хаҕаната (751 с.)
9. Тунло-Тоҥра (同羅) сюеяньтоттан хоту уонна доланьгэттэн илин диэки олорбуттар. 30 000 киһилээх сэриилээх этилэр. 728 с. Кытайга илдьити ыыппыттара.
10. Хунь (渾) саамай соҕуруу олорбут биис.
11. Адэ-Эдиз (阿跌) эбэтэр Хэде (訶咥). 629 сыллаахха атын биистэри кытта Кытайга илдьит ыыппыттара. 713 уонна 741 сыллар ыккардыларыгар түүрдэргэ бас бэринэртэн аккаастанан Кытай былааһын ылыммыттара.
12. Байси (白霫) аан маҥнай Тунло уонна Пугу икки ардыларыгар олорбуттар, онтон сюеньтоттан куотан Аочжи өрүс (奧支水) уонна Лэнсин хайатын (冷陘山) диэки көспүттэр. Соҕуруу диэкиттэн киданнары кытта ыаллаһа олорбуттара. 10 000 киһилээх сэриилээхтэрэ.
13. Гэлолу (葛邏祿, Карлуктар) Алтаай хайаларыттан арҕаа диэки, Пугучжэнь өрүһүнэн (仆固振水, Тарбагатай өрүс буолуон сөп) олорбуттар. Кинилэри кытта ыалыы Чеби (車鼻) биис олорбут. Гэлолу үс аҕа ууска арахсар этэ: Моулуо (謀落) эбэтэр Моуцы (謀刺), Чисы (熾俟) эбэтэр Пофу (婆匐), Ташили (踏實力).
14. Басими (拔悉蜜, Басмаллар) 649 сыллаахха Тан Кытайыгар илдьиттэрин ыыппыттара. 742 сыллаахха басими уонна уйгуурдар холбоһон Озмыш-тыгын-хааны өлөрбүттэрэ.
15. Хусюэ (斛薛) Доланьгэттэн хоту диэки олорбуттара. 10 000 кэриҥэ киһилээх сэриилээх этилэр.
16. Сыцзе (思結) урукку сюеяньто сирдэригэр олорбуттара.
17. Сицзе (奚結) Тунлоттан хоту диэки олорбуттар. Сыцзе кытта 20 000 киһилээх сэриилээх этилэр.
Былыргы түүрдэри кытта сэрии[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Түүрдэр 606 сыллаахха хас да сүүс уйгуур аҕа баһылыгын өлөрбүттэрэ, онтон сылтаан уйгуурдар Түүр хаҕанатыттан тахсан Яологэ (藥羅葛) тула түмсүбүттэр[4]. Ордуулара Селенга өрүс диэки баар этэ. Уйгуурдар 50 000 сэрииһиттээх, 100 000 ыаллаах этилэр. Хой иитээһининэн дьарыктаналлара.
800 с. Азия
Бастакы хаан Шыгянь Сыгин буолар, кини өлбүтүн кэннэ Яоша Пуса былааска тиийэр. 628 с. Кат Ил-хаан Баҕадур-шад уйгуурдары утары Толис-хаан Шибоби баһылыктаах 100 000 киһи ахсааннаах сэриини ыытар. Мацзуншань хайатын аттыгар 100 000 киһилээх түүр уонна 5 000 киһилээх уйгуур сэриитин кыргыһыыта буолар. Ол кэннэ Яоша Пуса Дуло өрүс диэки көһөр. 629 с. уйгуурдар Кытайга бэлэхтэрдээх илдьит ыытар.
629 с. уйгуур хаана Хулу Сылифа Тумиду буолар. Кини Кытайга илдьит ыытан кытайдар былаастарын билинэр.
Кытай былааһа[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Тай-цзун Ли Шимин быһаарыытынан уйгуурдар Ханьхай (瀚海) улууһугар киирэллэр. Бу улууһу аҕа баһылыктар салайбыттара. Кинилэр сололоро: дуду (都督), цыши (刺史), чжанши (長史), сыма (司馬). Хотугу сирдэри Яньжань Духуфу (燕然都護府) салайбыта. Хулу Сылифа Тумиду хаан буолан хаалбыта. Кини быраата Угэ Тумидуну өлөрөн баран Ильчур Күбэ-хааҥҥа холбоһорго сананар. Угэ убайын өлөрөр, ол эрээри саҥа хаан буолаары Кытай ыраахтааҕытыгар барар уонна онно өлөн хаалар. Саҥа хаан Тумиду уола Пожунь буолар
Ол кэннэ уйгуурдар Халлыг Ышбара-Дьагбу хаҕаны (Ашина Хэлу) кытта сэриилэһэллэр. Пожунь үчүгэй сэрииһит буолан Кытай ыраахтааҕыта кинини Кэриэй сирин утары сэриигэ ыытар.
Пужань кэннэ кини уола Дуцзечжи (獨解支) хаан буолар. Капаҕан хаҕан былыргы түүрдэр сирдэрин төнүннэрэн саҕалыыр. Сорох уйгуурдар Ордос диэки көһөллөр.
Дуцзечжи кэнниттэн Фудифу (伏帝匐) хаан буолар. Уйгуурдар түүрдэри кытта сэриилэһэ сылдьан Ордоско көһүүлэрин салгыыллар. Фудифу кэннэ кини уола Чэньцзун (承宗) хаан буолар.
Уйгуурдар муҥутуур күүстэригэр тиийбит кэмнэрэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
755 сыллаахха Ань Лушань Кытайы утары өрө турууну саҕалаабыт. 756 сыллаахха Су-цзун ыраахтааҕы Моян-чур хаҕантан көмө көрдүүр. Уйгуурдар түүрдэри утары сэриигэ көмөлөһөллөр уонна Чанъан икки Лоян куораты баһылыыллар. Ону таһынан Моян-чур хаҕан Кытайдааҕы Нинго хотуну кэргэн ылар, Кытай принцэ буоллаҕына уйгуур хотунун кытта ыал буолар[5]. Кэлин Моян-чур хаҕан кыыһа Пидьий (公公主) Ли Чэнцай (李李) диэн Кытай принцигэр кэргэн тахсар.
758 сыллаахха уйгуурдар Енисей кыргыстарын кытта сэриилэһэллэр[6]. 759 сыллаахха Моян-чур хаҕан өлөр, кини уола Идигэн саҥа хаҕан буолар уонна Кутлуг Тархан сэнгүн диэҥҥэ аатын уларытар[6].
779 сыллаахха Дуньмага диэн ааттаах Идигэн убайа хаҕаны өлөрөр уонна бэйэтэ Алп Кутлуп Билгэ диэн ааттаай хаҕан буолар[7].
795 сыллаахха Кутлуг Билгэ хаҕан өлөр уонна Яглакар аҕа ууһа тиһэҕэр тиийэр. Ол кэннэ Кутлуг диэн ааттаах сэрии баһылыга саҥа хаҕан буолар уонна Ай Тэҥридэ Улуг Болмиш Алп Кутлук Күлүг Билгэ Хаҕан ааты ылынар[8]. 803 сыллаахха уйгуурдар Хочо сирин сэриилээн ылаллар[9]. 808 с. Кутлуг өлөр, кини уола Бо-и-хаан былааска кэлэр[10].
821 сыллаахха Бо-и-хаан кэннэ саҥа хаан Чин-дэ буолар. Чин-дэ Гүн Тэҥридэ Улуг Болмиш Күчлүг Билгэ Хаҕан диэн ааттанар. Кини бүтэһик улуу уйгуур хаҕана этэ. 824 сыллаахха Чин-дэ өлөр, саҥа хаҕан кини быраата Чжаоли буолар. 832 с. Чжаоли-хааны өлөрөллөр уонна саҥа хаан Чин-дэ уола Күлүг-бэг-хаан буолар.
Кэхтии[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
839 сыллаахха Күлүг-Бэг-хаан өлөр. Былааһы Күлүг-бэк диэн миниистир былдьыыр. Ол сыл аччыктааһын, дьаҥ, тыйыс кыһын буолан сүөһү бөҕөтө өлөр[11].
840 сыллаахха Күлүг-бэг өстөөҕө Күлүг-баҕа Енисей кыргыстарыгар куотар уонна хотуттан уйгуурдары сэриилииллэрин сүбэлиир. Ол сыл 80 000 кыргыс аттаах сэрииһитэ уйгуурдар киин куораттарын Ордуубалыгы сэриилээн ылар.
843 сыллаахха Кытай уйгуурдары сэриилиир[12][13].
Үһүс Уйгуур хаҕанатын хаҕаннара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Аата
Салайбыт сыллара
Олобоххо олорбут кытайдыы аата
Кытайдыы тус аата
Кытайыы солотун аата
Түүрдүү аата
745—795 сс. салайбыт Яглакар аҕа ууһа
Чэн-цзун Хошу
Бастакы Кутлуг Билгэ Пэйло 744 — 747 怀仁可汗 (huarenkehan) 骨力裴罗 (gulupeiluo) 骨咄禄毗伽阙可汗 (gudulupigaquekehan) QutluğBilgä Kül Qağan
Мойан-чур 747 — 759 英武可汗 (yingwukehan) 磨延啜立 (moyanchuo) 葛勒可汗 (geleikehan) Bilgä Kül Qağan
Идигэн 759 — 780 牟羽可汗 (moyukehan) 移地健 (yidijian) суох Tängri Qağan
Дуньмаҕа 780 — 789 长寿天亲可汗 (changshoutianqingkehan) 移地健 (dunmohedagan) суох Alp Qutluğ Bilgä Qağan
Паньгуань 789 — 790 泮官特勒 (panguantelei) 多邏斯 (duoluosi) суох Külüg Bilgä Qağan
Ачжо-хан 790 — 795 奉诚可汗 (fengchengkehan) 阿啜 (achuo) суох Qutluğ Bilgä Qağan
795—840 сс. салайбыт Эдиз аҕа ууһа
Иккис Кутлуг 795 — 805 懷信可汗 (huaixinkehan) 骨咄禄 (guduolu) 爱腾里逻羽录没密施合禄胡毗伽可汗 (aitengliluoyulumeimishiheluhupigakehan) Ay Tängridä Ülüg Bulmıš Alp Qutluğ Uluğ Bilgä Qağan
Күлүг-Билгэ-хаан 805 — 808 滕里可汗 (tenglikehan) 俱錄毗伽 (julupiga) 滕裏野合俱錄毗伽可汗 (Тэнлиехэцзюйлупигакэхань) Ay Tängridä Qut Bulmıš Külüg Bilgä Qağan
Бо-и-хаан 808 — 821 保義可汗 (baoyikehan) 李孝誠 (li xiao cheng) 爱登里罗汩密施合毗伽可汗 (aidengliluogumishihepigakehan) Ay Tängri-dä Qut Bulmıš Alp Bilgä Qağan
Чин-дэ-хаан 821 — 824 崇德可汗 (chongdekehan) биллибэт 登啰羽錄沒蜜施句主毗伽崇德可汗 (dengluoyumeimishijuzhupigachongdekehan) Kün Tängridä Ülüg Bulmıš Alp Küčlüg Bilgä Qağan
Чжаоли-хаан 824 — 832 昭禮可汗 (zhaolikehan) 曷薩特勒 (Хэса Тэлэй) 愛登裏羅汨沒密施合毗伽昭禮可 (aidengliluomimeimishihepigazhaolikehan) Ay Tängridä Qut Bulmıš Alp Bilgä Qağan
Күлүг-бэг-хаан 832 — 839 彰信可汗 (zhangxinkehan) 胡特勒 (Ху Тэлэй) 為愛登裏羅汨沒蜜施合句錄毗伽彰信可汗 (aidengliluomimeimishihejulupigazhangxinkehan) Ay Tängridä Qut Bulmıš Alp Külüg Bilgä Qağan
Кут-тыгын 839 — 840 суох суох суох суох
840—847 сс. Яглакар аҕа ууһа
Уге-хаан 840 — 846 乌介可汗 (wujiekehan) 乌介 (wujie) суох Öge
Энянь дэлэ-хаан 846 — 848 遏捻可汗 (eniankehan) 遏捻特勒 (enian telei) суох биллибэт
Эбии көр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Былыргы түүрдэр
Былыргы уйгуурдар
Уйгуур Турфан дойдута
Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
↑ Кляшторный С.Г. Государства и народы Евразийских степей. — 2009. — С. 139.
↑ П. П. Азбелев. Древние кыргызы. Очерки истории и археологии.. Глава V. Эпоха, которой не было:
↑ История Хакасии: с древнейших времен до 1917 года. Раздел II. Хакасия в эпоху феодализма. (VI — первая половина XIX в.). Глава 3. Древнехакасское государство (VI—XIII вв.). Политическая история. 4. Древнехакасское государство в IX—XII вв. — Москва : Издательская фирма «Восточная литература», 1993. — С. 68.
↑ Hamilton. Les Ouighours a l’epoque des cing dynasties, pp. 3-4. О названии родов см.: Pulleblank. Same remarks an the Toqur-oghur problem.
↑ Barfield, 1989, p. 151
↑ 6,0 6,1 Barfield, 1989, p. 152
↑ Asimov, 1998, p. 194
↑ Sinor, 1990, p. 317–342
↑ Bregel, 2003, p. 20
↑ Rong, 2013, p. 184
↑ chapter 217 part 2 // New Book of Tang = zh:新唐書.. — «"方歲饑，遂疫，又大雪，羊、馬多死"».
↑ Drompp, 2005
↑ John W. Dardess Governing China: 150–1850. — Hackett Publishing Company, 2010. — С. 32—. — ISBN 978-1-60384-447-5
Кинигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Гумилёв Л. Н. Древние тюрки. — СПб.: СЗКЭО, Издательский Дом «Кристалл», 2002. — С. 576. — ISBN 5-9503-0031-9.
Asimov, M.S. History of civilizations of Central Asia Volume IV The age of achievement: A.D. 750 to the end of the fifteenth century Part One The historical, social and economic setting. — UNESCO Publishing, 1998.
Barfield, Thomas. The Perilous Frontier: Nomadic Empires and China. — Basil Blackwell, 1989.
Bosworth, Clifford Edmund. The Age of Achievement: A.D. 750 to the End of the Fifteenth Century - Vol. 4, Part II : The Achievements (History of Civilizations of Central Asia). — UNESCO Publishing, 2000.
Bregel, Yuri. An Historical Atlas of Central Asia. — Brill, 2003.
Sinor, Denis. The Cambridge History of Early Inner Asia. — Cambridge University Press, 1990. — ISBN 0-521-24304-9.
Haywood, John. Historical Atlas of the Medieval World, AD 600–1492. — Barnes & Noble, 1998.
Drompp, Michael Robert. Tang China And The Collapse Of The Uighur Empire: A Documentary History. — Brill, 2005.
Rong, Xinjiang. Eighteen Lectures on Dunhuang. — Brill, 2013.
Сигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Уйгуур историята
Уйгуур хаҕаната
Төрдө — «https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Уйгуур_хаҕаната&oldid=355969»
Категориялар:
Түүрдэр
Түүр омуктар
Кистэммит категория:
ISBN сигэлээх сирэйдэр
Навигация
Тус бэйэ туттар тэриллэрэ
Ааккын эппэтиҥ
Ырытыы
Суруйуу тиһилигэ
Бэлиэтэнии
Киир
Аат даллара
Ыстатыйа
Ырытыы
саха тыла
Көрүү
Ааҕыы
Уларыт
Биики-тиэкиһи уларыт
Устуоруйатын көрүү
Эбии
Навигация
Сүрүн сирэй
Рубрикалар
А - Я
Бастыҥ ыстатыйалар
Түбэспиччэ сирэй
Туох буола турара
Тэриллэр
Бикипиэдьийэ:Түмсүү сирэ
Кэпсэтэр сир
Кэнники уларытыылар
Саҥа ыстатыйалар
Көмө
Бу сири өйөө
Сэп-сэбиргэл
Манна сигэнэллэр
Сигэнэр уларытыылар
Билэни угуу
Анал сирэйдэр
Куруук баар сигэ
Сирэй туһунан
Сирэйи цитируйдааһын
Викиданные кэрискэ
Бэчээт/Экспорт
Кинигэни айарга
Маннык PDF киллэр
Бэчээттииргэ аналлаах барыл
Атын бырайыактарга
Викисклад
Атын омук тылынан
Aragonés
العربية
Asturianu
Azərbaycanca
تۆرکجه
Башҡортса
Български
Català
Čeština
Чӑвашла
Deutsch
English
Español
Euskara
فارسی
Suomi
Français
עברית
हिन्दी
Magyar
Bahasa Indonesia
Italiano
日本語
Қазақша
한국어
Кыргызча
Lietuvių
Монгол
Bahasa Melayu
Nederlands
Norsk bokmål
Polski
پنجابی
Português
Русский
Srpskohrvatski / српскохрватски
Slovenčina
Српски / srpski
தமிழ்
Türkçe
Тыва дыл
ئۇيغۇرچە / Uyghurche
Українська
Oʻzbekcha/ўзбекча
Tiếng Việt
吴语
中文
文言
Bân-lâm-gú
粵語
Сигэни уларыт
Бу сирэйи бүтэһигин 12:53 24 Бэс ыйын 2020 уларыппыт.
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Оҕо биир утуйар кэмэ суох буоллаҕына доруобуйатыгар даҕаны, күннээҕи олоҕор даҕаны сүүйтэриитэ элбиир. Ону бэркэ билэр эрээри куруук кыайтарыылаах хаалар төрөппүккэ маннык кэккэ сүбэлэр бааллар эбит. Сабина Досани уонна Питер Кросс диэн ааптардар «52 легких способа общаться с ребенком.Как?» диэн кинигэҕэ суруйаллар: хас киэһэ аайы салгыбакка маны хатылаатаххытына элбэх проблеманы туоратыаххыт. Туһата суох диэн киэр анньыах иннинэ саатар биир нэдиэлэ сорунан туран толорорго сүбэлииллэр.
1. Утуйар кэм чугаһаабытын туһунан кыһаллыбатах куоласкынан санат. Бастаан биир чаас иннинэ, онтон чаас аҥарын иннинэ. Куоласкыт ити түгэҥҥэ куттуур да, дьаһайар да буолбакка мээнэ этэрдии интонациялаах буолуохтаах.
2. Хоско будильникта холбоо, утуйарга эн оннугар будильник ыҥырдын.
3. Наһаа мэниктээбит оҕо тута уоскуйан утуйара ыараханын учуоттаан, чаас инниттэн дьиэҕэ чуумпутук оонньуулларын тэрий.
4. Утуйуон чаас аҥарын инниттэн бэлэмнэннин: оонньуурдарын хомуйдун, тииһин, сирэйин сууннун, оронун бэлэмнээтин.
5. Күн аайы ааҕыы, ырыа оҕону уоскутарын умнума. Маны оҕо оронун булбутун кэннэ оҥорор ордук.
6. Суорҕанын кичэйэн сап. Хоонньоһор оонньуурдаах буоллаҕына аттыгар уур.
7. Минньигэс түүлү баҕаран, сырылаччы сыллаан баран уоту умулларан тахсан бар.
Түүн ытаан уһуктар буоллаҕына… Оҕо түүн ытыырыгар кыһаллыбат, ахсарбат олох сыыһа. Тута кэлэн туох буолбутун быһаарсар ордук. Ол гынан баран, ытаата эрэ диэн бэйэн ороҥҥор ыларга тиэтэйимэ, аттыгар да наһаа наҕылыйан олорума. Сорох төрөппүт, хас ытаатаҕын аайы туран истэхпинэ, оннук албаһыран, болҕомто тарда сатыа диэн куттанар. Күнүс сөптөөх болҕомтону ылар оҕо оннукка тиийиэ суоҕа дииллэр кинигэ ааптардара. Утуйуон иннинэ — бүгүн бэртээхэй күн ааспытын, кини маладьыаһын- этэн утутар буоллахха болҕомто тардаары ытыа суоҕа.
Түүн турар буоллаҕына… Түүн ортото тиийэн кэллэҕинэ төттөрү оронугар илдьэн утутар биллэн турар ыарахан. Араас биричиинэлээх турааччылар: аһаары, уу иһээри, «буукаттан» куттанан… Наһаа өр кэпсэтэр, куустуһан олорор буоллаххытына кырачаан албынчык «туран манна кэлбитим үчүгэй да эбит» дии саныаҕа. Онон киирэн биэрбэт гына оҕо тугу эрэ сөпкө оҥорбутун хайҕаа. Холобур, бэйэтэ хоһугар (оронугар) төннөн эрэрин. Куруук уһуктан кэлэр буоллаҕына, утуйуон иннинэ сыллыыргар, түүн уһугуннаҕына даҕаны оронугар турбакка сытыахтааҕын санатар ордук.
Найти:
Версия для слабовидящих
Для читателей
Электронные книги
Онлайн-викторины
Обратная связь
Мы в инстаграм
biblioteka_tullukchaan
Спасибо классным руководит
Снимают ролик про наш новый
Запись 17954434136283103 в Instagram
Запись 17861428388805348 в Instagram
Запись 17960874854000967 в Instagram
Өҥүрүк куйааска🌞🌡️ сөп-с
Сила книги-2022 #силакниги2022
🔹Авксентий Егорович Морди
Онлайн-марафон "Карусель на
Завершаются наши традицион
💠 Республиканская олимпиа
Третьеклассники пришли спе
Автономии 100 лет
Загрузи больше... Следуйте инструкциям на Instagram
Счетчик культуры
custom footer text left
custom footer text right
Iconic One Theme | Powered by Wordpress
Мы используем cookie-файлы для наилучшего представления нашего сайта. Продолжая использовать этот сайт, вы соглашаетесь с использованием cookie-файлов.
|
oscar
|
Уус Алдан кыргыттара волейболга бастаатылар! - Эдэрсаас – сахалыы сонуннар – новости на якутском языке
Skip to content
YSIA.RU
ЯКУТИЯ-DAILY.RU
ФОТОБАНК
Медиацентр
Рекламодателям
Сүрүн сирэй
Уопсастыба
Бэлиитикэ
Экэниэмикэ
Айылҕа харыстабыла
Тыа хаһаайыстыбата
Култуура
Үөрэх уонна наука
Тырааныспар
Успуорт
Бэрээдэк
Сынньалаҥҥа
Интервью
Сүбэһит
Тургутук
Ыйаахтар
Нацбырайыактар
Search for:
СҮРҮН СИРЭЙ
Успуорт
Уус Алдан кыргыттара волейболга бастаатылар!
Сүрүн Успуорт
Уус Алдан кыргыттара волейболга бастаатылар!
14:20 09.07.2022 14:18 09.07.2022
Егор Карпов
Бүгүн Мындаабаҕа Дьокуускай хамаандата Уус Алдан кыргыттарын кытта волейболга кыһыл көмүс мэтээли былдьаһар улахан оонньуулара түмүктэннэ.
Маҥнайгы түһүмэххэ олохтоох кыргыттар бэрт эрэллээхтик кыайдылар. Ол эрээри, иккис түһүмэҕи ылан, дьокуускайдар кыайыыны чэпчэкитик биэрэр санаалара суоҕун көрдөрдүлэр. Үһүс түһүмэх эмиэ куорат кыргыттарыгар очукуо аҕалла. Төрдүс түһүмэх тэҥ соҕус кыахтаахтык барда. Ол эрээри, түмүгэр дойдулаахтар инники таҕыстылар, ахсаан 19:25 Уус Алдан хамаандатын туһатыгар!
Саала иһэ сарсыарда эрдэттэн туолан, көрөөччүлэр үксүлэрэ тиэргэҥҥэ баар улахан экранынан көрөн олорон «ыалдьааччы» буоллулар.
15 очукуоҕа диэри оонньонор бэһис түһүмэххэ хамаандалар тэбис тэҥ оонньууну көрдөрдүлэр. Бастыыр очукуо хамаандаттан хамаандаҕа көһө сырытта. Тиһэх буолуохтаах 15 очукуону дьокуускайдар ылбыттара эрээри, уус алданнар 14 очукуолаах буоланнар, оонньуу салҕаммыта, икки очукуонан куоһарыыны ситиһии саҕаланна. Ыалдьааччылар тохтообот хаһыылара доҕуһуоллаах Уус Алдан кыргыттара 18:16 ахсааннаах бэһис түһүмэҕи ылан, дьокуускайдартан кыайыыны туура туттуллар!
Уус Алдан кыргыттарын хамаандатын тириэньэрэ Максим Николаевич Аммосов хамаандатын быйылгы таһымын астынар:
— Оонньуулар тухары бары күөн көрсүһээччилэрбитин 3:0 кыайан кэллибит. Арай, маҥнайгы оонньуубутугар Мэҥэ Хаҥалас хамаандатыгар бастакы түһүмэҕи биэрэн туран 3:1 кыайбыппыт. Куорат кыргыттарын кытта былырыын көрсөн 3:2 кыайан турардаахпыт. Биллэн турар, олус күүстээх хамаанда. Ол эрээри, дойдубутугар хайдах даҕаны кыаттарар сатаммат этэ. Ыалдьыбыт, өйөөбүт бар дьоммутугар барҕа махтал!
Мария Васильева, Егор Карпов хаартыскалара
0
0
Навигация по записям
Саҥа ипподромҥа тыҥааһыннаах киирсиилэр
“Туймаада” норуоттар икки ардыларынааҕы олимпиада түмүгэ таҕыста
Маны ааҕыҥ
Тротуардар ыһыллыбыттар, фонтан үлэлээбэт… Тоҕо?
Племенной үлэни күүһүрдүү соруга сытыытык турар
“Сэргэй Баһылайап көмүс күһүнэ”
Саха сирин норуоттарын спортивнай оонньууларын былааҕа Ньурбаҕа айаннаата
Уруй-айхал буоллун, спортсменнарга!
Уважаемые читатели!
Мы рады вам сообщить, что начал работу новый сайт «Саха Сирэ»!
Полную подборку новостей Якутии и Якутска читаете тут
Уопсастыба
Тыллары сайыннарар сэргэх бырайыактар
Сонуннар
Бүгүн — инбэлииттэр күннэрэ
Уопсастыба
Нам улууһа: тупсарыы эйгэтигэр биир кэлим ситим
Сонуннар
Хат дьахталларга, оҕоҕо босуобуйа үрдүөҕэ
Көр. Аах. Туһан.
16+
Редакция аадырыҺа
677000, Дьокуускай куорат, Орджоникидзе уул., 31 Төлөпүөн: (4112) 42-06-90
E-mail: edersaas@mail.ru, gazetasakhasire@mail.ru
Edersaas.ru саайт сүрүн эрэдээктэрэ Ч. Н. Гаврильев
Тэрийэн таһаарааччылар: «Сахамедиа РИИХ АО». Сибээскэ, информационнай технологияҕа уонна маассабай коммуникацияҕа кэтиир федеральнай сулууспаҕа киирбит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77 — 74960 (25.01.2019)
Edersaas.ru саайт матырыйаалларын толору эбэтэр быһа тардан туһанар түгэҥҥэ булгуччу гиперсыылка ирдэнэр. Хаартыскалары, видео-устуулары, онтон да атын мультимедийнэй матырыйааллары эрэдээксийэттэн суругунан көҥүлэ суох туһанаргыт бобуллар.
|
oscar
|
Тиэкис Creative Commons Attribution-ShareAlike лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии Туттуу усулуобуйатын көр.
|
oscar
|
Тохсунньу 10 — ХНТ Генеральнай Ассамблейатын бастакы мунньаҕа Лондон куоракка буолбут, онно 51 судаарыстыба кыттыбыт.
Тохсунньу 17 — ХНТ Куттал суох буолуутун сүбэтин бастакы мунньаҕа буолбут.
Тохсунньу 24 — Дьокуускайга Ойуулуур-дьүһүннүүр ускуустуба түмэлэ аһыллыбыт.
ОлунньуПравить
Олунньу — Гражданскай авиация Саха Сиринээҕи дьаһалтата тэриллибит.
Олунньу 1
Трюгве Ли ХНТ бастакы генеральнай сэкиритээрэ буолбут.
Венгрия өрөспүүбүлүкэ буолбут.
Олунньу 2 — Соҕуруу Сахалин уонна Курил арыылара ССРС састаабыгар киирэллэрин туһунан ыйаахха илии баттаммыт.
Олунньу 14 — Америкаҕа Пенсильвания университетыгар бастакы электроннай көмпүүтэр ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) көрдөрүллүбүт.
Олунньу 18 — Бомбей хомотугар Хоруол Ииндийэтээҕи флотун моряктара өрө турбуттар. Сотору кэминэн өрө туруу Британия Ииндийэтин атын сирдэринэн тарҕаммыта.
Олунньу 22 — Сэрии кэмигэр хоту көһөрүллүбүт Чурапчы олохтоохторун дойдуларыгар төнүннэрэргэ диэн быһаарыы ылыллыбыт.
Олунньу 22 — Саха АССР Совнаркома сэрии кэмигэр хоту көһөрүллүбүт Чурапчы олохтоохторун Эдьигээнтэн дойдуларыгар төнүннэрэргэ диэн уураах ылыммыт.
Олунньу 22 — Америка микробиолога Зельман Ваксман стрептомицин диэн антибиотигы арыйбыт. Бу пенициллин кэнниттэн арыллыбыт иккис антибиотик сэллиги (туберкулёз) уонна чуманы эмтииргэ туһалаах буолбут. Зельман Ваксман стрептомицини арыйбытын иһин 1952 сыллааҕы физиологияҕа уонна мэдиссиинэҕэ Нобель бириэмийэтин ылбыта.
Муус устарПравить
Муус устар 18 — Холбоһуктаах Наассыйалар тэрилтэлэрэ олохтоммутунан Наассыйалар лиигэлэрэ үлэтин тохтоппут.
Атырдьах ыйын 15 — ССКП Киин кэмитиэтин пленумугар Андрей Жданов «Арҕаа дойдуларга сүгүрүйүүнү» утары охсуһууну саҕалаабыт.
АлтынньыПравить
Алтынньы 2 — АХШ-га «Ыраах томтор» диэн бастакы «мыыла операта» жанрдаах сериал премьерата буолбут.
Алтынньы 22 — Германияҕа Сэбиэскэй Сойуус оккупациялыыр зонатыгар «Осоавиахим» диэн операция ыытыллыбыт. Хас эмэ тыһыынча техничэскэй специалист ССРС-ка үлэҕэ ыытыллыбыттар. Ити саҕана АХШ уонна Улуу Британия эмиэ ньиэмэс специалистарын бэйэлэригэр көһөрөн ылаллар этэ.
Алтынньы 24 — АХШ-ка Фау-2 ракета 105 км үрдүккэ күөрэйэн тахсыытыгар ракетаҕа олордуллубут фотокамера бастакынан Сири космостан хаартыскаҕа түһэрбит.
СэтинньиПравить
Сэтинньи 3 — Дьоппуон императора Сёва (Хирохито) саҥа көнүстүүссүйэҕэ илии батаабыт. Дойду иһигэр толору былаас импэрээтэртэн норуокка көспүт, оттон импэрээтэр "ил уонна норуот биир ньыгылын им бэлиэтэ" эрэ буолан хаалбыт. Ону кытары көнүстүүссүйэҕэ Дьоппуон сэбилэниилээх күүстэри тэриниэ уонна сэрии ыытыа суохтааҕа этиллибит.
Сэтинньи 4 — Париж куоракка ЮНЕСКО төрүттэммит — Холбоһуктаах наассыйалар үөрэххэ, билимҥэ уонна култуураҕа тэрилтэлэрэ.
Сэтинньи 19 — Афганистаан, Исландия уонна Швеция Холбоһуктаах Наассыйалар тэрилтэлэригэр киирбиттэр.
Сэтинньи 28 — Ньурбаҕа нефтебазаны тэрийэргэ диэн быһаарыы ылыллыбыт.
АхсынньыПравить
Ахсынньы 11 — ХНТ Оҕо пуондата эбэтэр ЮНИСЕФ — ыксаллаах быһыыга оҕо-аймаҕы көмүскүүр ХНТ анал тэрилтэтэ баар буолбут.
Ахсынньы 19 — Франция урукку колониятын Индокитайы бэйэтин былааһыгар төннөрөр сыаллаах сэрии саҕалаабыт. Аҕыс сыллаах босхолонуу сэриитин Хо Ши Мин баһылыктаах Вьетнам хомуньуустара уонна националистара ("Вьетминь" хамсааһын) кыайбыттара.
Ахсынньы 25 — ССРС-ка И. В. Курчатов салалтатынан Европаҕа бастакы ядернай реактор үлэтин саҕалаабыт.
ТөрөөбүттэрПравить
Тохсунньу 2 — Готовцев Михаил Николаевич (төр. 1946) — Российскай Федерация Үлэтин Геройа (2014), Үлэ Албан аатын уордьанын толору кавалера, Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ.
Тохсунньу 5 — Надежда Николаева — учуонай, музыковед, хандьыдаакка диссертацията олоҥхоҕо уонна саха оператын олоҕуруутугар анаммыта.
Олунньу 7 — Баһылай Босяк — бэйиэт, 1991 с. Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала.
Олунньу 13 — Гавриил Адамов (Сайдам), учуутал, суруйааччы, түмэт дьайыксыт, СӨ үөрэҕин туйгуна[1].
Кулун тутар 8 — Кашин Виталий Александрович (1946—2010) — история билимнэрин кандидата.
Кулун тутар 12 — Баишев Геннадий Семенович, РФ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, СӨ үтүөлээх артыыһа.
Муус устар 12 — Посельская Наталья Семёновна (1946—2011), балерина, педагог, хореограф, педагогика билимнэрин кандидата.
От ыйын 7 — Алексеев Анатолий Николаевич, СГУ ректора, история билимнэрин доктора, профессор.
От ыйын 12 — Михайлов Виктор Данилович, философия билимнэрин доктора, профессор.
Балаҕан ыйын 8 — Илларионов Василий Васильевич, олоҥхону үөрэтээччи, фольклорист, тыл үөрэҕин доктора, профессор.
Алтынньы 6 — Наумов Дмитрий Федосеевич, суруйааччы, Ил Түмэн депутата, уруккута Амма улууһун баһылыга.
Алтынньы 25 — Бородин Павел Павлович, Дьокуускай куорат бастакы мэра.
Ахсынньы 18 — Стивен Спилберг — Америка киинэ режиссера уонна продюсера, үс төгүллээх «Оскар» бириэмийэ лауреата.
Ахсынньы 28 — Скрябин Михаил Архипович (1946—2011), театр уонна киинэ артыыһа.
ӨлбүттэрПравить
Муус устар 21 — Дьон Мейнард Кейнс, Британия экономиhа.
Алтынньы 21 — Ефим Курашов — Саха сиригэр гражданскай сэрии кыттыылааҕа, кыһыл хамандыыр.
Сэтинньи 11 — Николай Бурденко (1876 төр.), хирург, сэбиэскэй нейрохирургияны төрүттээччи, ССРС Мэдиссиинэ билимнэрин акадьыамыйатын бастакы бэрэсидьиэнэ (1944—1946).
↑ Гавриил Иннокентьевич Адамов-Сайдам // Чурапчы – уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина. – Чурапчы, 2019 (Дьокуускай). – С. 35-38.
|
oscar
|
Дыгын Оонньууларын биэс төгүллээх, өрөспүүлүкэтээҕи күрэхтэһиилэр хас да төгүллээх кыайыылаахтара Егор Филипповка «Хаҥалас Бочуоттаах гражданина» аат иҥэрилиннэ.
Ол туһунан спортсмены үөрүүлээх быһыыга-майгыга чиэстээһиҥҥэ оройуон баһылыга Олег Иринеев иһитиннэрдэ.
«Биһиги Егор Анатольевич Филипповы оройуон киэн туттуутунан уонна спорт, чөл олох пропагандиһынан ааҕабыт. Егор Филиппов араас күрэхтэһиилэргэ элбэхтик Хаҥалас улууһун чиэһин көмүскээбитэ. Хаҥаластарга биир дойдулаахпытын бэһис төгүлүн Дыгын Оонньууларын үрдүк чыпчаалыгар көрөр улахан дуоһуйууну аҕалла», - диир Олег Иринеев.
Егор Филиппов – Саха сирин ыччакка политикатын туйгуна, «Саха сирин физкултууратын уонна спордун сайдыытыгар кылаатын иһин», «Хаҥалас улууһун социальнай-экономическэй сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэлэр хаһаайыннара, итини таһынан киниэхэ «Синскэй сэлиэнньэтин Бочуоттаах олохтооҕо» уонна «Почетный потомок государевых ямщиков Якутии» ааттар иҥэриллибиттэрэ.
Итини сэргэ чулуу спортсмеҥҥа оройуон уонна нэһилиэктэр баһылыктарын ааттарыттан «Лада Гранта» массыына күлүүһүн туттардылар.
Сонуннар
09.12.2022 | 18:00
Медколледжка волонтер күнүн бэлиэтээтилэр
09.12.2022 | 17:00
«Эдэр уус» күрэх түмүктэннэ
09.12.2022 | 15:00
«Сосновый бор» лааҕыр үлэтин саҕалаата
09.12.2022 | 15:00
Устудьуоннар тутар этэрээттэрэ — куораты тупсарыыга төһүү күүс
09.12.2022 | 13:00
«Сэрии оҕолоро» уопсастыбаннай тэрилтэ кинигэтэ сүрэхтэннэ
09.12.2022 | 11:00
Дьокуускай оскуолаларыгар харантыын биллэрилиннэ
09.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 9 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
08.12.2022 | 17:00
Альберт Семенов анал эпэрээссийэ кыттыылаахтарын чугас дьоннорун кытта көрүстэ
08.12.2022 | 15:00
ЫБММ управлениета баҕа өттүнэн баһаары умуруорааччылары наҕараадалаата
08.12.2022 | 13:00
«Аэрофлот» 2023 сыллааҕы субсидиялаах билиэттэри атыылаан эрэр
08.12.2022 | 11:00
Дьиэ кэргэттэри өйөөһүҥҥэ 880 мөл. солк. тахса туһуланна
08.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 8 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
07.12.2022 | 17:00
«Герой күнэ» патриотическай ырыа II-с ыччат бэстибээлин гаала-кэнсиэрэ буолар
07.12.2022 | 15:00
Дьокуускайга аһымал кэнсиэр ыытылынна
07.12.2022 | 13:00
Евгений Григорьев тутааччы-хампаанньалар салайааччыларын кытта көрүстэ
07.12.2022 | 11:00
Дьокуускай куораттааҕы Дуума аһымал аахсыйаҕа кытынна
07.12.2022 | 09:00
Ахсынньы 7 күнүгэр Дьокуускай куоракка вакцинацияланар пууннар
06.12.2022 | 17:00
«Норуот бүддьүөтэ» куонкурус сүүмэрдээһинигэр кыттыҥ
06.12.2022 | 15:00
Сүөһү аһылыгын тиэйиигэ субсидия көрүллэр
06.12.2022 | 13:00
Саха сирин талааннаах оҕолоро наҕараадаланнылар
Ордук ааҕаллар
Дьон | 26.11.2022 | 10:00
Мария Матвеева: «Дьоҥҥо үтүөнэн эрэ сырыттахха, олорорго чэпчэки»
Тыа сиригэр көмүс куоластаахтар, үҥкүүһүттэр, айар, суруйар дьон баалларын куруук кэрэхсии, сэргии истэбит. Ханна да сырыттарбын талааннаах дьону кытта билсэрбин, санаа атастаһарбын туохтааҕар да ордоробун.
Дьон | 04.12.2022 | 16:00
Аар Саарынтан алгыстаммыт Күн Сандаара
Кэлиҥҥи сылларга айылҕаттан айдарыылаах, олоххо ураты көрүүлээх, тарбахтарыгар талааннаах, илиилэринэн илбийэн эмтиир сахалыы эмчиттэри хаһыаппытыгар үгүстүк сырдатан кэллибит. Бүгүн мин биир дойдулаахпын, алгысчыт, сахалыы эмчит Саргылаана Винокурова-Күн Сандаараны билиһиннэриэхпин баҕарабын. Күн Сандаара Нам улууһун Салбаҥ нэһилиэгиттэн төрүттээх. Ол гынан баран өр сылларга Сунтаарга олорбут буолан, Сунтаарын ордук чугастык саныыр. Кулгаахпар...
Сытыы муннук | 01.12.2022 | 12:03
Ийэ айманар сүрэҕин туох уоскутуой...
Билиҥҥи балаһыанньаҕа, билиҥҥи судургута суох кэмҥэ оҕотун байыаннай дьайыыга атаарбыт ийэлэрдиин кэпсэтэртэн ордук ыарахан суох. Кинилэр куоластара титириирэ, харахтарын уутун кистээн туора соттоллоро, оҕолорун тустарыгар күүстээх, тулуурдаах буола сатыыллара киһини өссө уйадытар, уоскутар тылы булбакка мух-мах бараҕын. Бу сырыыга оҕолорун атаарбыт, кэтэһэр, эрэнэр икки ийэни кытта харах уулаах кэпсэтиибин ааҕааччыларбар...
Дьон | 08.12.2022 | 09:00
Рево Алексеев: «Саха киһитэ ыра сатыа суохтаах!»
Орто саастаах дьон үлэттэн сылайдаҕына, хаһан биэнсийэҕэ тахсабыт диэн өрө тыыналлар. Оттон бүгүҥҥү ыалдьыппыт Рево Захарович Алексеев 85 хаарыгар үктэнэн да баран күн бүгүҥҥэ диэри мууһура үлүйбүт киһини быыһыырга олоҕун анаабыт үлэтигэр — Дьокуускайдааҕы научнай-чинчийэр кииҥҥэ түбүгүрэ сылдьар. Бэйэтин сааһыгар лаппа эдэрчи көрүҥнээх, саастаах киһи диэтэххэ, үчүгэйдик көрөр-истэр, сорох кырдьаҕас...
16+
Cетевое издание kiinkuorat.ru зарегистрировано Роскомнадзором 30.04.2021 г. реестровая запись ЭЛ№ФС77-81002
Учредитель: МБУ Редакция газеты «Эхо Столицы» ГО г. Якутск". Адрес: 677000, г. Якутск, пр. Хабарова, 27/1
И.о. главного редактора: А.И.Донская
Редакция за содержание рекламных объявлений ответственности не несет. За информацию и текст, опубликованные под знаком "реклама", несет ответственность рекламодатель. Рукописи не рецензируются и не возвращаются.
|
oscar
|
«Сэһэн сирэ» (25.11.21) биэриигэ Олоҥхо тыйаатырын салайааччыта Мария Турантаева ыалдьыттаата. Олоҥхо күнүнэн уонна тыйаатыр инники былаанын тула кэпсэтии
|
oscar
|
Маппыйдаах Халыматтан көһөн бу дьиэҕэ олохсуйбуттара оруобуна уон сыла буолла. Эттэххэ дөбөҥүн иһин, син балачча кэм ааспыт. Көр, маҥнай кэлбиттэригэр, аймахтара быһа хаайан, дьиэ малааһынын тэрийтэрбиттэрэ ээ. Ол хаартыскалара Халыматтан илдьэ кэлбит ыскааптарыгар бу кыбытыллан турар. Оо, онно баттаҕа букатын да хап-хара эбит дии! Бу дойдуга, өссө төрөөбүт сиригэр кэлэн баран, дьэ туох ааттаах туртайбытай?!
Дьэ, Саҥа дьыл ыы муннуларыгар бу анньан кэллэ. Тоҕо да түргэнэй?! Ити курдук олохпут бүттэр-бүтэн, устунан кырдьан-бохтон иһэбит. Маппый былырыын биэнсийэҕэ тахсыбыта эрээри, «биэнсийэлээх оҕонньор» диэтэххэ, өһүргэнэн өттүгүн үлтү түһүөҕэ. «Кырыйдым» диэн санааҕа төрүт бэриммэт. Көр, 80-нун туолаары сылдьар Ньукулай Дьөгүөрэбис 55 сааһы «пахай, ити диэн саас буолуо дуо – оҕо оҥорор, сиэкистиир кэм саамай оройо» диэбиттээх. Ол кэннэ тугу диэҥий?! Кырдьык, эдэригэр Маппый да кыргыттарга сирдэрбэт уола-хаан этэ, билигин аҕырымныы быһыытыйбытын иһин. Хата, ол оннугар Сөдүөрэтэ, уонтан тахса сыл балыс да буоллар, орон дьыалатыгар «сөрүүдүйбүт». Кэнникинэн наар «айака, сүгүн утут» диэн эһиэлэнэр үгэстэннэ.
Маппый, бүгүн үлэтиттэн арыый эрдэ кэлэн, аан кэннигэр турар кууллаах хортуоскатыттан ыраастыы сылдьан арааһы бары санаан аһарда. Сөдүөрэтэ туох ааттаах хойутаата? Ээ, арба, бүгүн оптуорунньук этэ дуу: «амбейдар» түмсэр, мунньахтыыр күннэрэ эбит. Дьэ, омук хапыталыыстара сатыыллар: «табаарбытын төһөнөн элбэхтик атыылыыгыт да, оччо-бачча кэрдиискэ тахсыаххыт, ый аайы сөҕүмэр элбэх харчыланыаххыт» диэн мончууктууллар. Ол аайы түһүн да түһүн. 90-с сылларга «Үп пирамидата» диэн сүүлүктүүр ньыма баара, онуоха наһаа маарынныыр. Ол гынан баран, хас да билэр дьоно бэлиэр ый аайы 60-ча тыһыынча солкуобайы биэнсийэ курдук ыла сыталлар. Бу дьонуҥ онон уонтан тахса тыһыынча хамнастаах үлэлэриттэн уурайбыттара ыраатта. Дьарыктара, саныыр санаалара – АМБЕЙ.
Араас санаа ситимигэр сөрөнө сылдьан, Маппый Сөдүөрэтэ киирбитин билбэккэ да хаалла.
– Дьэ, доҕоор, Маппый, Саҥа дьылга саҥа күтүөппүт кэлиэхтээх дии. Ону баара, көрбөккүн дуо, куукунабыт хайдах курдук ньүдьүрээн турарын?
– Онон? – Маппый кэргэнэ эмиэ туох эрэ «идиэйэлээх» кэлбитин тута сэрэйэн, куһаахан буолла.
– «Онон» эҥин диэмэ, өрөмүөннүөхпүт. Мин Тайыыса диэн түөтэни кытта хайыы-сахха кэпсэтэн кэллим. Түөрт тыһыынчаҕа оҥоруох буолла. Чэ, эн онно төрүт санаарҕаама, бэйэм оҥорсуом. Эн ону-маны сыҕарытарга, сүгэргэ-көтөҕөргө эрэ көмөлөһүөҥ, онон бүтэр.
Оо, дьэ! Туох эрэ буолуохтааҕа ол иһин даҕаны сэрэйиллэр этэ. Сөдүөрэтэ сөп буола-буола «абааһы уйаламматын» диэн, булгуччу ыскаап, дьыбаан эҥин турар миэстэлэрин уларыттаҕына эрэ уоскуйааччы. Ол киэлитэ киирбит.
* * *
Тайыыса, түөрт уончалаах, кыра уҥуохтаах, сытыы-хотуу сирэйдээх дьахтар, болдьоспут кэмигэр субу баар буола түстэ. Үөрүйэх киһи быһыытынан таҥаһын уларытта охсон үлэлээбитинэн барда. Сөдүөрэ илии-атах буолар, ол быыһыгар Маппыйы ыҥыраллар. Дьахтар быһыта-орута саҥаран, дьэ хамаандалыах барахсан. Маппый «маннык дьахтарга түбэспит киһи сору көрүүһү» диэн санаталаан ылла.
Киэһээҥҥи чаайдарыгар үчүгэйдик билистилэр. Устудьуон кыыстаах, эриттэн арахсыбыт үһү. Кирэдьиитин төлүүр инниттэн түгэн эрэ көһүннэр, араас үлэни эбии булар мөккүөннээх. Ол быыһыгар оронтон турбат буолбут ыарыһахтары кытта харайсар. Күнүгэр 6 мөһөөҕү туттаран ыыталлар эбит, аһаппыттарын таһынан. Оттон өрөмүөн – саамай сөбүлүүр үлэтэ. Тайыыса саалаҕа кум гынан ыла-ыла сарсыардааҥҥа диэри үлэлиэх буолла. Тыаһа-ууһа суох үлэлиир, кими да мэһэйдээбэт үһү.
Эмискэччи төлөпүөн тырылаата. Кэргэнэ хааман талырдаан тиийэн туруупканы ылла. Маппый иһиттэҕинэ, Сөдүөрэтин куолаһа уларыйбыт, чахчы, туох эрэ буолбут чинчилээх.
– Дьэ, сатамматыбыт. Балтым балыыһаҕа киирбит. Оҕолоро бэйэлэринэн хаалбыттар. Онно тиийэн хонсор буоллум, – Сөдүөрэ сыыра-саары хомунан таксинан сус гыннаран хаалла.
* * *
– Кирилиэскит үрдүгэ бэрт. Түһэргэ-тахсарга эрэйдээх баҕайы. Матвей, миигин кыайарыҥ дуу, ити түннүк холуодатыгар көтөҕөн илдьэриҥ буоллар, онтон кирилиэскин эмиэ итиннэ сыҕарыт, – диэн Тайыыса көрдөстө.
Маппый дьахтары атаҕыттан бүтүннүү кууһан ылбытыгар, туох эрэ дьикти иэйии билиннэ. Үчүгэйиин!
– Хайа, итинник туруоҥ дуо, – үөһэттэн саҥа иһиллибитигэр, дьэ өйдөннө. Тэтиннэ. Маппый, үлэлиэх-хамсыах, элбэҕи кэпсэтиэх санаата киирбитин билбэккэ да хаалла. Тайыыса да хаалсыбат. Сэһэннэрэ-тэппэннэрэ ыраатта. Маппый киһилии маннык тэнийэн кэпсэппэтэҕэ ырааппыт да эбит! Олус да чэпчээтэ. Баччааҥҥа диэри муунтуйан сылдьыбытыан! Ол ыккардыгар испиэскэлээн бүппүттэр. Хата, хобдох баҕайы курдук буолла.
– Чэ, Матвей, бүгүҥҥү үлэбит бүттэ. Сарсын үлэм кэнниттэн кэлиэҕим, билигин суунан-соттон баран дьиэлиэм, – диэт Тайыыса бааннайга киирдэ.
Маппый, эмиэ урукку киэлитигэр киирэн, били тэттибитэ күүгэн курдук уостан хаалла, унньу-санньы туттан хоһун диэки налбыҥнаан истэҕинэ: «Матвей, баһаалыста, устуулга турар суумкабын уун эрэ», – диэн саҥа иһилиннэ.
Маппый өс киирбэх маллаах эргэ суумканы туппутунан бааннаҕа киирдэ. Оо, бу тугуй! Илиитин сууна турара буолуо диэбитэ – дьахтара бааннаҕа кус сыгынньах турар эбит. Эр киһи хараҕа дьахтар аллараа өттүгэр – куп-кугас будьурхай түүгэ, ол аннынан суон харандааһынан соппут курдук туруору сурааһыҥҥа хатанна. Бөтө бэрдэрдэ, сирэйэ итийбэхтээтэ.
– Сыгынньах дьахтары, дьэ көрөҕүн дуо, кыбыстыма, хата, иккиэн тэҥҥэ суунуох, – Тайыыса хамаандалаан барда. Маппый гипнозтаммыт киһи курдук дуҥ-даҥ буолла, хап-сабар сыгынньахтана охсоот дьахтары ыга кууста. Өрөмүөн эрэ, туох эрэ – барыта умнулунна. Сылаас баанна, күлүгүрбүт сиэркилэ хаһан да уостубат таптал уйата буолла. Олох диэн үчүгэй даҕаныы!
Таптал иһин - үс солкуобай
Кирииһэ ол кэми – отуттан тахса сыллааҕыны – хаһан да умнубат. Кини, оччолорго сүүрбэччэлээх уол, аан бастаан атын киһи ойоҕун, саастаах дьахтары кытта утуйан турбуттаах. Билигин сааһыран, хас эмэ сиэннэнэн да баран, ол кэмнээҕи «мүччүргэннээх» сырыыларыттан санаан кэллэҕинэ, адьас «кыым» буола түһэр. Бэл, Даарыйата «бу оҕонньор тугу сиэн итиччэ дьүһүлэнэр муҥай» диэн бэркэ абаланар. Бэйэтэ солуобатыгар, киэр хайыһан сытан биэрэр уонна оҕонньоро бүттэҕинэ, сиргэммит курдук, туран суунан баран биирдэ сытар. Эмээхсинэ итиннигиттэн Кирииһэ бэйэтэ да киҥэ холлор. Хата, түргэнник утуйа охсон, түүлбэр урукку көссүүлэрбин кытары таптаһарым буоллар диэн санаалаах сытар идэлэммитэ балай эмэ буолла.
Бэйи эрэ, ол Светлана Леонидовнаны саныахха эрэ, хайдах-хайдах этэй?!
...Кирииһэ ИДьМ үс ыйдаах кууруһугар үөрэнэрэ. Онно син биир аармыйаҕа курдук нэрээт, дьуһуурустуба диэн баара. Биирдэ кини субуотаҕа дьуһуурунайдыыр буолла. Туох да уустуга суох: төлөпүөн тыаһаатаҕына, эппиэттиигин, тастан киирэр дьону бэрэбиэркэлиигин. Арай түүн үөһэ төлөпүөн тыаһаата. Кирииһэ «бачча түүннэри хайалара бэһирдэҕэй» диэн, утуктуу олорон туруупканы ылбыта, хата, минньигэс баҕайы куоластаах кыыс саҥарар, күлэн лыҥкынатар, арааһы бары ыйытар. Маҥнай утаа нууччалыы кэпсэттилэр, онтон кыыс сахалыы ып-ыраастык саҥаран киирэн барда: Кирииһэ нууччалыыра эрэйэ бэрт быһыылаах.
Светлана чугастааҕы оройуоҥҥа төлөпүөн ыстаансыйатыгар дьуһуурунайдыыр эбит, онон көҥүл кэпсэтэр. Кыратык тохтобул оҥоро-оҥоро сарсыардааҥҥа диэри кэпсэттилэр. Кирииһэ, оччолорго таптал туһунан хоһооно бэйэтинэн тахсан иһэр буолан, мааһа бэркэ табылынна. Бу эристииниҥ, оскуолаҕа сылдьан кэнсиэргэ куһаҕана суох ыллыыра эҥин өтөн, анараа кыыс иһиттэҕинэ, куолас диэн мааны быһыылаах: төлөпүөнүнэн тыастаахтык уураһыы сүрдэннэ. Бүтэһигэр Светлана аныгы нэдиэлэҕэ үс хонукка командировкаҕа кэлиэхтээҕин эттэ, кэллэҕинэ, ханна, хайдах көрсүөхтээхтэрин биллэриэх буолан араҕыстылар.
* * *
Кирииһэ, кэпсэтии быһыытынан, «Киин» кинотеатр афишатын таһыгар хаҥас илиитигэр «Кыым» хаһыаттаах туруохтаах. Светлана ону бэйэтэ көрөн кэлиэхтээх. Кирииһэ «бу кыыс буолаарай» диэн, чугас эргин сылдьар кыргыттары одуулаһартан соло буолбат. Суох, ким да киниэхэ чугаһыах чинчитэ биллибэт. Албыннаабыта буолуо дуо, ама? Итинник саныах курдук буолан эрдэҕинэ, хара саһыл бэргэһэлээх, истээх соно эмиэ саһыл саҕалаах, бэрт толуу көрүҥнээх, ньыламан маҥан сирэйдээх мааны дьахтар аттыгар кэлэн:
– Здравствуйте, Гриша, – диэччи буолла уонна мичээрдээн арылыччы көрөн турда.
Кирииһэ, омунугар, ходьох гынна, били төлөпүөнүнэн дьоруойдаабыта мэлис гынна, барыах-кэлиэх сирин булбата. Эчи, маанытын! Онуоха холоотоххо, кини туга кэлээхтиэй – убайа устудьуоннууругар кэппит эргэ дыраап сонноох уонна ийэтэ тикпит андаатар бэргэһэтин хаҥначчы кэппитэ эрэ буолаахтаатаҕа. Ити курдук мучумааннана турдаҕына, дьахтара Кирииһэни хонноҕуттан ылан аа-дьуо «Лена» гостиница диэки хаамтылар.
Светлана икки миэстэлээх нүөмэргэ түспүт. Маннык гостиницаҕа хаһан да сылдьа илик буолан, Кирииһэ мах бэрдэрдэ, аар-маар да буола сыста. Хата, букатын буорайыах киһи, «табыллыбатахпына иһиэм» диэн хаһааммыт кыһыл арыгытын иһэн, добуочча сытыырхайда, бэйэтэ-бэйэтинэн буола түстэ.
Ыкса киэһэ нүөмэргэ бииргэ сытар дьахтара – Мииринэй буҕаалтыра кэллэ. Кирииһэлээх оронун оҥостон сытарыгар мэһэйдээмээри, көрүдүөргэ тахса сырыттылар. Бириэмэ ыраатта, оптуобус сырыыта тохтоото. Кирииһэ манна хонор буолла. Светлана Леонидовна хараҥа хоско өссө тупсубут курдук буолла: уолтан биллэ саастааҕа көстүбэт, оттон куолаһа наһаа минньигэс, бииргэм имэҥи күөдьүтэр. Тохтоло суох уураһыы, куустуһуу кэнниттэн түргэн үлүгэрдик сыгынньахтана охсон сыттылар. Уохтаах таптал диэн манна буолла, куба маҥан илии иилии ылыыта, аллараттан өрүтэ күөрэҥнээһин, туох да ис хоһооно суох минньигэс саҥа, кэрээнэ суох имэҥ...
«Гриша, сэгэртэйим оҕотоо, эйигиттэн минньигэс ким да суох. Тоҕо да эрдэ көрсүбэтэхпитий?! Ама, бу түүнүнэн бүтүөхпүт дуо. Өссө таптаа, өссө! Бэйэҥ курдук уол оҕото оҥорон бэлэхтээ», – диэн Светлана ытамньыйан ыла-ыла бобута кууспахалаабыта. Кирииһэ бу иннинэ иккитэ кыыһы кытта утуйан турбуттааҕа. Ол кыргыттар Светланаҕа тэҥнээтэххэ, букатын да хаптаһын курдуктар эбит! Арай Светлананы кэргэн ылыахха?! Биэс саастаах кыыстааҕа диэн туох буолуой – олоруохтара! Ким да Кирииһэни маннык таптыы илик. Итинник саныы сытан Кирииһэ устунан утуйан хаалбыта.
– Гриша, тура тарт, таҥна оҕус, тоҥсуйаллар! – Светлана уолу тардыалаан уһугуннарда. Ааны аспыттара – гостиница үлэһиттэрэ тураллар. Били, Мииринэй дьахтара тыллаан биэрбит.
Хата, милииссийэни эҥин ыҥырбатахтара, 3 солкуобайы ыстараабыҥ диэн төлөппүттэрэ.
Бутукай.
Тарҕат:
Санааҕын суруй
Ааккыт-суолгут
Отправить
Отменить
Бүтэһик сонуннар
Сонуннар
«Кыым» хаһыат Ньурбаҕа ааҕааччыларын кытары көрсүстэ
Ньурбаҕа «Кыталык» култуура дыбарыаһыгар «Кыым» хаһыат сурутааччыларын кытары…
Сонуннар
Хатырыкка - Өрөспүүбүлүкэ искибиэрэ
Уопсастыба
Саха тылын учууталларын сийиэһэ: кыһалҕа чопчуланна
Сонуннар
“Кыым” суруналыыстара Бүлүүтээҕи ыччат бибилэтиэкэтигэр сырыттылар
Сонуннар
Саха сирин бэрэстэбиитэллэрэ пилота суох аппараттары көтүтэргэ үөрэннилэр
© 2022 KYYM.RU
«КЫЫМ»
Тэрийэн таһаарааччы: “Ситим” медиа-бөлөх ХЭУо
Сүрүн эрэдээктэр:
М.Г. Дегтярева
Эрэдээксийэ аадырыһа: 677027, Дьокуускай к., Киров уул. 18, В блок, 710 оф.
Аан ситим нүөмэрэ:
+7 (914) 820-09-75
Биллэрии өҥөтө:
+7 (924) 367-01-56, +7 (4112) 34-05-03
Реклама өҥөтө:
+7 (914) 280-11-20, +7 (4112) 42-59-47
E-mail : kyymgazeta@gmail.com
Сибээс, информационнай технология уонна маассабай коммуникация эйгэтин кэтээн көрөр федеральнай сулууспа 08.05.2019 бэлиэтэммит нүөмэрэ: ЭЛ № ФС 77-75678
|
oscar
|
End of preview. Expand
in Data Studio
README.md exists but content is empty.
- Downloads last month
- 114